İdam cezaları artıyor

Uluslararası Af Örgütü, Hindistan Başbakanı Manmohan Singh’e yolladığı mektupta, ülkede sekiz yılın ardından sonra gerçekleştirilecek ilk infazın durdurulmasını istedi. Mektupta, 2007 yılında ölüm cezasına çarptırılan Balvant Singh Rayoana’nın infaz edilmesinin, dünya genelinde ölüm cezasının kaldırılmasına yönelik eğilimlere karşı bir adım olacağı ifade edildi.

Balvant Singh Rayoana, 1995 yılında Pencab eyaleti başbakanı Beant Singh’in öldürülmesinde rol aldığı gerekçesi ile ölüm cezasına çarptırılmıştı. Mahkeme Singh’in pazar günü, Pencab’da tutulduğu cezaevinde asılarak idam edilmesine hükmetmişti. Hindistan’da en son idam cezası 2004 yılında infaz edilmişti. Ancak cezaevlerinde ölüm cezasına çarptırılmış yüzlerce kişi olduğu, yavaş işleyen yargı sistemi nedeniyle de mahkûmların yıllarca hücrelerde tutulduğu belirtiliyor.

Ölüm hücrelerinde sonu bekleyenler

Af Örgütü’nün verilerine göre dünya genelinde 18 bin 750 mahkûm, hücrelerinde idam edilmeyi bekliyor. Oysa İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi’nin 3. maddesine göre, “yaşamak” her insanın en temel hakkı. Af Örgütü de ölüm cezasına çarptırılanların çoğunun uluslararası standartlara uymayan ve adil olmayan şartlarda yargılandığına dikkat çekiyor.

Örgüt raporunda, 2011 yılında yaklaşık 2 bin kişinin ölüm cezasına çarptırıldığını, 676 kişinin idam edildiğini ortaya koyuyor. Uluslararası Af Örgütü uzmanlarından Oliver Hendrich, tespit ettikleri iki önemli ayrıntıya dikkat çekiyor. Bir yandan az sayıda belli başlı ülkeler geçmişe oranla daha fazla ölüm cezasına hükmederken, diğer yandan birçok ülkede ölüm cezası kaldırılıyor. Son olarak ölüm cezasını kaldıran iki ülke Moğolistan ve Letonya oldu.

Ölüm cezasında liste başı

Raporda, Çin’de infaz edilenlerin sayısının, dünya genelinde idam edilenlerin sayısından da yüksek olduğuna dikkat çekildi. Ayrıca, Çin’de idam cezalarına ilişkin verilerin devlet sırrı gibi saklandığına ve bu nedenle de idam cezası alanların kesin sayısının tespit edilemediğine yer verildi. Rapora göre ölüm cezası sayılarının kamuoyuna açıklanmaması nedeniyle Çin'de son yapılan reformların ölüm cezalarının sayısının düşmesini sağlayıp sağlamadığı da anlaşılamıyor.

Rapor, Ortadoğu'da da ölüm cezasındaki artışlar konusunda vahim bir tablo ortaya seriyor. Geçen yıl, Irak, Suudi Arabistan ve Yemen'de 550'nin üzerinde kişinin idam edildiği açıklandı. İdam edilenlerin yedisinin, reşit olmadığı öne sürülüyor. Ortadoğu'da özellikle de İran'daki durumun son derece endişe verici olduğuna dikkat çekiliyor. Af Örgütü, İran'da yüzlerce kişinin gizlice infaz edildiğini öne sürüyor.

Raporda İran'nın, aldatan eşleri, eşcinselleri ve dinden sapanları ölüm cezasına çarptırıldığına dair verilere yer veriliyor. Ayrıca, uyuşturucu suçlarında ölüm cezası verildiği belirtiliyor. Rapor, Çin ve İran'ın, uyuşturucu suçlarını ölüm cezası ile cezalandıran iki ülke olduğuna dikkat çekiyor.

G8'in iki üyesinde idam cezası

Dünyanın en güçlü ekonomilerinden oluşan G8 ülkeleri arasında, ölüm cezasının uygulandığı iki ülke Japonya ve ABD. Rapora göre, Japonya'da geçen yıl 1992 yılından bu yana infaz gerçekleşmezken, ABD'de 43 kişi idam edildi. Raporda ayrıca ABD'ye yönelik bir de gelişmeye yer veriliyor. Illinois ve Oregon eyaletlerinin 2011 yılında ölüm cezasını kaldırmayı kararlaştırdıkları belirtiliyor. Yine New York'taki Yüksek Mahkeme'nin, ölüm cezasının anayasaya aykırı olduğuna hükmettiğine dikkat çekiyor.

‘Belarus bildiğini okuyor'

Uluslararası Af Örgütü raporunda, Avrupa'da ölüm cezasından vazgeçmeyen tek ülkenin ise Belarus olduğuna yer veriyor. Son olarak, Minsk'teki metro saldırısının iki sanığı, tüm uluslararası baskılara rağmen idam edilmişti. Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Komisyonu, Belarus'tan idam cezası sanıklarının suçlarının tam olarak aydınlatılmasına kadar ertelenmesini talep etmiş ancak Belarus kararından vazgeçmemişti.

Örgüt, idam cezalarının kaldırılmasında sivil toplum içindeki fikir alışverişinin son derece önemli olduğuna dikkat çekiyor. Halk ile yönetim arasında ölüm cezasına yönelik tartışmaların yürütüldüğü devletlerde dinamik bir gelişim gözlemlendiği belirtilirken, Çin Halk Cumhuriyeti gibi fikir alışverişine kapalı devletlerde, ölüm cezasının kaldırılmasına yönelik girişimlerin olmadığına dikkat çekiliyor.

© Deutsche Welle Türkçe

Derleyen: Gezal Acer (DW/AFP)

Editör: Ercan Coşkun