Depremden etkilenen 10 ilde OHAL kararı ne anlama geliyor?

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Kahramanmaraş merkezli 7.7 ve 7.6 büyüklüğündeki iki depremin etkilediği 10 ilde üç ay süreyle olağanüstü hâl (OHAL) ilan etme kararı alındığını açıkladı. Gözler o kararın ne anlama geldiğine çevrildi.

Erdoğan, Beştepe'de oluşturulan "Devlet Bilgi Koordinasyon Merkezi"nde depremin büyük yıkım yarattığı 10 ildeki çalışmaları denetledi.

Burada açıklama yapan Cumhurbaşkanı Erdoğan, "Depremin yaşandığı 10 ilimizi Genel Hayata Etkili Afet Bölgesi olarak ilan ediyoruz. Arama kurtarma faaliyetlerinin ve sonrasındaki çalışmaların süratle yürütülebilmesini temin için Anayasa'nın 119'uncu maddesinin bize verdiği yetkiye dayanarak olağanüstü hâl ilan etme kararı aldık. Deprem yaşanan 10 ilimizi kapsayacak ve üç ay sürecek bu kararla ilgili Cumhurbaşkanlığı ve Meclis süreçlerini hızla tamamlayacağız" dedi.

Mecliste onay şart

Erdoğan'ın bahsettiği Anayasanın ilgili maddesine göre  Cumhurbaşkanı, "savaş," "seferberlik," "ayaklanma," "kalkışma" gibi durumlar ile "afet" veya "tehlikeli salgın hastalık" ya da "ağır ekonomik bunalımın ortaya çıkması" hallerinde ülkenin tamamında veya bir bölgesinde, süresi altı ayı geçmemek üzere olağanüstü hâl ilan edebiliyor.

Kararın Resmi Gazete'de yayımlandığı gün Meclis'in onayına sunulması gerekiyor. Erdoğan'ın kararı 8 Şubat'taki Resmi Gazete'de yayımlaması bekleniyor. Aynı gün Meclis de toplanarak OHAL düzenlemesini görüşecek. Muhalefetin de "afet içerikli" bir OHAL kararına destek vereceği belirtiliyor.

8 Şubat'ta karar alınması durumunda 8 Mayıs'a kadar depremin etkilediği Kahramanmaraş, Gaziantep, Şanlıurfa, Diyarbakır, Adana, Adıyaman, Osmaniye, Hatay, Kilis ve Malatya'da OHAL ilan edilmiş olacak. Karar daha sonra uzatılabilecek. Bunun için de Meclis kararı gerekecek.

KHK çıkarılabilecek

Afet ile ilgili OHAL kararı alınması durumunda bu dönemde Cumhurbaşkanı, kanun hükmünde kararnameler (KHK) çıkarabilecek.  OHAL sırasında çıkarılan Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin üç ay içinde Türkiye Büyük Millet Meclisinde görüşülmesi zorunlu. Aksi halde anayasada "olağanüstü hallerde çıkarılan Cumhurbaşkanlığı kararnamesi kendiliğinden yürürlükten kalkar" ifadeleri yer alıyor.

Hangi kararlar alınabilir?

Cumhurbaşkanı Erdoğan, OHAL kararnamesinin onaylanması sonrası öncelikli olarak 10 ildeki tüm çalışmaların koordine edilmesi için "Bölge valisi" atayabilir.

OHAL Kanunu'na göre, gereken ihtiyaç duyulan mal ve paraları herhangi bir prosedür uygulanmadan bölgeye aktarılabilir. Erdoğan kamu kaynaklarından para karşılanamadığı takdirde bölgedeki tüm kredi kuruluşlarının olanaklarını kullanabilir.

Kanuna göre afet nedeniyle 18-60 yaş arasındaki bölgedeki tüm vatandaşlara afet görevi verilebilecek. Görevlendirmelerde yaş, cinsiyet, sağlık, meslekleri, meşguliyetleri ve sosyal durumları ile aile ve bakıma muhtaç yakınları göz önünde bulundurulacak.

OHAL döneminde, 10 ilin belirli yerlerinde yerleşimi yasaklama, belirli yerleşim yerlerine giriş-çıkışını sınırlama, belirli yerleşim yerlerini boşaltma gibi kararlar alınabilecek.

Gıdaya el konulabilir

Bölgede halkın kullanımı için gereken yiyecek ile ihtiyaç araç ve gerecin en yakın bölgelerden getirilmesi gereken depolardakine el konularak sağlayabilir.  Gıda ve hayvan yemlerinin bölge dışına çıkışı da yasaklanabilecek.

İhtiyaç duyulan malların satışından kaçınma, saklama durumları ile üretimi durduranlar hakkında da işyerini kapatma kararı alınabilecek.

Bölgedeki lokanta, restoran ve barların açılıp kapanma şartlarını da belirleyebilecek.

Afetlere dair OHAL kararlarında Cumhurbaşkanı, otelleri vatandaşa açma, yurtların zorunlu kullanımı gibi kararlar da alabilir. Ayrıca bölgeden giriş çıkışı kontrol altına almak belli yerlerde yerleşimi yasaklama kararları da alabilir.

10 il sınırları içerisindeki tüm haberleşme araç ve gereçlerinden yararlanma ve gerektiğinde bu amaçla geçici olarak bunlara el koyma düzenlemesi de yapılabilecek. Ayrıca KHK'lar ile kamulaştırma kararları da verilebilecek.

Toplumsal olaylara önlem

Afet bölgelerinde çıkabilecek olası toplumsal olaylara karşı da Cumhurbaşkanı önlem alabilecek. OHAL Kanunu'na göre, olayları engellemek için emniyet kuvvetleri yetersiz kalırsa askerden de destek istenebilecek.

Kanuna göre OHAL döneminde asılsız bilgi yayanlar hakkında da 3 aydan 1 yıla kadar hapis cezası verilebilecek.

"Genel Hayata Etkili Afet Bölgesi" nedir?

Erdoğan konuşmasında 10 ilin "Genel Hayata Etkili Afet Bölgesi" ilan edildiğini de duyurdu. Bu karar tanımı da ilgili kanunla düzenleniyor. Bu kararla da bölgede Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) primi, vergi, zorunlu devlet ödemeleri, elektrik-su-doğalgaz faturalarının ödenmesi ertelenebiliyor. Ödenmemesi durumunda yasal işlem yapılmıyor. Ayrıca belirlenecek bazı borçlar da silinebilirken vergiler kaldırılabiliyor. Ayrıca hasarlı binalarda yıkım işlemlerinin hızlı yapılabilmesinin de önü açılıyor.