COP27 başlıyor: Türkiye'nin iklim hedefleri ne?

Dünyanın dört bir yanından diplomatlar ve uzmanlar, 6-18 Kasım tarihlerinde Mısır'ın tatil beldesi Şarm el-Şeyh'te toplanarak iklim hedeflerini tartışacaklar. Gezegenin geleceğine dair önemli kararların alınacağı 27'nci Birleşmiş Milletler Taraflar Konferansı (COP27) bu yıl Ukrayna savaşının gölgesinde düzenleniyor. İskoçya'nın Glasgow kentinde geçen yıl gerçekleştirilen konferansta dünyanın bir numaralı önceliği iklim krizi ile mücadele iken, Şubat ayında patlak veren savaşla iklim gündeminden uzaklaşıldı.

Dolayısıyla konferans bir anlamda tüm dünyaya küresel ısınma gerçeğini hatırlatma işlevi de görecek.

Glasgow Konferansı, beklentiler ve sonuçları bakımından 2005 yılındaki Paris Konferansı'ndan bu yana en önemli iklim zirvesi olmuştu. İklim hedefleri için gelişmekte olan ülkelere daha çok fon sağlanması konusunda istenen ilerleme sağlanamasa da en büyük emisyon üreticileri ABD ve Çin başta olmak üzere hemen her ülke hedeflerinde iyileştirmeler açıkladı.

Paris İklim Anlaşması'nı geçen yıl onaylayan Türkiye'nin de yakında çevre yol haritasını açıklaması bekleniyor.

COP27'nin gündeminde neler var?

Emisyon azaltım hedefleri ve gelişmekte olan ülkelere maddi yardım konferansın yine başlıklarını oluşturuyor. Ayrıca COP26'da çözümsüz kalan, iklim değişikliği kaynaklı olumsuzluklar yaşanan ülkelere finansman sağlanması konusu da ele alınacak. Ev sahibi Mısır, Afrika kıtasındaki beşinci COP'ta, emisyon üretiminin çok azından sorumlu olsalar da olumsuz sonuçlarını en fazla hisseden yoksul ve orta gelirli ülkelere daha fazla destek verilmesi için çalışacak.

1995'ten beri düzenli olarak yapılan konferansların bu yılki ev sahibi Mısır için iklim değişikliği geleceğin değil, bugünün sorunu. Ülke halihazırda 20'nci yüzyılın başına göre 2 derece daha sıcak.

Öte yandan sivil toplum örgütleri, konferansın Mısır'da düzenleniyor olmasına ülkedeki insan hakları ihlalleri nedeniyle tepki gösteriyor. Konferans kapsamında yapılan liderler zirvesi sırasında her yıl geniş katılımlı protesto gösterileri düzenlenirken Mısır'ın buna izin verip vermeyeceği de tartışma konusu.

Belirlenen hedeflere Ukrayna savaşının gölgesi düştü

COP27 Ukrayna savaşı yüzünden enerji ve gıda maliyetlerinin arttığı zor bir dönemde yapılıyor. Birçok ülke geçen yıl 2030'dan itibaren en önemli kirleticilerden olan kömür kullanımını bırakacakları sözünü verse de Uluslararası Enerji Ajansı'na göre 2022'de kömür kaynaklı emisyon miktarı önceki yıla göre yüzde 2 artacak. Elektrik ve ısınmada Rus gazına bağımlı Almanya başta olmak üzere Avrupa ülkeleri, kömür tüketimini arttırdı.

Glasgow Zirvesi sonrası dünyanın gündemi savaş olurken, bu süreçte Paris Anlaşması'nı onaylayan 193 ülkeden sadece 19'u iklim hedeflerinde iyileştirmeye gitti. Zengin ülkeler, yoksul uluslara yılda 100 milyar dolar kaynak aktarma hedefini yakalamaktan da hâlâ çok uzak.

Paris Anlaşması ile küresel yüzey sıcaklığı artışının 1,5 derecede tutulması hedefleniyordu. Fakat Dünya'nın sanayileşme öncesi döneme kıyasla halihazırda 1,2 derece daha sıcak olduğuna dikkat çeken iklim bilimcilere göre bu hedefi tutturmak artık imkansız. Gezegenin bu yüzyılın sonunda 2 derece ısınmış olacağı hesaplanıyor.

