Deprem nedeniyle seçim tarihi değişir mi?

Türkiye'nin en önemli gündemi 6 Şubat'a kadar cumhurbaşkanlığı ve milletvekili genel seçimleri idi. Ancak 10 ilde büyük yıkıma yol açan Kahramanmaraş merkezli depremler sonrası seçim hem iktidarın hem de muhalefetin gündeminden "şimdilik" çıktı. Seçimlerin deprem nedeniyle ertelenip ertelenemeyeceği konuşulurken DW Türkçe bu ihtimali araştırdı.

9 milyon seçmen 91 vekil seçecek

Kahramanmaraş merkezli 10 ilde büyük yıkıma yol açan deprem bölgesinde 2018 seçimlerindeki verilere göre 8 milyon seçmen bulunuyor. Ancak bölgedeki seçmen sayısının 9 milyonu aştığı ifade ediliyor. Bir sandıkta ortalama 350-400 seçmenin oy kullandığı göz önüne alındığında bu 10 il için yaklaşık 24 bin sandık anlamına geliyor. 10 ildeki 9 milyona yakın seçmenin hem cumhurbaşkanı hem de toplamda 91 milletvekili belirlemek için sandık başına gitmesi gerekiyor.

"14 Mayıs'ta seçim zor"

Seçimler yasal olarak 18 Haziran 2023 tarihinde yapılacak. Ancak Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, deprem öncesi yaptığı tüm açıklamalarda 14 Mayıs'a işaret ederek 10 Mart'ta seçimi öne çekme kararı alınacağı mesajını vermişti. DW Türkçe'ye bilgi veren üst düzey hükümet ve AKP kaynakları, 14 Mayıs'ta seçim tarihine "şu aşamada" zor bir seçenek olarak bakıyor. Kaynaklar, "Daha arama kurtarma çalışmaları devam ederken bunu konuşmak için çok erken ancak 14 Mayıs'a seçimi alma fikri mutlaka istişare edilecektir. Bugünden olur da olmaz da demek zor ama seçimi erkene almak zor görünüyor" değerlendirmesi yaptı.

Erdoğan liderlerle görüşebilir

AKP'de ve hükümette ilgili kurmaylar seçimlere dair "teknik çalışmalara" da başlarken, bölgede hayatın yavaş yavaş normale dönmeye başlaması ile bu konuda Erdoğan ile değerlendirmelerin yapılacağını vurguluyor. Ayrıca Erdoğan'ın bir süre sonra muhalefet partisi liderleri ile görüşmeler yapabileceği de öğrenildi. Bu görüşmelerin ana çerçevesinin depremin etkilediği illerdeki durumun görüşülmesi olacağı belirtilirken olası seçim takviminin de gündeme gelebileceği ifade ediliyor.

Deprem sonrası alınan OHAL kararının uzatılmaması beklenirken hükümet cephesinde "OHAL altında seçim" yapılmaması fikrinin de egemen olduğu kaydediliyor. Bir AKP kurmayı, "Deprem bölgesi gereken adımlar hızla atılacak ve yaralar çabuk sarılacaktır. OHAL de bunun için çıkarıldı, seçimler yasal takvim içinde yapılacaktır" değerlendirmesini yaptı.

Muhalefet ne diyor?

Cumhurbaşkanı Erdoğan, deprem bölgesi ziyaretinde altyapı ve üst yapı çalışmalarına atıfta bulunup, "Sizlerden bir yıl süre istiyorum, bir yıl içinde bu inşaatların inşasını yapacağız" dedi.

Demokrat Parti Genel Başkanı Gültekin Uysal ise sosyal medyadan bu sözlere atıfta bulunarak,  "Erdoğan'ın 'bana bir yıl verin' sözünden anladığımız, 18 Haziran 2023 seçimini Yüksek Seçim Kurulu (YSK) eliyle 'seçmen kütüklerinin fiili imkansızlık nedeniyle hazırlanamaması' gerekçesiyle muhtemelen yerel seçimlerle birleştirmek! Çünkü seçime yönelik tüm popülist kurgusu bozuldu!" sözleriyle değerlendirdi.

CHP'de ise seçimlerin 18 Haziran ötesine ertelenmesi ihtimalleri "Anayasa 'savaş hali' dışında seçim ertelenmesine imkan vermiyor ama YSK üzerinden AKP'nin zorlayacağını düşünüyoruz.  Şu an acılar çok taze bunları konuşmak için erken" yorumu yaptı.

İYİ Parti Genel Başkan Yardımcısı Bahadır Erdem de sosyal medya hesabından yaptığı açıklamada, Anayasa, cumhurbaşkanı seçim kanunu ve milletvekili seçim kanununa göre seçimlerin ancak savaş halinde Meclis kararı ile bir yıl süreyle ertelenebileceğini kaydetti. Erdem, "Böyle bir durumda Cumhurbaşkanı seçimi de bir yıl ertelenebilir. Savaş hali dışında ertelenemez" dedi.

İYİ Parti Genel Başkanı Meral Akşener de geçen hafta Gazeteci Murat Yetkin'e yaptığı açıklamada seçimlerin 14 Mayıs'a yetişemeyeceği tahmininde bulunurken "18 Haziran'a kalacağını sanıyorum" demişti.

YSK üzerinden erteleme olur mu?

Anayasa'nın 78'inci maddesi ve bu maddeye bağlı olarak Cumhurbaşkanı Seçim Kanununa göre seçimler sadece "savaş hali" nedeniyle ve Meclis kararı alınması kaydıyla bir yıl ertelenebiliyor.

Bir süredir YSK'nın "seçim yapılmasına imkan olmadığına" dair karar alıp seçimi erteleyebileceğine dair yorumlar ve yazılar da yer alıyor. Bu konuda YSK yetkilileri sessizliğini korurken YSK ile ilgili kanunlar seçim ertelemeye imkan vermiyor. Bu noktada YSK'nın seçim yapılamayacak olsa bile Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne (TBMM) bildireceği, kararın Meclis'ten alınması gerektiği ifade ediliyor.

Bu noktada YSK'nın 1966 yılındaki Varto depremi sonrası verdiği bir seçim erteleme kararı da gündemde. "1966/194" sayılı kararda, "Doğu illerimizdeki deprem felâketi sebebiyle yapılması gereken köy muhtar ve ihtiyar meclisi üyeleri seçimlerinin yapılamamış olması ve 18/9/1966 gününde yapılacak ara seçimlerinin de bu tarihte yapılmasına maddi imkân bulunmaması karşısında seçimlerin 1967 yılında mahallî seçimlerle birlikte yapılmasına" karar verilmesi istenmişti.

Ancak bu kararın seçmen listeleri askıdayken yani seçim takvimi işlerken deprem yaşanması nedeniyle alındığına da dikkat çekilerek benzeri bir durumun olmadığı ifade ediliyor.