AB Ruslara seyahat yasağı koyabilecek mi?

Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy'nin Avrupa Birliği'ne (AB), Rus vatandaşlarının Avrupa'ya seyahatini yasaklamaları çağrısı yoğun tartışmalara neden oldu. Komşu ülkeye savaş açan bir devletin vatandaşları hiçbir şey olmamış gibi AB'ye seyahat etmeye devam edebilir mi?

Finlandiya, Polonya, Çekya ve Baltık ülkelerinin bu soruya cevabı hayır. Rusların hiçbir şey olmamış gibi AB'ye seyahat etmesini reddeden bu ülkeler, Rus vatandaşlarına kısa süreli vize vermeyi de durdurdular.

Almanya, Avusturya, Yunanistan, Güney Kıbrıs ve Avrupa Birliği ise Ruslara seyahat yasağı konmasına şüpheyle yaklaşıyor ve tamamen yasak uygulamasını reddediyorlar. Almanya Başbakanı Olaf Scholz da geçen hafta yaptığı açıklamada Ukrayna'ya karşı yürütülen savaşı Rusya lideri Vladimir Putin'in savaşı diye nitelemiş ve olası bir seyahat yasağının masum insanları da mağdur edeceğine işaret ederek genel bir vize yasağı uygulamasına sıcak bakmadığını vurgulamıştı.

AB dönem başkanlığını yürüten Çekya, Ruslara vize meselesini Salı günü (30.08.22) Prag'da düzenlenecek AB dışişleri bakanları gayri resmi toplantısının gündemine aldı.

Toplantıda, AB'ye üye tüm ülkelerin onayıyla alınması gereken ortak bir yaptırım kararı beklenmiyor. AB temsilcileri, bir uzlaşma sağlanabileceğini ve verilen vize sayısının azaltılabileceğini belirtiyor. Üye ülkelerin tek başına hareket etmesinin getirisi olmayacağını kaydeden AB temsilcileri, kısa süreli seyahatler için verilen vizenin nihayetinde Schengen üyesi 26 ülke için geçerli olduğuna ve sınırlarda kontrol yapılmadığına dikkat çekiyor.

AB Komisyonu'nun tutumu nasıl? 

AB Dış İlişkiler ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi Josep Borrell de Rus vatandaşlarına tamamen seyahat yasağı konması teklifinin iyi bir fikir olmadığı görüşünde. Borrell, Pazar akşamı ORF televizyonuna yaptığı açıklamada, tamamen seyahat yasağı uygulanmasının Rusya'daki sivil toplum ile ilişkilerin kopmasına neden olabileceğini ve olumsuz sonuçlara yol açabileceğini ifade etti.

Financial Times gazetesi ise AB diplomatlarına dayandırdığı haberinde, toplantıda Rusya ile 2007 yılında yapılan ve vize verilmesinde kolaylıklar öngören anlaşmanın askıya alınabileceğini öne sürdü.

Kaç Rus vatandaşı seyahat etti?

AB Sınır Koruma Ajansı Frontex'in verilerine göre, Rusya'nın Ukrayna'ya savaş açtığı 24 Şubat'tan bu yana yaklaşık 1 milyon Rus vatandaşı AB ülkelerine vizeyle giriş yaptı. Finlandiya üzerinden AB'ye yapılan girişlerin sayısı yaklaşık 330 bin olarak kaydedildi. Bunu 234 bin ile Estonya ve 132 bin ile Litvanya izledi. Gelenlerin büyük kısmının kısa süreliğine gelen Rus turistler olduğu belirtiliyor. Pandemiden önce her yıl Ruslara yaklaşık 500 bin Schengen vizesi verildiği hatırlatılıyor.

Ruslar hangi ülkelere seyahat ediyor?

Ruslar genelde AB'nin doğusundaki komşu ülkeler üzerinden kara yoluyla giriş yapıyor. Savaşın başlamasından bu yana Rusya ile AB arasında doğrudan uçuşlar yapılmıyor. Bu nedenle Rusların örneğin Almanya ve Fransa gibi ülkelere ulaşmaları oldukça güç. Almanya Dışişleri Bakanlığı, Rusya'daki konsolosluklarda savaş başlamasından bu yana verilen vize sayısının toplamda 14 bin olduğunu ve bunların kısa süreli seyahat vizeleri olduğunu belirtiyor. Pandemiden ve savaştan önce yani 2019'un aynı döneminde bu sayının 10 kat daha fazla olduğuna dikkat çekiliyor.

Verilen vizelerdeki azalmanın Fransa özelinde de söz konusu olduğu tahmin ediliyor. Rus vatandaşlarının diğer AB ülkeleri üzerinden Fransa girmesi mümkün değil, ancak üçüncü ülkelerden giriş yapabiliyorlar. Bu da Paris'e seyahatin örneğin Rusya'dan değil İstanbul üzerinden yapılabilmesi demek. Helsinki üzerinden ise Paris'e uçuş yapılamıyor.   

Rusya'dan en çok turist alan AB ülkeleri ise Yunanistan ve Güney Kıbrıs. Kıbrıs'a giden turistlerin dörtte biri Rusya'dan. Ada'da 50 bin Rus da sürekli olarak ikamet ediyor. Yunanistan'ın kuzeyi de yine Rusların en sevdiği destinasyonlardan. Bu bölgeye de genellikle Türkiye ve Sırbistan üzerinden geçiş yapılabiliyor. Daha önce Rusların tercih ettiği yerlerden olan Karadağ ise bu yıl görece az turist aldı. Bu ülkeye gidenlerin büyük kısmı bu yıl Karadağ yerine Türkiye'ye gitmeyi tercih etti. Türkiye NATO üyesi olmasına rağmen Rusya'ya yönelik yaptırımlara katılmıyor ve Rus vatandaşlarının vizesiz seyahatine müsaade ediyor. Kültür ve Turizm Bakanlığı'nın açıkladığı son verilere göre bu yılın Ocak-Temmuz döneminde Türkiye'yi 2 milyon 197 bin 331 Rus turist ziyaret etti. Rusya Almanya'dan sonra en çok turistin geldiği ülke oldu.

