"Helal" kripto paralar Türk yatırımcılar için cazip mi?
28 Kasım 2023
Türkiye kripto para işlem hacmi bakımından dünya sıralamasında ABD, Hindistan ve İngiltere'nin ardından dördüncü sırada yer alıyor. Blok zincir veri platformu Chainanalysis'in verilerine göre, Türkiye'de geçen yıl işlem hacmi 170 milyar dolar düzeyinde gerçekleşti.
Kripto parayı tercih eden birçok Türk yatırımcısı son yıllarda gündeme gelen ve henüz gelişme aşamasındaki "İslami şartlara uygun kripto para" olarak tanımlanan ürünler için cazip bir pazar niteliğinde.
Kripto para birimlerine yatırım yapmanın İslam inancına uygun olduğunu savunan blok zincir platformları yeni ürünlerle yatırımcıları çekmeye çalışıyor. Peki Türkiye'deki yatırımcılar bu ürünlere ilgi duyuyor mu?
İslami kripto paraya ilgi var mı?
Türkiye'de kripto para platformu kuran yabancı yatırımcılara danışmanlık da veren Ünsal Hukuk Bürosu'nun kurucu ortaklarından avukat Burçak Ünsal bu tür ürünlere ilgi olabileceğini ancak henüz katedilmesi gereken çok mesafe olduğunu söylüyor.
Ünsal, DW Türkçe'ye yaptığı değerlendirmede, "Türkiye'de bu kategoriye ilgi yok değil, zira İslami yönde tercih kullanmak isteyebilecek yatırımcı kadar, bu segmentin kâr getirebileceğini düşünen kripto işlemciler de bu segmente yatırım yapabiliyorlar. Ancak bunun değerinde ve bu segmentin büyüklüğünde en önemli unsur teknoloji ve kripto projesinin gücüdür" ifadelerini kullanıyor.
Kripto para uzmanı Helin Çelik de "Türkler kripto paraları seviyor. Kullanım açısından Avrupa'da birinci sıradayız" diyor. DW Türkçe'ye konuşan Çelik'e göre hacim düşüklüğü nedeniyle Türk yatırımcısının İslami kripto para ürünlerine ilgisi sınırlı.
"Açıkçası Türk yatırımcının özellikle aradığı ya da kıstas olarak önlerine koydukları kurallar arasında yer almıyor İslami coin öğeleri" diyen Çelik sözlerini şöyle sürdürüyor: "Bu kategorideki coinlerin günlük hacimleri bir hayli düşük. Bu da bize tercih edilme oranının aynı ölçüde zayıf olduğunu gösteriyor. Türkiye'de de diğer coinlerin tercih edilme oranının altında kalıyor çünkü piyasa yatırım işi. Hacmi ve fiyat hareketi tatmin edici düzeyde olmalı. Bitcoin ve Ethereum'un da içinde olduğu majör kripto para birimleri daha çok tercih ediliyor. Gelecekteki potansiyelinde de çok farklılık olmayacağını düşünüyorum."
"Helal" kripto para nedir?
İngilizce bir kelime olan "coin" sözcüğünün Türkçe'de madeni para anlamına geliyor. Ancak "coin" kelimesi genel olarak kripto paraları tanımlamak için kullanılıyor. Bitcoin ve diğer tüm dijital para birimlerinin üretilmesini, saklanmasını ve kişiden kişiye transfer edilmesini sağlayan, öte yandan tüm bu işlemlerin merkezi bir otorite tarafından denetlenmesini engelleyen teknolojiye ise "blockchain" ya da "blok zincir" adı veriliyor. "Token" kelimesi de kripto para ile aynı anlamda kullanılıyor.
Helal kripto para tanımı İslami ilkelerle uyumlu bir dijital para birimini ifade etmek için kullanılıyor. Bu tür ürünlerin tefecilik, spekülasyon ve kumar yasağını içeren İslami finans ilkelerini takip etmesi esas alınıyor. Helal kripto paraya odaklanan projelerde görevi, kripto para biriminin İslami ilkelere uymasını sağlamak olan ve İslam alimleri ve uzmanlarından oluşan bir "şeriat danışma kurulu" bulunuyor.
Uzmanlardan uyarı: Hacim düşük, oynaklık yüksek
Yakın zamana kadar dünyada ve Türkiye'de İslami kripto para ürünleri çerçevesinde 20'nin üzerinde projenin hayata geçirilmeye çalışıldığını belirten uzmanlar, ancak bunlardan çoğunun başarısız olduğuna dikkat çekiyor.
"Kendilerini İslami proje olarak niteleyenlerin birçoğu çıktıktan sonra hayal kırıklığı yaşadı ve merkezi borsalarda yer bulamadılar veya başarılı olamadılar. Bu alanda projelerin çok dalgalı olması ve hemen hepsinin değer kaybetme trendi arz etmesi, yakın zamana kadar bu projeleri genel kripto piyasasında güçlü bir yere oturtamadı" diyen New York ve İstanbul Barolarına kayıtlı avukat Ünsal, Türkiye'de de bu tür ürünlere yatırım yapanların mağdur olduğunu belirtiyor.
40'tan fazla kripto para alım satım platformunun bulunduğu Türkiye'de henüz yasal düzenleme yapılmadı. Kripto platformları herhangi bir lisans ya da izne tabi değil. Türkiye'de kripto paralara olan ilgi göz önüne alındığında gereken düzenlemelerin yapılmadığı bu piyasa risklere açık hale geliyor.
