Doğalgaz Türkiye-İsrail ilişkilerini düzeltebilir

Mart ayında Washington'da yapılan nükleer güvenlik zirvesi sırasında Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan İsrail Enerji Bakanı Yuval Steinitz ile özel bir görüşme yapmıştı. Bu buluşma, altı yıl önce Mavi Marmara gemisinde 10 Türk'ün İsrail askerleri tarafından öldürülmesi üzerine diplomatik ilişkilerin kesilmesinden bu yana yapılan en yüksek düzeyli görüşme olmuştu.

Yarım saat kadar süren Erdoğan ile Steinitz arasındaki görüşmede, Suriye'deki iç savaş ve İran'ın anlaşmazlıktaki rolü ile terörizm ile mücadele imkânları ve doğalgaz ticareti ele alınmıştı. Doğalgaz, İsrail ile Türkiye arasındaki yakınlaşma arayışının itici gücü konumuna geldi. İsrail ve Kıbrıs açıklarında yüz milyarlarca dolar değerinde doğalgaz rezervi bulunmuştu. İsrail'in doğalgaz kaynaklarının işletilmesinde Türkiye ile işbirliği yapmak istediği bildiriliyor.

Steinitz Washington'daki buluşmanın son derece olumlu bir havada geçtiğini ve iki ülke arasında diplomatik ilişkilerin yeniden başlatılmasını en çok arzulayanlardan biri olduğunu söyledi. İki eski müttefik arasındaki ilişkilerin normalleştirilmesi amacıyla Cenevre ve Londra'da yüksek düzeyli görüşmeler yapılmıştı. İsrail'in Ankara hükümetinin Türkiye'deki Hamas temsilcileriyle ilişkisini kesmesini, Türkiye'nin ise diğer taleplerinin yanı sıra Gazze Şeridi'ndeki Filistinlilere yardım edebilmeyi istemesi temasların durmasına yol açmıştı.

Yüksek düzey bir Türk diplomatı Washington'daki buluşmadan haberi olmadığını ve bir devlet başkanının bir başbakanla bir araya gelmesinin normal protokolde yer almadığını söyledi. İsrailli yetkililer ise önümüzdeki haftalarda mutabakat sağlanmasının mümkün olduğunu belirtiyorlar.

İlişkilerin normalleştirilmesine çok yaklaşıldığını belirten İsrail Enerji Bakanı Steinitz, ‘anlaşmazlık konularının yüzde 80 ila yüzde 90'ının aşıldığını ve tarafların iyi niyet ve esneklik göstermesiyle son pürüzlerin de ortadan kaldırılabileceğini' söyledi. Türkiye Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu da 7 Haziran'da Ankara'da yaptığı açıklamada, ‘İsrail ile ilişkilerin normalleştirilmesinin bir ya da iki buluşmaya' kaldığını belirtmiş ancak herhangi bir tarih vermemişti.

Rusya faktörü

Doğu Akdeniz'in, aralarında sıkı dostluk ilişkileri bulunan Kıbrıs ile İsrail arasında kalan bölümünde 3,5 milyar metreküp doğalgaz bulunduğu ve 700 milyar dolar değerindeki doğalgazın bütün dünyanın bir yıllık enerji ihtiyacını karşılayabileceği belirtiliyor. Bakan Steinitz Fransızlar tarafından yapılan sismolojik araştırmalara göre Akdeniz'deki doğalgaz kaynağının keşfedilen miktarın üç katını bulabileceğini söyledi. Alıcıya ulaştırılmasının doğalgazın çıkarılmasından daha zor olduğu söyleniyor. Uzun vadeli doğalgaz alım anlaşmalarının İsrail ve Kıbrıs'ın kıta sahanlığındaki rezervi değerlendirmekten alıkoymasından endişe ediliyor.

İsrail ile barış anlaşması imzalamış olan Ürdün'ün doğalgaz ihtiyacı sınırlı. Suriye ve Lübnan İsrail'in düşmanı oldukları için alıcı olmaları söz konusu değil. İsrail çıkaracağı doğalgazı Mısır ve Türkiye'ye pazarlayabilmeyi umuyor. Ancak geçenlerde büyük doğalgaz kaynaklarının keşfedildiği açıklanan Mısır, enerji bağımsızlığına kavuşmak amacıyla iddialı projeler hazırlıyor. İsrail doğalgazının boru hattıyla Türkiye ve Avrupa'ya bağlanması söz konusu olabilir. Aynı zamanda Kıbrıs-Yunanistan-Avrupa hattı üzerinde de duruluyor. İsrail Enerji Bakanı Steinitz Türkiye'nin enerji kaynaklarını çeşitlendirme politikasına atıfla, Türkiye'nin doğalgaz ithalatında bir ya da iki ülkeye bağımlılıktan kurtulmayı amaçladığını söyledi.

Kıbrıs ihtilafı

Türkiye doğalgazının büyük bölümünü ilişkilerinin gergin olduğu Rusya'dan ithal ediyor. Türkiye Rus doğalgazı ithalatını geçen yıl 300 milyon metreküp azaltarak 27 milyar metreküpe düşürmüştü. Uzmanlar hızla büyüyen Türkiye ekonomisinin yılda 50 milyar metreküp doğalgaza ihtiyacı olduğunu ve bu miktarın yedi ila sekiz yıla kadar bir kat artması beklendiğinden sınırlı sayıda ülkenin doğalgazına bağımlı kalmak istemediğini belirtiyorlar. İsrailli yetkililerden yapılan açıklamalarda 3 milyar dolarlık maliyetle 540 kilometre uzunluğunda nakil boru hattı inşa edilmesi durumunda Türkiye'ye yılda 8 ila 10 milyar metreküp doğalgaz pompalanabileceği ifade ediliyor.

Amerikalı uzmanlar Akdeniz doğalgazının değerlendirilmesini engelleyen siyasi ve ticari engelleri aşmanın kolay olmayacağı ve AB üyesi Kıbrıs ile Türkiye arasındaki ihtilafın da ekonomik hesapları boşa çıkarabileceği görüşündeler. Kıbrıs ile İsrail arasında doğalgaz ortaklığı kurulduğu ve doğalgazın Türkiye üzerinden Avrupa'ya nakledilmesi kararlaştırıldığı takdirde boru hattının Kıbrıs ve Türk karasularından geçmesi gerekeceği de hatırlatılıyor. Kıbrıs'ın birleşmesinin zaman alacağını belirten ‘German Marshall Fund' sözcüsü Michael Leigh, ‘doğalgaz işbirliği için Kıbrıs ihtilafına çözüm bulunmasının yetmeyeceğini ve projenin ekonomik bakımdan yaşatılabilmesinin de şart olduğunu', söylüyor. Leigh doğalgaz fiyatının kıta sahanlığında çıkarılıp pazarlara ulaştırılmasının maliyetini karşılamaya yetecek düzeyde olmadığını da öne sürüyor. İsrail'in ekonomik istikrarıyla enerji güvenliğinin doğalgaz rezervinin değerlendirilmesine bağlı olduğunu belirten Enerji Bakanı Steinitz ise, İsrail'in geleceği açısından doğalgaz projesinin mutlaka gerçekleştirilmesi gerektiğini sözlerine ekledi.

© Deutsche Welle Türkçe

DW, Reuters/AG, EC