Afganistan'da bir can kaç para?

Afganistan’da eğer bir aile ferdiniz NATO birlikleri tarafından öldürülürse – kulağa ters gelse de – sizin için tetiği çekenin Alman veya İtalyan olması, en azından para açısından, Amerikalı ya da İngiliz olmasından daha iyi. CIVIC yani "Masum Çatışma Kurbanları Kampanyası" adlı sivil toplum örgütünün yaptığı bir araştırmaya göre, 10 yıldır süren savaşta İngiliz ordusunun, kurbanların yakınlarına verdiği tazminat 210 dolara kadar düşebilirken, Alman birliklerin 25 bin dolara varan tazminatlar ödediği kayıtlara geçmiş.

Gerilimin ana nedenlerinden biri

NATO birliklerinin neden olduğu sivil ölümler, Afgan hükümeti ile Batılı müttefikleri arasındaki gerilimin ana nedenlerinden biri. Özellikle de geçen hafta sonunda bir ABD askerinin 16 Afgan sivili öldürmesinin ardından, gerilim iyice arttı. Taliban’ın güçlü olduğu Kandahar vilayetine bağlı bir köydeki katliamından ötürü ABD’nin kurban yakınlarına tazminat ödeyip ödemeyeceği henüz bilinmiyor. Kurbanların 11’inin aynı aileden olduğu söyleniyor.

CIVIC tarafından yapılan bir incelemeye göre, ABD hava saldırıları gibi hukuki çerçevede gerçekleştirilen operasyonlarda öldürülen siviller için, kişi başına 2 bin 500 dolara varan tazminatlar ödüyor. İlk olarak iki yıl önce hazırlanan raporun düzenli olarak güncellendiği bildiriliyor.

Hem hukuk, hem de ordu yönetmeliği çiğnendi

CIVIC için incelemeler yapan insan hakları araştırmacısı Trevor Keck, Afganistan’ı sarsan son katliamda Amerikan askerinin gayet açık bir şekilde savaş hukukunu, insan hakları hukukunu ve ABD ordusunda askerî adalet kodu olarak bilinen yönetmeliği ihlal ettiğini belirtiyor. Keck, benzeri durumlarda, hem adaletin yerini bulması için sorumluluğun üstlenilmesini, hem de tazminat ödenmesini talep ettiklerini kaydediyor.

İngiliz birliklerinin bir kurbanın yakınlarına 210 dolar ile 7 bin dolar arasında değişen miktarlarda tazminat verdiği biliniyor. CIVIC’in raporuna göre, Alman birlikleri 2008 yılında bir kontrol noktasında üç kişinin öldürülmesinden sonra tazminat olarak maktüllerin ailelerine 20 bin dolar nakit ve 5 bin dolar değerinde de bir otomobil verirken, İtalya da 2009 yılında öldürülen 14 yaşındaki bir kız çocuğunun ailesine 13 bin 500 dolar tazminat ödedi.

CIVIC, NATO yetkilileri ve Afgan siviller ile yapılan söyleşilere dayanarak, kurban yakınlarından özür dilenmesinin ve tazminat verilmesinin, kısa bir süre önce Kur’an-ı Kerim yakılmasından ve Kandahar’daki katliamın ardından ülkedeki yabancı birliklere beslenen düşmanlığın azaltılması açısından çok önemli olduğunu belirtiyor.

Kurban yakınlarının işi zor

Afganların sivil kurbanları bildirebilmeleri ve tazminat talep edebilmelerinin standart bir prosedürü bulunmuyor. Bu da adaletin yerini bulmadığı hissini güçlendiriyor. Mevcut kurallar, çoğu zaman, okuma yazması olmayan köylülerin, hangi birliğin kendi evlerine geldiğini bulmasını ve kimi zaman yüzlerce kilometre uzaklıktaki üsse gitmesini talep ediyor. Çoğu köylünün farklı ülkelerden yabancı askerleri birbirlerinden ayırt edememesi de, zorlaştırıcı bir diğer etken.

3 binden fazla sivil ölü

Afganistan'daki savaş 11'inci yılına girdi. Birleşmiş Milletler'in verilerine göre, ülkedeki yabancı birliklerin operasyonları sırasında 2011 yılında 410 sivil hayatını kaybetti. Bu da 2010 yılına oranla yüzde 4'lük bir düşüş anlamına geliyor. Savaş başladığından bu yana hayatını kaybeden sivillerin toplam sayısı 3 bini geçiyor.

© Deutsche Welle Türkçe
DW/Reuters, AÜ/AG