Devlet kanalı TRT’ye "yanlı yayın" eleştirisi

24 Haziran 2018'de Cumhurbaşkanlığı ve milletvekili seçimlerinde iktidardaki Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP) ile partinin genel başkanı da olan Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’la ilgili yayınlara diğer partilerden daha fazla yer ayırmakla eleştirilen TRT (Türkiye Radyo Televizyon Kurumu) yine tartışmaların odağında. Radyo ve Televizyon Üst Kurulu (RTÜK) üyelerinden İsmet Demirdöğen, devlet kanalı olan TRT'de 31 Mart'ta yapılacak yerel seçimler öncesinde "iktidar yanlısı yayıncılığın" öne çıktığını raporlaştırdı.

Demirdöğen, 31 Mart yerel seçimlerine AKP'nin Milliyetçi Hareket Partisi (MHP) ile kurduğu Cumhur İttifakı ile girdiğini ve muhalefetteki Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) ile İYİ Parti'nin oluşturduğu Millet İttifakı ile yarıştığını hatırlatıyor. Bu yarışta Halkların Demokratik Partisi (HDP) ve Saadet Partisi olmak üzere daha başka partilerin de olduğunu ancak TRT’nin onları "görmezden geldiğini" belirten Demirdöğen, "TRT yayınlarında Şubat ayında Cumhur İttifakı’na muhalefetten 10 kat fazla yer ayrıldığını tespit ettik" diye konuşuyor.

 "Onlar hakkında da aleyhte yayın yapıldığını tespit ettik"

Demirdöğen’in Şubat ayı için yaptığı incelemeye göre TRT, Cumhur İttifakı’na 53 saat yer ayırırken, Millet İttifakı’na 6 saat yer ayırdı. Ay boyunca HDP’ye 7 dakika ayrılırken, bu dakikalardaki yayınların HDP aleyhinde olduğu belirlendi. Saadet Partisi’ne ise 2 dakika yer ayrıldığını belirlediklerini anlatan Demirdöğen, "Onlar hakkında da aleyhte yayın yapıldığını tespit ettik" diyor.

Yaptıkları son incelemeler hakkında DW Türkçe'ye bilgi veren Demirdöğen, TRT Haber’de 1-28 Şubat döneminde muhalefetin görmezden gelindiğini, ay boyunca AKP'ye 49 saat 58 dakika "lehte" yayınlarla yer verildiğini belirtiyor. Demirdöğen’e göre bu durum TRT’nin iktidarın sesini yansıtmaktan öteye geçemediğinin bir göstergesi. RTÜK üyesi İsmet Demirdöğen, bu dönemde MHP'ye 3 saat 32 dakika "lehte" yer verilmesini de dikkat çekici buluyor.

Bu durumun "TRT’nin eşit yayın ilkesi prensibiyle hareket etmediğini gösterdiğini" söyleyen Demirdöğen, kanalların yayınlarını denetlemekle görevli RTÜK'ün de "sesinin kesildiğini, görevini yapmasının imkansız hale getirildiğini" öne sürüyor.

Demirdöğen’in incelemesinde sadece "iktidar yanlısı yayınlarıyla" dikkat çeken televizyon kanallarının bir listesi de yapılmış. Bu listeye göre,  A Haber, TGRT Haber, 24 TV, Akit TV, TV net, Uzay Haber, Ülke TV,  Kanal 7 ve Beyaz TV bütünüyle iktidar yanlısı yayın yapıyor ve muhalefetin sesini hiç yansıtmıyor.

"YSK pasif hale getirilirse TRT istediği yayını yapar"

TRT yayınları, 31 Mart öncesi seçimle ilgili yayın ilkelerini duyuran Yüksek Seçim Kurulu (YSK) açısından da dikkat çekiyor. YSK temsilcilerinden Hadimi Yakupoğlu, YSK’nın yayın ilkelerini belirlemesine karşın hiçbir denetleme ve yaptırım yetkisi olmadığını söylüyor.

Yakupoğlu DW Türkçe’ye bunun nedenini anlatırken, "Çünkü hükümet YSK’nın televizyon yayınları konusunda denetleme ve ceza verme yetkisini kaldırdı. YSK, bu yetkiyi TRT için de kullanıyordu ama artık kullanamıyor. YSK, 31 Mart öncesi eşit, adil bir yayıncılıktan söz etti ancak bu söz sadece kağıt üstünde kaldı" değerlendirmesini yapıyor.

Hadimi Yakupoğlu, YSK’nın daha önce eşit yayın hakkının ihlali durumunda program durdurma, para cezası ve ekran karartma cezaları verdiğini hatırlatırken de "Bu cezalar tarih olmuşsa, YSK pasif hale getirilmişse, TRT elbette ki istediği gibi yayın yapabilir. Türkiye’de yaşanan budur" diyor.

