TÜR 3011Kasachstan OSZE

İki günlük zirvede Almanya'yı Başbakan Angela Merkel, Türkiye'yi de Cumhurbaşkanı Abdullah Gül temsil ediyor. Zirveye Wikileaks tarafından yayınlanmaya başlanan kriptolarla, Amerikan Yönetimini Temsil eden Hillary Clinton'un konuyla ilgili yapacağı açıklama ve temasların damgasını vurması bekleniyor. Ancak zirvenin gerçek gündemi yoğun ve ağır insan hakları eleştirilerine hedef olan Kazakistan'da yapılmasının da ayrı bir önemi var.

Kazakistan tüm uluslararası tepkilere rağmen, eski bir Sovyet Cumhuriyeti olarak teşkilatın bu yılki dönem başkanlığını yürütüyor. Zira Devlet Başkanı Nursultan Nazarbayev yönetimi, ülkedeki ağır insan hakları ihlalleri nedeniyle yoğun biçimde eleştiriliyor. Hamburg Üniversitesi Barış Araştırmaları ve Güvenlik Politikaları Enstitüsü’nün AGİT Uzmanı Wolfgang Zellner’in Kazakistan’ın teşkilatın dönem başkanlığına seçilmesiyle ilgili değerlendirmesi şöyle:

“Kazakistan dönem başkanlığına seçilmeseydi, bu son derece ciddi- hatta Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı’nı temelden sarsacak bir krize yol açabilirdi. Çünkü bu, dönem başkanlığına sadece AB ya da NATO ülkelerinin ya da bu ittifaklara üye olmak isteyenlerin getirildiği anlamına gelebilirdi.”

"Kazakistan'ın desteği tartışılmaz"

Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı Uzmanı Wolfgang Zellner, Kazakistan’ın dönem başkanlığının Orta Asya’nın istikrarı konusunda da fayda sağladığı görüşünde. Zellner, “Geçen yıl Nisan ayında Kırgızistan’da doruğa ulaşan kriz neticesinde Devlet Başkanı Bakiyev görevini bırakmak zorunda kaldı. Bu krizde Kazakistan büyük bir yardımcı konumundaydı. Ve Bakiyev’i istifasını imzalaması için ikna etti. Bakiyev ardından da Kazakistan üzerinden ülkesinden ayrıldı. Bu o dönem ülkede bir iç savaş çıkmasını engelleyen faktörlerdendi. Bence Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı’nın bugün Orta Asya ve Afganistan’la daha ilgili olmasında Kazakistan’ın büyük payı var.” diyor.

Ancak Alman Birlik 90/Yeşiller partisi milletvekili ve AGİT Parlamenterler Meclisi üyesi Viola von Cramon, Kazakistan’ın dönem başkanlığına daha eleştirel yaklaşıyor. Cramon, “Kazakistan çıkarları doğrultusunda hareket etti ve ağırlık noktalarını koydu. Bunlar çoğu zaman Batı devletlerininkilerle örtüşmedi. Kazakistan’ın bazı alanlarda iç politik reformlara gideceğini düşünmüştük. Örneğin insan hakları, düşünce ve basın özgürlüğü gibi konularda… Ancak tam da bu noktada geriye gidildi diyebilirim.” diyor.

İnsan hakları eleştirisi

İnsan hakları konusu Astana'daki zirvede de ele alınacak. Ayrıca 11 yıllık aradan sonra ilk kez bir araya gelen, teşkilata üye 56 ülkenin devlet ve hükümet başkanları inanç özgürlüğü, Afganistan, AGİT'te yeni kriz yönetimiyle silahsızlanma konularına yoğunlaşacak.

Dönem Başkanı Kazakistan'ın yanı sıra teşkilatın kendisi de eleştiri oklarının hedefinde. Zira 1975 yılında temelleri atılan Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı'na günümüzde gerçekten ihtiyaç olup olmadığı ve etkinliği sorgulanıyor. Hamburg Üniversitesi Barış Araştırmaları ve Güvenlik Politikaları Enstitüsü’nün AGİT uzmanı Wolfgang Zellner'e göre teşkilatın önemi büyük ve yeri doldurulamaz.

Ancak Zellner, örgütün gelecekteki görevlerin üstesinden gelebilmesi için bazı şeylerin değişmesi gerektiğini düşünüyor. “Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı'nın daha faal olabilmesi için daha fazla birlik olmaya ihtiyacı var" diyen Zellner sözlerini, "Zira bu uzlaşmaya dayalı bir organizasyon ve ancak herkesin görüşleri aynı yöndeyse ya da itiraz gelmezse eyleme geçilebiliyor. AGİT geçtiğimiz yıllarda sıkça Rusya, ABD ve diğer Batı ülkeleri arasındaki gerginliklerden olumsuz etkilendi. Aslında bu gerilimler teşkilatın içinde değil dışında yaşanan gerginliklerdi. İşte Astana'daki zirve de bu tür çatışmaları önlemeyi amaçlıyor.” diye sürdürüyor.

© Deutsche Welle Türkçe

Esther Broders / Çeviri: Meltem Karagöz

Editör: Beklan Kulaksızoğlu