040811 Christlicher Fundamentalismus
4 Ağustos 2011
Norveç’in başkenti Oslo’da 77 kişinin yaşamını yitirdiği saldırılardan bu yana, Anders Behring Breivik’in bu saldırıları neden düzenlediği tartışılıyor. Breivik’in aşırı sağcı çevrelere yakınlığı, Müslümanlara yönelik nefreti ve psikolojik durumu araştırılıyor. Breivik'in kendisini Hrıstiyan olarak tanımlaması ve Norveç polisince de 'Hrıstiyan köktendinci' olarak sınıflandırılması, gözleri şimdiye kadar üzerinde çok fazla konuşulmayan bu gruba çevirdi. Alman ilahiyatçılar ise Breivik’in tipik bir Hrıstiyan köktendinci olmadığı görüşünde.
Breivik köktendinci mi?
İncil’de yazılanları harfiyen kabul eden ve bu kutsal metinlerin hatasız olduğuna inanan akımlar, köktendinci olarak görülüyor. Hrıstiyan köktendinciler, evrim teorisini reddediyor, eşcinsellik ve kürtaja karşı çıkıyor. Ancak Norveçli sanık Anders Behring Breivik'in internette yayınladığı yaklaşık bin 500 sayfalık manifestosunda, İncil’den hiçbir alıntı yer almıyor. Alman ilahiyatçılar da Breivik'in Hrıstiyan köktendinci olarak tanımlanamayacağı görüşünde. Alman Protestan Kilisesi’ne (EKD) bağlı faaliyet gösteren ve farklı din ve dünya görüşleri üzerine çalışmalar yapan merkezin (EZW) yöneticisi Reinhard Hempelmann, Breivik'in manifestosunu şu sözlerle değerlendiriyor: "Edindiğim izlenime göre, bu metinde bir din devletinin, yani Hrıstiyan din devletinin, kurulmasına ilişkin bir vizyon yer almıyor. Ayrıca metinde, Hrıstiyan köktendincilerde alışık olunduğu gibi, İncil metinlerine özel ve sürekli bir gönderme de yapılmıyor. Üçüncü bir tez de şu: Bu saldırganın köktendinci Hrıstiyan grup ve çevrelerle kanıtlanabilir bir bağlantısı yok.”
Dünyada Hrıstiyan köktendinciler
Reinhard Hempelmann, köktendinci Hrıstiyan akımlar dahilindeki Pentekostal ve Evangelist hareketlerin son yıllarda daha fazla ilgi çektiğini belirtiyor. Münster Üniversitesi Din ve Siyaset Araştırmaları Merkezi’nde görev yapan Hrıstiyan ilahiyatçı Hermut Löhr, köktendinci Hrıstiyan eğilimlerin dünyanın çeşitli yerlerinde gözlemlendiğini belirtiyor:
“Hrıstiyan köktendincilikten söz ettiğimiz zaman, genellikle Protestan kilise cemaatlerini dikkate alıyoruz. Bu şu anlama geliyor; özellikle Avrupa ve Kuzey Amerika’daki kiliseler ile Güney Amerika ve Afrika’da Protestan mezhebine dahil edilebilecek, yoğun misyonerlik yapan kiliseler. Ancak bana göre köktendincilik sadece Protestanlara özgü bir olgu değil. Katolik ve Ortodoksların arasında da var.”
Köktendinci Hrıstiyan hareketlerin en önemli özelliği, İncil’e harfiyen uymaları ve toplumun diğer kesimleri ve diğer dinlere yönelik dışlayıcı bir tutum izlemeleri. Bu hareketlerin üyeleri, çoğulcu toplumu bir tehdit olarak algılıyor ve kendilerini gerçek inanca sahip, seçilmiş bir grup olarak görüyor.
Bu grupların üyeleri
Sosyolog Evelyn Hügli-Schmidt, Kuzey Ren-Vestfalya eyaletindeki radikal gruplardan ayrılmak isteyenlere danışmanlık yapıyor. Bir zamanlar radikal bir grubun üyesi olan Hügli-Schmidt, bu grupların neden insanlar için çekici olabileceğini şu sözlerle anlatıyor:
“Benim tanıdığım, böyle gruplardan ayrılan kişilerin çoğu, o grubun içinde dünyaya gelmişti. Gruba sonradan katılanlar ise büyük olasılıkla yaşadıkları bir bunalım sonucu, belki de o sıralarda akıllarındaki sorulara yanıt buldukları için grubun üyesi oluyorlar. Karmaşık sorulara, basit yanıtlar verilmesi insanlara cazip geliyor. Grup kendini büyük bir aile gibi tanıtıyor.”
Fanatizm ve köktendincilik ayrımı
Hrıstiyan ilahiyatçı Reinhard Hempelmann, Hrıstiyan köktendincilerle koyu muhafazakâr Hrıstiyanların birbirine karıştırılmaması gerektiğine dikkat çekiyor. Ayrıca köktendincilik ve fanatizm kavramlarının da ayrı değerlendirilmesi gerektiğine inanıyor. Fanatikler, küçük bir azınlığı oluşturuyor. Örneğin Amerika Birleşik Devletleri’nin Florida eyaletinde geçen yıl Kur’an-ı Kerim yakan evangelist rahip Terry Jones bu azınlığa bir örnek teşkil ediyor. Ancak şiddet olayları ya da teröre çağrı Hrıstiyan köktendincilik içinde sık rastlanan bir olgu değil.
© Deutsche Welle Türkçe
Haber: Ulrike Hummel / Çeviren: Jülide Danışman
Editör: Beklan Kulaksızoğlu