"Hükümet yanıt vermiyor"

DW Türkçe'ye konuşan CHP'nin gazeteci kökenli vekillerinden Utku Çakırözer , TRT’deki yayınları neredeyse her seçim döneminde meclis gündemine taşıdıklarına ve hükümete verdikleri soru önergelerine yanıt alamadıklarına dikkat çekiyor.

Çakırözer "Hükümet, tüm gelirlerini halkın vergisinden sağlayan TRT'nin, vatandaşların haklarını koruyacak şekilde yayın yapıp yapmadığını kontrol etmiyor" diye konuştu. Çakırözer, "Kendi seçimini eşit ve adil bir şekilde yapamayan bir ülkeye döndük. Dünya raporlarında sürekli eleştiriliyoruz. Ülkemiz adına utanç verici bir durumla karşı karşıyayız" eleştirisini yöneltti.

TRT'de kendilerine bir ayda yedi dakika ayrılan HDP'nin sözcüsü Saruhan Oluç, TRT’deki yayın süreleri konusunda "Rezalet" ifadesini kullanıyor. Oluç, "Kamu kanalı TRT, halkın vergileriyle yayın yapıyor. Ama halkın sesi değil, iktidarın sesi. Türkiye’ye bunu kim yapıyor? Bu demokrasi ayıbıyla daha ne kadar yaşanacak?" eleştirisini yöneltiyor.

İyi Partili Hasan Seymen de "TRT çıkıp da, kamu yayıncısı olduğunu söylemesin. Utansın. Bu durum kabul edilemez. Vatandaş da yaşananları görüyor" diyor.

"Muhalefetin medya sorunu yok"

TRT yayınlarıyla ilgili eleştirileri sorduğumuz AKP Hatay Milletvekili ve Tanıtım-Medya başkan yardımcısı Hüseyin Yayman ise muhalefetten gelen eleştirilere katılmıyor. Yayman, "Muhalefetin bir medya sorunu yok. Muhalefet yaratıcı bir strateji geliştiremiyor. Dil sorunu var, iletişim sorunu var. Muhalefetin Türkiye’ye, topluma vadedecek bir programı yok" diyor.

Peki, vatandaşlar ne düşünüyor? TRT’yi yakından izleyen ya da hiç izlemeyen vatandaşların tepkileri dikkat çekiyor. 70 yaşındaki emekli Fatma Hanım, "Ben nasıl sabah akşam doğru düzgün haber için TRT’den başka kanal arıyorsam, meraklısı da TRT izliyor. Ne yapabilirim? Halkın vergisinin karşılığı bu olmamalı" şeklinde konuşuyor.

Genç bir avukat olan Selen Doğan "Türkiye’de toplumun farklı gruplarının sesini yansıtmıyorsa TRT neden halkın vergileriyle geçiniyor?" diye soruyor. Dolmuş şoförü Mehmet Bütün de "Gerçekler yalan, yalanlar gerçek. Kimseye inancım kalmadı. Ama TRT devlet kanalı, yanlış yapmaz, yapamaz. Büyükler engeller" görüşünü savunuyor.

TRT: İhlal yok

RTÜK, 24 Haziran cumhurbaşkanlığı ve parlamento seçimlerinde de TRT’nin "yayınlarda eşitlik ilkesi"ni ihlal ettiğini raporlaştırmıştı. Buna göre 14-30 Mayıs 2018 tarihleri arasındaki dönemde TRT, Cumhur İttifakı ve Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’a toplamda 67 saat 58 dakika ayırırken, CHP ve Cumhurbaşkanı adayı Muharrem İnce’ye 6 saat 43 dakika süre ayırmıştı.

İyi Parti, Saadet Partisi ve diğer partilere ayrılan toplam süre 45 dakikada kalırken, HDP’ye ve Cumhurbaşkanı adayı Selahattin Demirtaş’a hiç süre ayrılmamıştı. Bunun üzerine RTÜK’ün CHP’li üyeleri YSK’ya başvurarak "tarafsızlık ilkesini ihlal ettiği" gerekçesiyle TRT Genel Müdürü’nün görevden alınmasını istemişti. TRT ise herhangi bir ihlalin olmadığını duyurmuştu.

TRT’nin tarafsızlığı ve özerkliği anayasada hükme bağlanmış durumda. TRT, radyo ve televizyon kanalları ile tüm medya araçlarından yayın yapan kamu hizmeti yayıncısı olarak hizmet veriyor. Vatandaşlar, elektrik faturaları başta olmak üzere birçok harcamasında TRT payı ödüyor.

Hilal Köylü / Ankara

© Deutsche Welle Türkçe