Blinken eli boş döndü: 5 soruda Hamas-İsrail müzakereleri
21 Ağustos 2024
ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken Gazze savaşının başladığı 7 Ekim'den beri Ortadoğu'ya yaptığı dokuzuncu ziyaretten de eli boş döndü. Katar, Mısır ve İsrail'i kapsayan temaslarının ardından Blinken hem İsrail hem Hamas'ı "mümkün olan en fazla esnekliği göstermeye" çağırdı, "Mesajımız basit, net ve acil: Bir ateşkes ve rehine anlaşmasına ihtiyacımız var" dedi.
Peki 10 ayın geride kaldığı savaşta ABD'den gelen "ateşkesin çok yakın olduğu" yönündeki iyimser açıklamalara rağmen uzlaşı neden sağlanamıyor?
Müzakere masasında ne var?
Hamas ve İsrail'i ateşkese ikna etmek için arabulucular Mısır, Katar ve ABD tarafından masaya getirilen son teklife dair çok az detay paylaşıldı.
Hamas'a göre yeni öneri, daha önce ABD Başkanı Joe Biden tarafından açıklanan üç aşamalı plandan farklı. Son tur müzakereler başlamadan önce Biden'ın planından farklı bir öneri ile masaya gelinmesine itiraz eden Hamas, müzakerelere katılmayacaklarını bildirmişti.
ABD ve Avrupa Birliğinin terör örgütleri listesindeki Hamas, doğrudan temsilci göndermediği görüşmelerde ABD'yi İsrail'in taleplerine boyun eğmekle suçladı, masanın İsrail'in isteklerine fazla yakın kurulduğundan şikayet etti.
Anlaşmazlığın temel sebebi ne?
İsrail Başbakanı Benyamin Netanyahu'nun İsrail askerinin Mısır-Gazze sınırını oluşturan Philadelphi (Salahaddin) Koridoru'ndan çekilmeyeceğinde ısrarcı olduğu, bunu Blinken ile son görüşmesinde de dile getirdiği aktarıldı.
Netanyahu henüz İsrail ordusu operasyonlarını Gazze'nin güneyine genişletmeden ve Mısır sınırındaki Refah kentine girmeden önce de bu yönde net açıklamalar yapmıştı.
İsrail Philadelphi Koridoru kendilerinin kontrolünde olmazsa Hamas'ın gelecekte Gazze içine silah kaçırmaya devam edebileceğini savunuyor. Hamas ise bir anlaşma için İsrail askerinin Gazze'den tamamen ve kalıcı olarak çekilmesini şart koşuyor.
Blinken ile Ortadoğu turuna katılan bir ABD'li yetkili, Netanyahu'nun Gazze'nin kontrolüne dair "maksimalist açıklamalarının görüşmelere yardımcı olmadığını" ifade etti.
Öte yandan Blinken seyahatinin sonunda gazetecilere verdiği demeçte, üzerinde tartıştıkları teklifin "İsrail askerinin Gazze'den çekilmesine dair çok net bir takvim içerdiğini" belirtti ancak başka detay vermedi.
Joe Biden'ın önerisi neydi?
ABD Başkanı Joe Biden'ın 31 Mayıs'ta "İsrail kabul etti" diyerek sürpriz şekilde açıkladığı plan üç aşamada Gazze'de çatışmaların kalıcı olarak bitirilmesini hedefliyordu. Buna göre ilk aşamada altı hafta süreyle derhal ve tam bir ateşkes ilan edilecek. Bu sürede İsrail ordusu Filistinli sivillerin bulunduğu yerleşimlerden çekilirken; Hamas elindeki kadın, yaşlı ve yaralı esirleri serbest bırakacak. Karşılığında İsrail'de tutuklu Filistinliler salıverilecekti. Plan ikinci adımda, Hamas'ın elindeki esirlerin tamamını serbest bırakmasını ve İsrail askerinin Gazze'nin tamamından çekilmesini öngörüyordu. Son olarak ise Gazze'nin yeniden inşası gündeme gelecek.
