Cenin: Dört soruda bilinmesi gerekenler
4 Temmuz 2023
Cenin nerede?
Cenin, İsrail işgali altındaki Batı Şeria'nın kuzey kesiminde yer alan bir Filistin kenti. Şehir, Batı Şeria'nın bazı bölgelerinde sınırlı yetkiye sahip olan Filistin Özerk Yönetimi'nin idaresi altında. İsrail'in Batı Şeria'da devam eden işgali yaygın olarak uluslararası hukukun ihlali olarak kabul ediliyor.
İsrail ordusunun Pazartesi günü düzenlediği ve en az dokuz kişinin ölümüne yol açan saldırının gerçekleştiği Cenin Mülteci Kampı ise şehrin yoğun nüfuslu bir bölgesi. Kamp 1950'lerin başında, 1948'deki İsrail-Arap savaşı sırasında ve sonrasında çoğunlukla bugünkü İsrail'in kuzey kesiminden kaçan ya da evlerinden sürülen Filistinlilere barınma sağlamak üzere kurulmuştu. Filistinliler bu dönemi Nakba, yani felaket olarak adlandırıyor.
İsrail, 1967'deki Altı Gün Savaşı sırasında Doğu Kudüs ile birlikte Batı Şeria'yı ele geçirmişti. Filistinliler ise Batı Şeria, Doğu Kudüs ve Gazze'yi gelecekte kurulacak bağımsız bir Filistin devletinin ayrılmaz parçaları olarak görüyor. Ancak bölgedeki barış görüşmeleri on yıldan beri donmuş durumda.
Bölgede aktif olduğuna inanılan militan gruplar hangileri?
İsrail, Cenin Mülteci Kampı'nın Hamas'ın silahlı kanadı İzzeddin Kassam Tugayları, Filistin İslami Cihat Örgütü ve El Fetih'e bağlı El Aksa Şehitleri Tugayları gibi farklı militan gruplardan silahlı savaşçıların faaliyet alanı olduğunu iddia ediyor. Bu silahlı gruplar Avrupa Birliği ve Amerika Birleşik Devletleri (ABD) tarafından da terör örgütü olarak tanımlanıyor.
Yakın zamanda Batı Şeria'nın Nablus kentinde Aslanlar Yuvası ve İslami Cihat'ın bir uzantısı olarak görülen Cenin Tugayı gibi yeni gruplar da ortaya çıktı. Cenin Tugayı'nın herhangi bir grubun gündemini uygulamaktan ziyade farklı gruplardan üyeleri bir araya getirdiği belirtiliyor.
Aslanlar Yatağı gibi daha küçük gruplar ise yerleşik militan gruplarla gevşek bağlara sahip ve çoğunlukla İsrail'in askeri işgalinden başka bir çıkış yolu görmeyen ve Filistin siyasi liderliğinden hayal kırıklığına uğramış Filistinli genç erkeklerden oluşuyor.
Cenin neden bir süredir sıcak bir nokta?
İsrail'in işgal altındaki Batı Şeria'daki saldırıları ve günlük baskınları yeni bir şey değil, ancak Filistinlilerin İsrail ve Batı Şeria'da İsraillilere yönelik bir dizi ölümcül saldırısının ardından geçen yıldan bu yana yoğunlaştı.
Geçen yıl, Katar merkezli Arap kanalı Al Jazeera için çalışan tanınmış Filistinli-Amerikalı gazeteci Şirin Ebu Akile Cevpnnin Mülteci Kampı yakınlarında İsrail ordusunun bir operasyonunu takip ederken açılan ateş sonucu öldü. Olayla ilgili açılan soruşturmada İsrail Savunma Kuvvetleri (IDF) askerlerinin silahlı Filistinli şüphelilere ateş ederken Ebu Akile'yi öldürmüş olmasının "yüksek bir olasılık" olduğu kanısına varılmıştı.
İki hafta önce IDF tarafından Cenin'de düzenlenen bir baskında aralarında militan ve sivillerin de bulunduğu en az yedi Filistinli öldürüldü. Bir gün sonra da Filistinli silahlı gruplar, Batı Şeria'da bulunan Eli yerleşim birimi yakınlarında dört İsrailli'yi öldürdü. Bunu İsrailli yerleşimcilerin Filistin kasaba ve köylerine yönelik bir dizi şiddet eylemi izledi. İsrail daha sonra Batı Şeria'daki İsrail yerleşimlerinde uluslararası hukuka göre yasadışı olan binlerce yeni ev inşa etme planlarını onayladı.
Birleşmiş Milletler (BM) İnsani İşler Koordinasyon Ofisi (OCHA) tarafından hazırlanan rapora göre, 2023 yılının ilk altı ayında İsrail güçleri Batı Şeria ve Doğu Kudüs'te 147 Filistinli'yi öldürürken, aynı zaman diliminde 23 İsrailli de hayatını kaybetti.
İsrail ve Filistinliler son olaylara ne diyor?
İsrail ordusu, son operasyonuna Pazartesi sabahı Filistinli militanlar tarafından "komuta merkezi" olarak kullanıldığı söylenen bir binaya düzenlediği hava saldırısıyla başladı. Ordu, operasyonu silahları ele geçirmeyi ve orada faaliyet gösteren militanlar için "kampın güvenli sığınağını" yok etmeyi amaçlayan bir "terörle mücadele harekatı" olarak tanımladı.
Baskın, İsrail'in aşırı sağcı hükümet üyelerinin son saldırı serisine sert bir yanıt verilmesi için ülke içinde artan baskısının ortasında gerçekleşti.
Özerk yönetimin merkezi Ramallah'taki Filistinli yetkililer, saldırıları sert bir dille kınadı ve uluslararası koruma çağrısında bulundu. Pek çok Filistinli için bu baskın, İsrail'in Nisan 2002'de Cenin'de gerçekleştirdiği "Savunma Kalkanı" operasyonunu anımsatıyor. O dönemde, İkinci İntifada (Ayaklanma) sırasında İsrail'de meydana gelen bir dizi saldırının ardından İsrail güçleri, Batı Şeria'da en büyük askeri operasyonlardan biri olarak kabul edilen bu harekatla kampa baskın düzenlemişti.
İsrail ordusu Pazartesi günü yaptığı açıklamada yerel sivil halkın zarar görmesini önlemek için çaba göstereceğini belirtirken, Filistinli ilk müdahale ekipleri ve insan hakları grupları yoğun nüfuslu mülteci kampındaki durumu son derece zor ve tehlikeli olarak tanımladı.