Koronavirüse karşı hangi ülke hangi ekonomik önlemi aldı?

Dünya ekonomilerini tehdit eden yeni tür koronavirüs salgını kapsamında dünya çapında kayıt altına alınan vaka sayısı 1 milyona, ölü sayısı ise 40 bine yaklaştı. Dünya genelinde milyarlarca kişi sokağa çıkma yasağı veya kısıtlamaları, salgın tedirginliği veya devlet ve şirketlerin mümkün kıldığı evden çalışma uygulaması nedeniyle işe gitmiyor. Bu çerçevede başta sanayi olmak üzere dünya ekonomisi büyük tehlike altında. Çok sayıda ülke şimdiden, ekonomilerinin 2020 yılında küçüleceğini beklediklerini açıklamış bulunuyor.

Dünyanın çeşitli ülkeleri, ekonomi ve istihdam piyasalarını koronavirüs krizinde ayakta tutmak için birbirinden farklı strateji ve taktikler benimsiyor ve hayata geçiriyor. İşte ülkelerin aldığı farklı önlemler:

Türkiye

Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Pazartesi akşamı koronavirüs kriziyle mücadele için dayanışma kampanyası başlatıldığını duyurdu. "Biz Bize Yeteriz Türkiyem" sloganıyla başlatılan kampanya kapsamında Erdoğan, yedi maaşını kampanyaya bağışladığını açıkladı. Erdoğan, TBMM'deki tüm partileri, milletvekillerini, belediyeleri, bürokratları ve vatandaşları kampanyaya destek vermeye çağırdı. Buna ek olarak Cumhurbaşkanlığına bağlı Diyanet İşleri Başkanlığı, "Maaşını Paylaş Kardeşinle Yakınlaş" sloganıyla bir kampanya başlattı.

Bundan önce de Türk hükümeti, ekonomiye 100 milyar TL hacminde destek öngören, "Ekonomik İstikrar Kalkanı" adında bir önlem paketi açıklamıştı. Paket kapsamında perakende, alışveriş merkezleri, otomotiv ve lojistik gibi sektörlerin muhtasar, KDV ve SGK primleri altışar ay ertelendi. Ek olarak nakit akışı bozulan firmaların bankalara olan borçları da üç ay ertelendi. Konaklama vergisi Kasım ayına kadar ötelenirken, iç havayolu taşımacılığında ise üç ay süreyle KDV oranı yüzde 18'den yüzde 1'e indirildi.

Uluslararası Para Fonu'nun (IMF) resmi verilerine göre, koronavirüsle mücadele kapsamında bağış kampanyası başlatan diğer ülkeler, Irak, Lübnan, Sri Lanka, Güney Afrika ve Senegal.

Almanya

Çok sayıda ülke, pandemiyle mücadele sürecinde çeşitli boyutlarda mali yardım paketleri açıkladı. Bu ülkeler arasında Almanya da bulunuyor. Avrupa'nın en büyük ekonomisi Almanya geçen hafta 750 milyar euro değerinde bir kurtarma pakedini alışılmışın dışında bir hızla kabul etti. Paket kapsamında, Alman şirketlerinin yabancılar tarafından devralınmasının engellenmesini amaçlayan önlemler de bulunuyor. Öte yandan paket ile küçük firmalar ve sanatçı ve bakıcılar gibi serbest çalışanlar da korunuyor. Bu meslek gruplarına mensup kişiler, 15 bin euroya kadar doğrudan yardım alabiliyor. Ayrıca ev sahipleri, koronavirüs krizi nedeniyle kirasını ödeyemeyecek durumda olan kiracıları evden çıkaramıyor.

IMF verilerine göre Almanya’nın açıkladığı paket, ülkenin Gayri Safi Yurtiçi Hasılasının (GSYİH) yaklaşık yüzde 24‘ü büyüklüğünde. Bu kurtarma paketiyle birlikte Almanya 2013’ten bu yana ilk kez borçlanmış olacak. Alman hükümeti ve uzmanlar, pandeminin Alman ekonomisini resesyona sürükleyeceğinden emin. Ekonominin yüzde 2,8-5,4 arasında küçülmesi bekleniyor. 

Avrupa Birliği

27 üyesi olan Avrupa Birliği (AB), yaklaşık 37 milyar euro değerinde bir önlemler paketi açıklamış bulunuyor. Bu çerçevede, hastane, küçük ve orta büyüklükteki işletme (KOBİ) ve piyasaları destekleyecek bir "Korona Mücadele Yatırım İnisiyatifi" kurulması kararlaştırıldı. Ayrıca bu yıl 800 milyon euro değerinde olan AB Dayanışma Fonu'nun kapsamı da genişletilerek, fona kamu sağlığı krizi de dahil edildi. Bu çerçevede salgından en çok etkilenen üye devletler Brüksel'den yardım alabilecek.

