ABD'den Özbek yönetimine tepki

Özbekistan’da yaşanan olaylara şu ana kadar temkinli yaklaştığı gözlenen Amerikan yönetimi sert bir açıklama yaparak müttefiği Özbek yönetimini eleştirdi. Amerikan yönetimi, silahsız göstericilerin üzerine Özbek güvenlik güçlerinin ateş açması konusunda “derin endişe“ duyduğunu bildirdi.

ABD Dış İlişkiler Sözcüsü Richard Boucher, yaptığı açıklamada, silahsız sivillere ateş açılmasını Amerikan yönetiminin kınadığını belirtti. Taşkent yönetiminden Kızıl Haç ve diğer yardım örgütlerine geçiş izni vermesini talep eden Boucher, ayrıca medya mensuplarının da engellenmemesi gerektiğine dikkat çekti.

ABD’nin tavrı değişti

ABD’nin şu ana kadar uluslararası terörle mücadelede hava üslerinden yararlandığı, bölgedeki en önemli müttefiği Özbekistan konusunda temkinli olmaya özen gösterdiği dikkat çekiyordu. Ancak özellikle Avrupa’dan gelen eleştirilerin ardından, Amerikan yönetiminin Özbekistan’daki olaylarla ilgili tutumunda başlangıçtaki ılımlı tutumunu değiştirme eğiliminde olduğu görülüyor.

Dışişleri Bakanı Condoleezza Rice’ın ise dün bir açıklama yaparak Özbek yönetimini siyasi reformlar gerçekleştirmeye çağırması dikkat çekti. Kerimov rejimini çok kapalı olmakla eleştiren Rice, Kerimov hükümetini daha açık olmaya, reformlar gerçekleştirmeye ve insanların siyasete daha fazla katılımını sağlamaya teşvik ettiklerini söyledi. Siyasi gözlemciler, ABD’nin, Özbekistan’daki üslerini koruyabildiği sürece, ılımlı İslamcılar’ın radikalleşmeden güçlenerek Kerimov’u devirmesine ses çıkarmayacağı görüşünde.

Annan’dan tepki

BM Genel Sekreteri Kofi Annan’dan da Özbekistan’daki şiddet olaylarına tepki geldi. Annan’ın sözcüsü tarafından yapılan açıklamada, tarafların şiddet kullanmaktan vazgeçmeleri ve Özbek – Kırgız sınırındaki göçmenlere yardım için BM ekipleriyle işbirliği yapılması talep edildi. BM ekipleri, sınırlarını açan Kırgızistan’a sığınmak isteyen Özbekler’e yardım etmeye çalışıyor.

Özbekistan’ın doğusundaki Andican’da Cuma günkü ayaklanmayı başlatanların kimliği hala kesin olarak bilinemiyor. Cuma günü Özbek güçlerinin göstericilere ateş açması üzerine Özbek resmi kaynaklarına göre 75, diğer kaynaklara göre 500 kadar kişi hayatını kaybetti. Mahkemede radikal dinci örgüt üyesi olma suçuyla yargılanan 23 işadamına destek gösterileri isyana dönüşmüş, isyancılar bir kışladan silah çalıp ardından bir hapishaneyi basarak çoğu radikal dinci olarak mahkum olmuş ikibin kadar kişiyi serbest bırakmıştı.

Özbek yönetimi ve Rusya’nın yaklaşımı

Özbekistan yönetimi ise olayların ardında Orta Asya’da hilafet devleti kurmayı hedefleyen radikal İslamcılar’ın bulunduğunu düşünüyor. Cumhurbaşkanı İslam Kerimov ülkesinde Kırgızistan’dakine birebir benzeyen bir darbe planlandığını belirtiyor ve olaylardan radikal İslamcı Hizbut Tahrir örgütü ile örgütün bir kolu olan Ekremiler’i sorumlu tutuyor. Hizbut Tahrir ise şiddeti reddeden bir grup olduğunu belirterek suçlamaları yalanlıyor.

Özbekistan’da Kerimov rejimini destekleyen Rusya ise Gürcistan, Ukrayna ve Kırgızistan’ın ardından bir müttefiğini daha kaybetmekten endişe ediyor. Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov Özbekistan’daki olayları, Afganistan merkezli Taliban gibi grupların provokatif eylemleri olarak tanımladı. Rusya’nın bakış açısına göre Batılı ülkeler bölgede son dönemde gerçekleştirilen rengarenk devrimleri destekleyerek sorumsuzca ateşle oynuyorlar.