Türkiye'nin Ulusal Katkı Beyanı bekleniyor

Türkiye de iklim hedeflerinde iyileştirme açıklamayan ülkelerden. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakan Yardımcısı ve İklim Değişikliği Başmüzakerecisi Mehmet Emin Birpınar, geçen yıl hedeflerin iyileştirilmesinin planlandığını, ancak bunun Glasgow'a yetişmediğini ve en az bir yıllık çalışma gerektiğini söylemişti.

Ancak aradan geçen sürede iklim hedeflerinin Birleşmiş Milletler'e (BM) iletildiği Ulusal Katkı Beyanı henüz güncellenmedi. Çevre ve Şehircilik Bakanı Murat Kurum'un dün yaptığı açıklamaya göre nihai şekli verilen Ulusal Katkı Beyanı BM İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi Sekretaryası'na önümüzdeki günlerde sunulacak. Türkiye'nin BM'ye 2015 yılında sunduğu son Ulusal Katkı Beyanı, mutlak emisyon azaltımı yerine artıştan düşüş öngörüyordu. Yani, mevcut politikaların sürmesi halinde emisyon üretiminin 2030'da 1 milyar 170 milyon tona çıkacağını hesaplayan Türkiye, ek önlemlerle bunu 2030'da 929 milyon tonda tutacağını, artıştan yüzde 21 düşüş kaydedeceğini taahhüt etmişti.

İklim anlaşmasını geçen yıl onay sürecini tamamlayan Türkiye, aynı zamanda 2053 için karbon nötr hedefi açıklamıştı. Türkiye, 2053'e kadar emisyonu sıfıra indirmeyi hedefliyor. Kurum, konuyla ilgili açıklamasında Türkiye'nin TBMM'de çıkacak İklim Kanunu ile 2053 net sıfır emisyon hedefi ve yeşil kalkınma yolunda, dünyada model bir ülke olacağını da ifade etti.

Bu ay Türkiye'nin iklim kriziyle mücadele için atılmış en önemli adım olan Paris Anlaşması'nı onaylamasının da ilk yıldönümü. Anlaşmaya Aralık 2015'te imza atan Türkiye, iklim fonlarından yararlandırılmadığı gerekçesiyle onayı geciktirmişti. Fonlardan yararlanmak noktasında statüsünde değişiklik olmasa da geçen yılın Ekim ayında anlaşma TBMM'den geçti. Yasal süreçlerin tamamlanmasının ardından ise 10 Kasım 2021 itibarıyla yürürlüğe girdi.

Uzmanlara göre anlaşmaya katılmamanın ekonomik maliyetinin, katılmanın maliyetinden daha büyük olabileceğinin görülmesiyle Türkiye, itirazından vazgeçti.

Hangi liderler orada olacak?

Konferans 18 Kasım'a kadar sürecek olsa da gözler Pazartesi ve Salı günleri yapılacak liderler zirvesinde. ABD, Almanya, Fransa ve İtalya liderleri katılımlarını teyit etti. Bütçe çalışmaları yüzünden başlangıçta gitmeyeceğini söyleyen İngiltere'nin yeni başbakanı Rishi Sunak tepkiler üzerine kararından döndü. COP26'ya dönemin İngiltere başbakanı olarak ev sahipliği yapan Boris Johnson da etkinliğe katılacak isimler arasında. İsveçli iklim aktivisti Greta Thunberg ise "işe yaramıyor" dediği konferansa bu yıl katılmayacak.

Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığının Mısır'daki liderler zirvesine katılım için gazetecilere gönderdiği akreditasyon mesajında Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan'ın da davetli olduğu vurgusu, katılacağı beklentisine neden olmuştu. Bu, Türkiye ile Mısır ilişkilerinin yumuşatılması için karşılıklı adımların atıldığı bir ortamda Mısır Cumhurbaşkanı Abdulfettah el-Sisi ile Erdoğan arasında bir görüşme zemini oluşturması bakımından kritik görülüyordu. Ancak gelinen noktada ilişkilerin bu seviyede olmadığı, Türkiye'yi Çevre ve Şehircilik Bakanı Murat Kurum'un temsil edeceği belirtiliyor.

Geçen yıl G20 zirvesi için bulunduğu İtalya'nın başkenti Roma'dan Glasgow'a gitmesi beklenen Erdoğan, güvenlik protokolünde yaşanan anlaşmazlık gerekçesiyle son anda planlarını iptal ederek Türkiye'ye dönmüştü.

AFP,Reuters/DW,MK,HS