Öte yandan AB bütçesinden 1 milyar euro, KOBİ'lere likidite sağlanması amacıyla bankalara yönlendirilecek. Avrupa Merkez Bankası da AB üyelerine daha fazla likidite sağlamak için 750 milyar euro değerinde tahvil alım programı olan "Pandemi Acil Satın Alma Programı"nı açıkladı.

Fransa

Fransa'da hükümet, toplam 345 milyar euro değerinde bir koronavirüsle mücadele paketi açıkladı. 300 milyar euroya kadar şirket kredisi vereceklerini duyuran Fransa, bunun yanı sıra 45 milyar euro da likidite desteğine ayırdı. Maliye Bakanı Bruno Le Maire Salı günü, şu ana kadar 21 bini aşkın şirketin 3,8 milyar euro şirket kredisine başvurduğunu açıkladı. Ayrıca Fransa'da da serbest çalışanlara doğrudan destek önlemleri alındı.

İtalya

Koronavirüsün en çok yıprattığı Avrupa ülkesi İtalya'da hükümet, toplam 25 milyar euro değerinde bir önlemler paketi açıkladı. Hükümet ayrıca, mortgagelar da dahil olmak üzere borç ödemelerinin salgın boyunca ertelendiğini duyurmuş bulunuyor.

Amerika Birleşik Devletleri

Kayıt altına alınan vaka sayısı sıralamasında açık ara birinci sıraya yerleşen Amerika Birleşik Devletleri (ABD) koronavirüs salgının ekonomik ve toplumsal yıkımını yaklaşık 2 trilyon dolar değerindeki yardım paketiyle sınırlandırmayı umuyor. Senato'da alışılmışın dışında bir oy birliğiyle kabul edilen ve Başkan Donald Trump tarafından imzalanarak yürürlüğe giren paket kapsamında, her ABD vatandaşına kişi başı bin 200 dolarlık çek, küçük ölçekli işletmelere hızlı yardım ve holdinglere milyar dolarlık krediler verilmesi öngörülüyor. Ayrıca 100 milyar dolardan fazla bir yardım sağlık sistemi ve hastanelere, bir diğer 100 milyar dolardan fazla bir dilim de eyalet, kent ve belediyelere aktarılacak.

Gelecek haftalarda işsizliğin tavan yapmasının beklendiği ABD’de bazı uzmanlar işsizlik oranının Mayıs ayına kadar yüzde 13'e kadar çıkabileceği görüşünde. ABD Merkez Bankası Başkanı Jerome Powell da ülke ekonomisinin resesyona girebileceği uyarısında bulundu.

Çin

Koronavirüsün ilk kez görüldüğü Çin, IMF verilerine göre virüsle mücadele amacıyla yapılacak mali yardıma yaklaşık 183 milyar dolar ayırdı. Bu paket kapsamında salgın önleme ve kontrollü harcamaların artırılması, tıbbi malzeme üretiminin kapsamının genişletilmesi, işsizlik sigortasının ödenmesine ivme kazandırılması ve vergi indirimleri öngörülüyor.

Rusya

Rusya'da alınan en önemli önlemlerin başında sağlık çalışanlarının maaşlarına zam yapılması geliyor. Diğer yandan ülkede karantinadaki kişiler hastalık izni uygulamasından faydalanabilirken, federal bütçe üzerinden de işsizlik maaşlarını ödeyen yerel yönetimlere destek sağlanıyor.

Birleşik Krallık

Birleşik Krallık yönetimi şu ana kadar toplam 81 milyar dolar değerinde ekonomik yardım paketi açıkladı. Şirketlerin ve çalışanların korunmasını amaçlayan paket, ülkenin GSYİH'inin yüzde 3'üne tekabül ediyor. Paket kapsamında kuaför ve temizlik gibi alanlarda çalışan yaklaşık 3,8 milyon serbest çalışan da yardımlardan yararlanabilecek.

İran

Koronavirüs salgınından en fazla etkilenen ülkelerden İran'da alınan önlemlerden biri, Mart-Haziran 2020 arasında 1,5 milyon yoksul haneye 14-40 dolar arası doğrudan nakdi yardım yapılması olarak göze çarpıyor.

İsveç

İsveç Merkez Bankası, bankalar vasıtasıyla zor durumdaki şirketlere yaklaşık 50 milyar dolar değerinde kredi imkanı sundu. İsveç hükümeti, kısa çalışma saatleri, kredi garantileri, vergi indirimleri ve destek paketinden yararlanma kurallarının basitleştirilmesini içeren bir ekonomik destek paketi açıklamış bulunuyor.