Washington'a göre İsrail planı ilk anda kabul etti, ancak Hamas ikna edilemedi. Fakat ABD'nin iddiasının aksine İsrail Başbakanı Benyamin Netanyahu planı onayladığına dair hiçbir açıklama yapmadı.
Dahası Netanyahu Biden'ın açıklamasından birkaç gün sonra, 3 Haziran'da yaptığı konuşmada, "henüz Gazze'de bir ateşkes anlaşmasını kabul etmediklerini" söyleyerek Biden'ın duyurusunu boşa çıkardı. İsrail parlamentosu Knesset'te Dış İlişkiler ve Savunma Komitesi toplantısına katılan Netanyahu, "Şartlarımız yerine getirilmeden bir anlaşmaya vardığımız iddiası doğru değil" demiş, şartlarını "Hamas'ın askeri ve sivil kapasitesini yok etmek", "tüm rehinelerin serbest kalmasını sağlamak" ve "Gazze'nin bir daha İsrail için tehdit oluşturmayacağından emin olmak" şeklinde sıralamıştı.
ABD ve İsrail aynı noktada mı duruyor?
Netanyahu'nun açıkça ifade ettiği üzere İsrail savaşı bitirmek için güney sınırlarından bir daha tehdit almayacağından emin olmak istiyor. Bunun yolunun ise Hamas'ı siyasi ve askeri olarak tamamen ortadan kaldırmak ve geri dönmeyeceğinden emin olmaktan geçtiğinde ısrarcı.
Netanyahu geçen 10 ayda birçok kez savaştan sonra Gazze'yi yönetmesi için ne Hamas'a ne de ABD'nin açıktan destek verdiği Mahmud Abbas'a bırakacaklarını ısrarla vurguladı. Netanyahu ABD'nin "kalıcı işgale karşıyız" açıklamalarına rağmen bölgede güvenliği İsrail askerinin sağlayacağını da söylüyor.
Savaş sonrasına dair bu temel anlaşmazlığa rağmen ABD İsrail ordusuna aralıksız silah yardımını sürdürüyor.
Hamas-İsrail uzlaşısı yakın mı?
ABD Başkanı Joe Biden, Hamas'ın Siyasi Büro Başkanı İsmail Haniye'nin öldürülmesinin Gazze'de ateşkes sürecine "yardımcı olmadığını" ifade etmişti.
Blinken ise bölgeye gerçekleştirdiği son turun ardından "İsrail'in önerileri kabul ettiğini, ikna edilmesi gereken tarafın Hamas olduğunu" söyledi.
Hamas'ın çoğu sivil 1200 kişiyi öldürdüğü 7 Ekim baskınıyla tetiklenen savaşa yalnızca 2023 Kasım'ının son haftasında ara verilmiş, bir haftalık ateşkes süresince 105 İsrailli rehine serbest kalmıştı. Halihazırda Hamas'ın elinde yaklaşık 100 rehine var, İsrail ordusu bu kişilerin üçte birinin hayatta olmadığını değerlendiriyor.
ABD'li yetkililer ısrarla yeni bir anlaşmanın yakın olduğunu söylüyorlar. ABD özellikle Mart ayında başlayan ramazan boyunca bir ateşkes istemiş, Biden'ın bu yöndeki ısrarlı açıklamalarına rağmen İsrail saldırılarına ara vermemişti.
Örneğin Netanyahu'nun geçen ay gerçekleştirdiği ABD ziyareti sırasında bir Beyaz Saray yetkilisi "Gazze'de ateşkesin çok yakın olduğunu, detayların Biden ve Netanyahu arasındaki görüşmede netleştirileceğini" açıklamıştı.
Ancak sahada tablo farklı. Can kaybının 40 bini geçtiği Gazze'de 2,3 milyonluk nüfus sadece 10 kilometre genişliğinde ve 41 kilometre uzunluğundaki alanda birden fazla kez yerinden oldu.
Aylardır süren görüşmeler, uluslararası mahkeme kararları, can kaybı ve yıkımın büyüklüğüne rağmen ne Hamas ne de İsrail'den savaşı bitirme yönünde bir işaret geldi.
DW / MUK,HT