Ankara ile Atina’nın arasına Libya girdi

Doğu Akdeniz, Ege'deki kıta sahanlığı, adaların silahsızlandırılması ve göçmenler… Ankara ile Atina arasındaki bu başlıklardaki kronik sorunların çözümü için Ege'nin iki yakasında son dönemde görülen ılımlı hava, Yunanistan Dışişleri Bakanı Nikos Dendias’ın Ankara ziyaretinden sonra yerini soğuk rüzgarlara bıraktı.

Taraflar beş yıl aradan sonra istikşafi görüşmelere yeniden başlamanın heyecanını yaşasa da birbirlerine kızgınlıklarını Ankara’da kameraların önünde açık açık dile getirmenin getirdiği zorlu bir sürece girildi.

Başbaşa yapılan görüşmelerin ardından Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu ile birlikte kameraların karşısına geçen Dendias’ın önce "Sevgili Mevlüt" diye seslenmesi, ardından da "Ortamı dinamitleyen kışkırtıcı söylem ve eylemlerden uzak durmanız gerekiyor" cümlesiyle Ankara’ya uyarılarını sıralamaya başlaması Çavuşoğlu’nu kızdırdı. Türkiye’nin Libya ile yaptığı deniz yetki anlaşmasının AB hukukuna aykırı olduğunu savunan Dendias, Türkiye’yi Doğu Akdeniz’de uluslararası hukuk kurallarına aykırı hareket etmekle suçladı, Yunanistan’ın "savaş tehdidi" ile karşı karşıya olduğunu söyledi.

Dendias’a "Gerginliği sürdürürseniz, biz de sürdürürüz" diye çıkışmaktan geri durmayan Çavuşoğlu ise Yunanistan’ın Türkiye tarafından kabul görmeyen uygulamalarını saymaya başladı. İlk sıraya Batı Trakya’daki Türk azınlıktan "Müslüman azınlık" diye söz edilmesini yerleştiren Çavuşoğlu, Ankara’ya "Suriyeli göçmenleri kullanıyorsunuz" suçlamalarını da gündeme taşıdı ve göçmenleri "Ege’de denize atanın" Yunanistan olduğunu vurguladı.

Toplantıda Çavuşoğlu’nun Dendias’a "AB’yi bir kenara bırakalım. Birlikte uzlaşmaya bakalım" mesajı vermesi dikkat çekti. Peki neyin nesiydi bu gerilim? Dahası, ilk defa mı oluyordu?

"İlk kez değil, Yunan tuzağı"

Bir dönem AB Türkiye Daimi Temsilciliği görevinde de bulunan emekli büyükelçi Selim Kuneralp, DW Türkçe’ye Yunan tarafının böylesi çıkışları hep yaptığına dikkat çekiyor. Kuneralp, Yorgo Papandreu’nun başbakanken 2011’de Türkiye’ye geldiğini ve dönemin başbakanı Recep Tayyip Erdoğan’la birlikte Büyükelçiler Konferansı’na katılıp, kameralar karşısında Yunan tezlerini bir bir sıraladığını hatırlatıyor.

O konferansta Ege’deki uçuşlar ve Kıbrıs konusunda sert açıklamalar yapan Papandreu "Kıbrıs’ta işgal sürdükçe Türkiye AB üyesi olamaz" çıkışıyla hatırlanıyor.

Kuneralp; Yunan yetkililerinin buldukları her fırsatta Türkiye’ye karşı kendilerinin ne kadar haklı olduklarını savunmayı sevdiklerini söylerken "Yunanistan’ın bu tarzı, tavrı hep bilinir. Dendias da aynı tarzı sergiledi. Ortada bir tuzak vardı. Çavuşoğlu neden onun oltasına hemen atladı. Onu hemen yemeğe götürüp konuşmasını ve gerginliği bastırabilirdi. Krizi iyi yönetemedi" eleştirisi getiriyor.

"Yine gol yedik"

AB Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen ile AB Konsey Başkanı Charles Michel’in Türkiye yaptığı ziyarette patlak veren "koltuk krizi"ni de hatırlatan Kuneralp, von der Leyen’e Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın yanında yer verilmemesi konusunda AB’nin Türkiye’yi suçladığını belirtirken "Bir takım krizler oluyor ve sonrasında gol yiyen Türkiye oluyor. Herkes AB’nin dediğine inanıyor. Türkiye; bu tür konularda daha dikkatli olmalı, gol yememeli ama yine gol yedik" diye hayıflanıyor.