"Dini ögelere uygun olarak tasarlandığı iddia edilen her coin'e karşı temkinli olmalıyız" diyen kripto para uzmanı Çelik riskler konusunda uyarıda bulunuyor: "Temelde çok farklılık yok, aksine hacim çok zayıf olduğu için hem yok olma ihtimali hem de yüksek oynaklık ihtimali ve tabii ki duygu manipülasyonuyla yatırımcıyı istismar etme ihtimali ortaya çıkıyor."
Projenin gerçekten hangi amaca hizmet ettiğinin iyi araştırılması gerektiğini belirten Çelik, "Sadece helal sertifikası var diye projenin hayatta kalıp kalmayacağına bakmadan yapılan yatırımlar değer kaybına uğrayabilir. Her kripto para projesinde olduğu gibi bu tür projelerin de değer kaybına uğrayabileceği unutulmamalı" diyor.
Kripto para piyasasında da dalgalanmalar yaşanabiliyor. Toplam piyasa değerine göre en büyük kripto para birimi olan Bitcoin, Cuma günü 37 bin 728 dolara yükselirken, Salı günü hafif düşüşle 36 bin 981 dolardan işlem görüyor.
"Tek iddiaları 'İslam'a uygunluk' olan projeler yatırımcısına hep kaybettirdi. Bugüne kadar yatırımcısına para kazandıran bir İslami token olmadı" diyen Burçak Ünsal, "Bu bakımdan olabilecek tüm riskler gerçekleşti diyebiliriz. Bu riskler aslında biliniyordu veya bizler öngörüyorduk zira zayıf bir değer teklifi, çok zayıf teknoloji altyapısı ile piyasaya çıktılar" şeklinde konuşuyor.
Körfez'de fetva destekli helal kripto para
Birleşik Arap Emirlikleri'ndeki fetva destekli bir proje olarak Eylül ayında piyasaya çıkan Islamic Coin'i takip ettiklerini belirten Ünsal "İşin arkasında kraliyet aileleri, milyar dolarlık İslami finans, İslami bankalar ve müşteri olarak 'tüm Müslümanları' hedefleyebilme gücü olduğunda, bir de bunların üzerine güçlü bir siber güvenlik ve teknoloji sistemi, diğer sistemlerle uyumlu bir blockchain ve dünyanın önemli ülkelerinden alınmış lisanslar olduğunda bu kripto kıymet yatırımcıların dikkatini çekiyor" diyor. Ancak Ünsal kesin bir başarıdan bahsetmek için ise henüz erken olduğunu da sözlerine ekliyor.
Ürünlerinin "şeriatla uyumlu" olduğunu belirten Islamic Coin'in internet sitesinde yer alan bilgilere göre İslami ürün için "Kur'an'ın kutsal öğretilerine dayanan bir fetva" verildi. Islamic Coin'in danışma kurulunda Birleşik Arap Emirlikleri'ndeki yönetici ailelerin üyeleri yer alıyor.
Ünsal hâlihazırda ürünlerin "İslam'a ve şeriata uygun" olarak değil de "İslam'a aykırı değildir" şeklinde tanımlandığı projeler olduğunu ve 2024 yılında bu tür projelerin iki-üç tanesini hayata geçirmeyi planladıklarını kaydediyor.
İslam alimleri arasında kripto para birimlerinin dini açıdan caiz olup olmadığı konusunda tartışmalar devam ediyor. Türkiye'de de Diyanet 2017 yılında verdiği bir fetvada kripto paraların kullanımının caiz olmadığı yönünde bir karar vermişti. Diyanet İşleri Başkanı Ali Erbaş geçen yıl yaptığı açıklamada da kripto paranın "güvenilir olmadığı ve kullanımının istismara açık olması nedeniyle" caiz diyemeyeceklerini söyleyerek, sürecin takip edildiğini söylemişti.
Kripto para düzenlemesi Meclis'e geliyor
Öte yandan Türkiye'de kripto para piyasasının büyümesine rağmen mevzuat eksikliği halen giderilmiş değil. Kripto para platformu Thodex'in kurucusu Faruk Fatih Özer'in 2021 yılında yaklaşık 2 milyar dolar değerinde kripto para ile yurtdışına kaçmasının ardından mevzuat eksikliğine ilişkin endişeler artmıştı.
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası'nın (TCMB) 2021'de mal ve hizmet ödemelerinde kripto para kullanımını yasaklama kararı almasının ardından hâlâ yasal düzenlemenin yapılması bekleniyor. Vergi konusunda da bugüne kadar herhangi bir adım atılmadı.
Son olarak Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, kripto varlıklara ilişkin yasal düzenlemeyi kısa süre içinde Meclis'e sunacaklarını açıkladı. Düzenlemenin bu yıl Meclis'e gelmesi bekleniyor.
Türkiye'nin dünyanın en önemli kripto piyasalarından biri olduğunu belirten Ünsal, 2024 senesinde yatırımcıyı koruyan, sermaye piyasaları ve bankacılık sektörüyle doğrudan bir ilişki tesis ederken sektörün önünü açacak düzenlemeleri beklediklerini kaydediyor.
Ünsal sözlerini şöyle noktalıyor: "Eğer bireysel yatırımcı belli bir kazanç bedeline kadar vergiden ari tutulursa mükemmel bir şey yapılmış olur."