Bulgaristan

AB'nin hem en yoksul hem de borcu en az olan ülkesi Bulgaristan, koronavirüs salgınından etkilenen şirket ve çalışanlara destek amacıyla 2,36 milyar dolar ek borç alacağını açıkladı. Hükümet bu şekilde devlete bağlı Bulgaristan Kalkınma Bankası üzerinden zor durumdaki şirketlere destek olurken, çalışanların ücretsiz izin almasına da olanak sağlayacak.

Avustralya

Ekonomisi ve istihdam piyasası koronavirüs salgınından diğer ülkeler gibi hasar gören Avustralya, birden çok teşvik paketi açıkladı. Başbakan Scott Morrison, işsizliğin artmasını ve şirketlerin iflas etmesini önlemeyi amaçlayan 80 milyar dolar değerindeki paket kapsamında Salı günü itibarıyla 113 bin şirketin yardım başvurusunda bulunduğunu açıkladı.

Endonezya

Endonezya, olağanüstü bir yasal düzenlemeye giderek hükümetin mali yetki alanını genişletecek. Bu çerçevede hükümet daha geniş bir borç açığına gitme hakkına sahip olacak ve bu şekilde koronavirüsle mücadeleye daha fazla mali destek aktarılması mümkün olacak. Endonezya hükümeti daha önce 2020 bütçesinden 3,78 milyar dolar değerinde yardımın COVID-19'la mücadeleye aktarılabileceğini açıklamış ve yerel yönetimleri bütçeelerini sağlığa kanalize etmeye çağırmıştı.

İsviçre

İsviçre, toplam 43 milyar dolar değerinde iki mali yardım paketi açıkladı. İsviçre Hazinesi, pandeminin ekonomik etkisinin hızını kesmek için, kısa vadeli para piyasası araçlarının hacmini de iki katına çıkarma kararı aldı. Bu çerçevede Salı günü sözkonusu hacmin 6,24 milyar dolardan 12,5 milyar dolara çıkarıldığı duyuruldu. İsviçre'nin aldığı önlemler kapsamında serbest çalışanlara destek sağlanması da bulunuyor.

İsrail

İsrail Başbakanı Benyamin Netanyahu ve Maliye Bakanı Moşe Kahlon, ekonomiyi ayakta tutmak için yaklaşık 22 milyar dolar harcayacaklarını açıkladı. Yardım paketi kapsamında ücretsiz izin, işsizlik maaşları ve özel sektörün desteklenmesi yer alıyor. Kriz öncesinde ülkedeki işsiz sayısı 30 bin iken, son haftalarda işsizlik destek programlarından faydalanmak isteyenlerin sayısının 1 milyona çıktığı belirtiliyor.

Kanada

Kanada parlamentosu, 17,5 milyar Amerikan doları değerindeki mali destek paketini geçen hafta onayladı. Öte yandan Kanada kalkınma bankası, küçük ve orta büyüklükteki işletmelere 8,8 milyar dolar değerinde kredi verecek. Ayrıca devlet, koronavirüs nedeniyle yüzde 30 ve daha yüksek zarar edecek firma ve derneklerin çalışanlarının maaş ödemelerini yüzde 75'e kadar karşılayacak. Öğrenci kredi borçları da altı aylığına ertelendi.

Hindistan

21 günlüğüne sokağa çıkış yasağı ilan edilen, 1,3 milyar kişilik nüfusa sahip Hindistan da 22,5 milyar dolarlık yardım paketi açıkladı. Paket kapsamında 800 milyon yoksul haneye gıda ve doğrudan nakit desteği yapılacak. Paketten yevmiyeyle çalışanlar ve küçük işletme sahipleri de yararlanacak.

G20

Dünyanın en büyük 19 ekonomisi ve AB'den oluşan G20 ülkeleri, geçen hafta koronavirüsle mücadelede "ortak cephe" mesajı vermişti. G20 ülkelerinin ticaret bakanları da, Pazartesi günü piyasaları açık tutma ve hayati tıbbi malzeme ve ekipmanın dağıtımını garanti altına almada mutabık kaldı. G20 ülkelerinin koronavirüsle mücadelede aldıkları mali önlemler toplamda 5 trilyon dolar değerinde.

Koronavirüs salgını sürecinde birçok gelişmekte olan ve az gelişmiş ülke de dış yardıma bağımlı durumda. G20 ülkeleri, özellikle Afrika ülkeleri başta olmak üzere, gelişmekte olan ve yaşanan kriz nedeniyle mali olarak zora duruma düşen ülkelere destek verileceğini bildirdi.

G20 maliye bakanları ve merkez bankası başkanları bugün telekonferans aracılığıyla gerçekleştirdikleri görüşmede koronavirüs salgınına karşı tedbirler kapsamında iki hafta içinde gelişmekte olan ülkeleri destekleyecek G20 ülkeleri mali eylem planını açıklayacaklarını duyurdular.

Burak Ünveren

© Deutsche Welle Türkçe