İrlanda şemsiyeyi kapatmak istiyor

2010 yılı sonunda emlâk ve bankacılık sektöründeki kriz nedeniyle AB ve IMF’nin kurtarma şemsiyesi altına girmek zorunda kalan İrlanda'da salı günü açıklanan son bütçe yine katı tasarruf önlemleri içeriyor. Yeni bütçede 2,5 milyar euroluk tasarruf öngörülüyor. Hedef ise, süresi 15 Aralık’ta dolacak olan kurtarma şemsiyesinden çıkarak kendi ayakları üzerinde durabilmek. Zira İrlandalılar kemer sıkmaktan artık bunaldı.

İrlanda Maliye Bakanı Michael Noonan son bütçe görüşmeleri sırasında yaptığı konuşmada ünlü şair William Butler Yeats’ten bir alıntı yapmıştı: Çok uzun süre fedakârlık, kalbi taşlaştırabilir.

İrlandalı vergi mükellefleri ve sosyal yardımla yaşayan vatandaşlar bu sözün anlamını çok iyi biliyor. 2008 yılından bu yana devlet tamamen kontrolden çıkmış bir bütçeyi tamire uğraşıyor. Son altı yılda olduğu gibi 2014’te de kamu harcamaları kısılacak, sosyal kesintiler artırılacak. İlk kez bu yıl küçük bir fazla verilecek olmasına rağmen bütçe açığının GSYİH’nın 4,8’i oranında kaydedilmesi öngörülüyor.

Kemer sıkmaya devam

Bu zaman dilimi boyunca faiz borçlarını da kapsayan bütçe fazlası toplamda 30 milyar euroyu aşacak. Bu da kriz öncesindeki harcamaların neredeyse üçte ikisine denk geliyor. Yeni bütçede de eşi görülmemiş tasarruf önlemleri yer alıyor. İrlandalılar yeni sosyal kesintiler ve emlâk vergisi ödüyor. Gelir vergisi artırılıyor, devlet memurları ek emeklilik primi ödüyor.

İrlanda krizinin özünde ise son derece şişen inşaat ve emlâk sektörü yatıyor. Bu sektörlerdeki kriz yerli bankaları da uçuruma sürükledi. İşsizlik oranı hızla yükselerek yaklaşık yüzde 4’ten yüzde 15’e ulaştı. On binlerce İrlandalı kriz nedeniyle yurtdışına çıkmasaydı işsizlik oranı çok daha yüksek olacaktı.

Bankaların çöküşü İrlandalı vergi mükellefine 64 milyar euroya mal oldu. Ülke karşı karşıya bulunduğu tehditleri savuşturabilmek için AB’nin kurtarma şemsiyesine sığındı ve 2010 yılı Aralık ayında istikrar fonundan resmen yardım istedi. AB, Avrupa Merkez Bankası ve Uluslararası Para Fonu'ndan oluşan troyka, İrlanda devletinin üç yıllık kredi ihtiyacını karşıladı. Karşılığında ise kemer sıkma politikalarında ısrar etti.

İhracatla gelen toparlanma

İrlanda ekonomisi, ağırlıklı olarak uluslararası şirketlerin faal olduğu ihracat sayesinde yeniden toparlanmaya başladı. Ancak özel tüketim hâlâ istenen seviyeye ulaşmadı. Aradan geçen zamanda özel ipotek borçlularının yüzde 12’si ödemelerini üç ay ve daha fazla geciktirdi. Bu ailelerden ve işsiz kitlelerden ellerini ceplerine atıp büyük tüketime yönelmelerini beklemek kolay değil. Buna rağmen tüm işaretler, İrlanda’nın 15 Aralık’ta troykanın himayesinden çıkabileceğini gösteriyor. Şu an hazinenin yaklaşık 25 milyar eurosu var. Bu para devletin 2014 yılındaki kredi ihtiyacını karşılamaya yetiyor.

Ancak 16 Aralık itibariyle dünya değişmiş olmayacak. 2015 yılı için de yine tasarruf önlemleriyle dolu bir bütçenin çıkması söz konusu olabilir. İrlandalılar şimdiye kadar şaşılacak bir sabırla kemer sıktı. Öfke, krizin en önemli nedenlerinden biri olarak görülen sorumsuz bankalara yöneliyor. Buna rağmen hiçbir bankacıdan hesap sorulmamış olması öfkeyi daha da artırıyor. Kriz döneminde iktidarda olan Fianna-Fail Partisi'nin politikacıları da şu an pek popüler değiller. Harcamaların kısılmasından sorumlu olan ve 2011 yılında göreve gelen Kamu Harcamaları ve Reform Bakanı Brendan Howlin de suçu onlara atıyor.

“Hiç kimsenin ideolojik olarak kemer sıkma yükümlülüğü yok. Kemer sıkma, Fianna Fail’in ekonomimizi yerle bir ettiği, bizi eski kıtlık mağdurları gibi ortada bırakıp yurtdışından yardım aramaya zorladığı iktidar döneminin mirasıdır.”

© Deutsche Welle Türkçe

Martin Alioth / Beklan Kulaksızoğlu

Editör: Ahmet Günaltay