Kuneralp, Lozan Antlaşması’nda Batı Trakya’daki Türklerden "Müslüman azınlık" diye söz edildiğini Çavuşoğlu’nun aslında bildiğini de söylerken eleştirilerini  "Neden bu konuyu gündeme taşınıyor da Çavuşoğlu, Dendias’ın Lozan hatırlatmasıyla karşılaşıyor. Böyle olmamalıydı. AB’nin ikili ilişkiye karıştırılmamasını istemek de yanlıştı. Olmaz. Çünkü Yunanistan, AB üyesi bir ülke. Bunu Çavuşoğlu bilmiyor mu?" sözleriyle sürdürüyor.

Kuneralp, iki bakanın basın toplantısında gerilimin yükselmesinin nedenini tarafların "dış politikayı iç kamuoyuna karıştırma ihtiyacı"na bağlıyor ve ortaya çıkan olumsuz sonucun ikili ilişkileri uzunca bir süre zehirleyeceğini söylüyor.

Libya’nın hem Türkiye hem de Yunanistan’la deniz yetki anlaşması imzaladığını da hatırlatan Kuneralp, "Bu, böyle olmaz. Libya, Yunanistan üzerinden AB’ye yaklaşacak. Peki o zaman, Mavi Vatan ne olacak? Ankara’nın tüm bunları gözden geçirmesi gerekiyor" uyarısında bulunuyor.

"Libya anlaşması yasa dışı"

Yunanistan Uluslararası İlişkiler Enstitüsü Direktörü Konstantinos Filis de, basın toplantısını "iletişim kazası" olarak değerlendiriyor. Tarafların özellikle Libya konusunda bağlı bulundukları AB hukukunu görmediğine dikkat çeken Filis, "Ankara’nın Libya ile deniz yetki anlaşması imzalaması yasa dışı. Dendias bunu dile getirdi. İki ülke kamuoyunun da daha sağlıklı, daha hukuki temelli bir iletişime ihtiyacı var" diyor.

Filis, yine de Ankara-Atina hattında iletişimin kopmayacağını öngörüyor."Diyalog elbette ki sürecek. Tarafların birbirini anlaması bugüne kadar nasıl zor olduysa bundan sonra da zor olacak ama olacak. Ama Ankara’nın mutlaka Libya meselesini çözmesi gerekir" diyor.

Libya’nın Şubat ayında kurulan Ulusal Birlik Hükümeti Başbakanı Abdülhamid Dibeybe beraberindeki 14 bakanla birlikte Dendias’ın Ankara ziyaretinden hemen önce Ankara’ya tam anlamıyla bir çıkarma yapmıştı. Bu ziyaret, Ankara-Libya arasındaki yakınlaşmanın en büyük göstergesi olarak sayılırken, Ankara-Atina hattında rüzgarların sert eseceğinin de habercisi sayılmıştı.

Başbakan Dibeybe, Türkiye ile yaptıkları deniz yetki alanları anlaşmasının iki ülkenin çıkarına olacağını söylese de, Libya’nın aynı zamanda Yunanistan’la da benzer bir anlaşmaya varması uluslararası hukuka uygun bulunmamıştı.

Yunanistan Başbakanı Kiryakos Mitsotakis, Türkiye’nin Libya ile imzaladığı deniz yetki alanlarını belirleyen mutabakatın Yunanistan tarafından tanınmadığını ve "yok hükmünde" olduğunu söylemişti. O anlaşmanın Yunanistan’ın egemenlik haklarını bütünüyle göz ardı ettiğini savunan Mitsotakis, "Libya’nın komşusu Türkiye değil, Yunanistan’dır" derken, Avrupa Komisyonu’nun da Yunanistan’ın görüşlerine katıldığını savunmuştu. Nitekim Komisyon da Ankara’ya bu yöndeki uyarılarını sürdürüyor. Ankara ile Libya arasındaki anlaşmanın nasıl uygulamaya konulacağı belirsizliğini koruyor. Ankara; uluslararası hukuka aykırı hiçbir faaliyette bulunulmayacağı konusunda Yunanistan’ın ve AB Komisyonu’nun kendisine güvenmesini bekliyor.

Hilal Köylü / Ankara

© Deutsche Welle Türkçe