Ruslara vize verilmesi kısıtlanabilir mi?

AB Komisyonu'na göre Rus vatandaşlarına tam bir vize yasağı uluslararası anlaşmalar dikkate alındığında ailevi ve insani sebeplerden mümkün değil. Ancak genelde turistik amaçlı olan kısa süreli vize verilmesinde sınırlamalara gidilmesi mümkün. Her AB üyesi ülke, vize başvurularını değerlendirirken belli bir takdir yetkisine sahip. Ülkeler, daha önce verdiği vizeleri geçersiz de kılabiliyor. Estonya vizeleri geçersiz saymaya başladı. Ancak üye ülkeler Schengen vizesini geri çeviremiyor, dolayısıyla da Estonya örneğin Almanya veya İsviçre'nin vermiş olduğu vizeyi kabul etmekle yükümlü. Schengen bölgesinde sınır kontrolleri yapılmadığı için seyahatlerin engellenmesi de imkansız. Schengen vizesi yönetmeliğine göre prensipte vizenin alındığı ülkede kalınması sınırlaması söz konusu. Siyasi durum ile güvenliğe dair koşulların değişmesi halinde ise vizenin reddedilmesi mümkün olabiliyor.

Hangi kısıtlamalar uygulanıyor?

Rus vatandaşlarının seyahatini Estonya, Litvanya, Letonya, Finlandiya, Polonya ve Çekya kısıtlıyor. Bu ülkelere Danimarka da katılmayı planlıyor. Vize hizmeti veren aracı şirket Fragomen'in verdiği bilgiye göre Hollanda, Belçika, İspanya ve Romanya da vize verme konusunda kısıtlamaya gitti.

Pek çok ülkenin Rusya'daki temsilciliklerinde çalışan personel sayısı da büyük ölçüde azaltıldığından vize için görüşmek üzere randevu almak da epeyce zorlaştı. Rus diplomatlar, memurlar ve iş insanları için vize uygulaması resmi olarak hâlâ yürürlükte ancak söz konusu kişilere vize verilmiyor. AB ile Rusya arasında 2007'de varılan vize anlaşmasının iptal edilmesi halinde ise Rus vatandaşlarının vize almak üzere başvuru yapabilmesi oldukça zahmetli ve de pahalı hale gelecek. Rus vatandaşları Batı ülkelerine ait kredi kartlarını veya bu ülkelerdeki hesapları artık kullanamadığı için vize için yeterli finansman sağlayamayacağı gerekçesiyle vize başvurularının reddi mümkün olabilir.

Ulusal vize nedir, Ruslar ulusal vize alabilir mi?

AB ülkeleri, Schengen vizesi olmasa da Rus vatandaşlarına sadece kendi ülke sınırlarında ikametleri için ulusal vize verebilir. Bu vize, o ülkede çalışmak, okumak veya araştırma yapma imkanı sağlayabilir, ancak 26 Schengen ülkesine giriş çıkış yapma hakkını tanımaz. Ülkelerini terk etmek isteyen Rus muhalifler ulusal vize için başvuruda bulunabilir. Örneğin Almanya bu yılın ilk altı ayında yaklaşık 10 bin Rus'a ulusal vize verdi. 

AP vekilleri ne talep ediyor?

Avrupa Parlamentosu (AP) milletvekilleri, AB Dış İlişkiler ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi Josep Borrell'e yazdıkları açık mektupla Rus vatandaşlarına vizede kısıtlama talep ettiklerini duyurdular. Ayrıca Rusya'nın önde gelen elit üst düzey yöneticilerine de tamamen seyahat yasağı uygulanmasını savundular. AP'deki en büyük gruba sahip Avrupa Halk Partileri Grubu Başkanı Alman Hristiyan Demokrat Manfred Weber, "Ukrayna'ya açılan savaş sürerken Rusların Almanya'nın gözde ve pahalı destinasyonlarından Sylt'te tatil yapmalarının ve orada Ukraynalı garsonlar tarafından hizmet edilmelerinin abes olduğunu" söyledi. ARD televizyonuna konuşan Weber, bir yandan Ukraynalı mülteciler gerçeği varken, öte yandan Rusların da Almanya'da hayatın tadını çıkarmasının kendisi için anlaşılamaz olduğunu belirtti.

Schengen dışında durum nasıl?

Amerika Birleşik Devletleri (ABD), Ruslara kısa süreli seyahatler için vize vermeyi durdurdu. Ancak Polonya'nın başkenti Varşova'daki ABD temsilciliğine ulaşmayı başaranlar vize başvurusu yapabiliyor, ancak buraya ulaşmayı başaranların sayısı oldukça az. ABD Başkanı Demokrat Partili Joe Biden, Rus bilim ve iş insanlarına, tüzel kişilerine Ukrayna'ya karşı savaş yürüten ülkelerini terk etmeleri çağrısında bulunmuştu. Söz konusu beyin göçünün de uzun vadeli ikamet haklarının hızla verilmesiyle desteklenmesi gerektiğini kaydetmişti.

İngiltere Savunma Bakanı Ben Wallace de, Rus vatandaşlarına genel bir seyahat yasağı uygulamayı düşünmediklerini duyurmuştu. Wallace, öte yandan verilen vize sayısında oldukça büyük kısıtlamaya gidileceğini de sözlerine eklemişti.