Hasankeyf’in yok olmasına sayılı günler kaldı

Hasankeyf'in sular altında kalıp kalmayacağı yarım asırdır tartışılan bir konu. Ancak tartışma bu hafta sona erdi. Güneydoğu Anadolu Projesi’nin (GAP) önemli ayaklarından biri olan Ilısu Barajı tamamlandı. Sadece kapaklarının ne zaman kapatılıp kapatılmayacağı yani Hasankeyf’in kaç gün sonra sular altında kalacağı tartışılıyor.

10 Haziran’da baraj kapaklarının kapatılması bekleniyordu. Fakat barajın su tutmaya başlamadığı ortaya çıktı. Nedeni de açıklanmadı. Daha önemlisi ise Ilısu Barajı’nın kapaklarının ne zaman kapatılacağı belirsiz kaldı.

DW Türkçe Hasankeyf'e giderek bölge halkı ve yetkililerle görüştü. Devlet Su İşleri (DSİ) yetkililerinin verdiği bilgilere göre, baraj kapakları teknik bir nedenden dolayı kapatılamadı.

Bu yıl normalden fazla yağış olduğu için su seviyesi olması gerekenden fazla yükseldi. Baraj kapakları ancak 411 metre kot seviyesine geldiğinde kapaklar teknik olarak kapatılabiliyor. Yağış döneminde bu seviye, 435 metreye kadar yükseldi. Şu andaki seviye ise 413 metre civarında. Suyun iki metre azalması için de en az 15 gün geçmesi gerekiyor. O zaman kapaklar kapatılmak üzere hazır olacak. Talimat geldiğinde de Ilısu Barajı su tutmaya başlayacak.

Eserler taşındı, halk taşınamadı

Ilısu Barajı’nın yapımıyla birlikte hem ilçedeki tarihi eserlerin hem de vatandaşların taşınması için yeni yerleşim alanı kuruldu.

Hasankeyf'in birkaç kilometre yukarısında, Raman Dağı’nın eteklerine kurulan yeni şehre önce kamu binaları taşındı. Ardından da Zeynel Bey Türbesi başta olmak üzere tüm eserler birer birer taşındı. Eserlerin taşınma işlemlerinin yüzde 95'i tamamlandı.

Barajın su tutmasına sayılı günler kalmasına rağmen, yaklaşık 700 Hasankeyfli ailenin taşınma süreci halen başlamadı. Hak sahipleri, özellikle altyapı sorunlarının çözülmediğini ve evlerin tam olarak hazır olmadığını söylüyor. En çok da kendilerine sağlıklı bilgi verilmemelerinden yakınıyor.

Yeni Hasankeyf'e istemeyerek taşınacaklarını anlatan Ahmet Türkan, yaşadıkları sorunları şöyle özetliyor:

"30 yıldır sorunlarla uğraşırken, bize verilen ev ikinci el çıktı. Kurada bize çıkan evde iki yıl boyunca işçilerin yattığını öğrendik. Ev çok kötü durumda. Üstelik damında su birikiyor. Yetkilileri söyledik ancak kimse ilgilenmiyor."

Hayatlarına sıfırdan başlayacaklarını anlatan Türkan, "Bu çok zor. Hayatlarımız değişecek. Eski Hasankeyf yaşamımızı özleyeceğiz. Eserlerimiz yok oldu. Sanki bunlar oyuncak. İstanbul’da Kız Kulesi’ni Samandıra’ya, Sultanahmet’i Kayışdağı’na taşısanız bir anlamı kalır mı? Çok üzgünüz. Hasankeyfli olarak suların ne zaman yükseleceğini de bilmiyoruz" diyerek sitemlerini dile getiriyor.

Hasankeyf'in en önemli mimari yapılarından Hasankeyf Kalesi'nin büyük bir kısmı yıkılmış durumda. Sadece yapının en üst kısmındaki bazı bölümler sular altında kalmayacak.

Restoran işletmecisi Esnaf Abdülkadir Ayhan, tam bu bölgede yer alan, bir zamanlar eski Hasankeyflilerin de yaşadığı yaklaşık 6 bin mağaradan birinde doğmuş. Ayhan ve ailesi 13 yıl öncesine kadar da mağarada yaşıyormuş.

Çocuklarına nerede doğup büyüdüğünü gösteremeyeceği için üzgün olduğunu anlatan Ayhan, şunları söylüyor:  "Artık son noktaya geldiğimizi biliyoruz. Umutlarımız tükendi. Çok üzgünüz. Ancak hiçbir zaman yeterli bilgilendirme yapamıyorlar. Bari bunu yapsınlar."

Boş vaatler

Ilısu Barajı’nın adı yıllardır Hasankeyf’le anılsa da aslında çok sayıda köy bu projeden olumsuz etkilenecek. Baraj gövdesinin yapıldığı yerdeki Belkısana Köyü gibi. Burası kaplıcaların da olduğu önemli bir yer. Şırnak’ın Güçlükonak ilçesine bağlı Belkısana’da esnaflık yapan Nihat Kaya, barajın su tutup tutmadığının en yakın tanığı. Yıllardır yaşadığı sorunları şöyle anlatıyor: "Geçenlerde taşkın oldu. Buradaki tarım arazisi olarak kullandığımız topraklar gitti. Kimse de gelip buraya ne olduğu ile ilgilenmedi."

Yıllar önce köylerine geldiklerinde herkese iş vaadinde bulunduklarını anlatan Kaya, bu vaatlerin doğru çıkmadığını şöyle anlatıyor: "İnşaat ilk başladığında birkaç kişi çalıştı. Ancak sonra çalışan kalmadı. Baraj nedeniyle köyler boşaltıldı. Burada işlerimiz düştü. Bize katkısı olacağına zararı oldu" diyor.

Ilısu Baraj gövdesinin birkaç yüzme gerisindeki Koçtepe (eski adıyla Hesta), su tutmaya başlandığında sular altında kalacak ilk köy. Burası bugün tam bir hayalet şehre dönmüş  durumda. Köyün dışındaki tarlasında ailesi ile birlikte çalışan Ömer Toprak,  suların zaman yükseleceğini bilmediğini anlatarak, şunları söylüyor: "Köyün üzerine yeni bir yer yaptılar. Evler inşa ettiler. Ancak zemini kayıyor sürekli. Evlerde çatlaklar oluştu. Nasıl güvenip taşınacağız? Tarlalarımız da gidecek. Biz köylüyüz, bağ bahçe olmadan ne yaparız?"

Ilısu Barajı, Hasankeyf’in yaklaşık 100 kilometre uzağında. Su tutmaya başladığında hemen sular altında kalmayacak. Bunun için hava şartlarına bağlı olarak, tarihi ilçenin sular altında kalma süreci 3-4 ayı bulacak. Yani sonbahar olduğunda Hasankeyf sulara gömülecek. Ve bir tarih yok olacak.

Miray Gökçe

© Deutsche Welle Türkçe