Krizin faturası ticarete mi çıkacak?

Rusya ile Türkiye arasındaki uçak düşürme krizi giderek derinleşirken, gelişmeler Türkiye'nin Rus uçağını Suriye sınırında düşürmesine karşılık Rusya'nın askeri değil ticari yaptırımları devreye sokacağına işaret ediyor. Doğalgaz konusunda herhangi bir yaptırıma gitmeyeceğini açıklayan Rusya, buna karşın 1 Aralık itibariyle Türkiye'den beyaz et alımını durdurdu. Ayrıca, şu an için Rus turistlerin Türkiye'ye geçişine izin verilmediği belirtiliyor. İki ülke yıllık yaklaşık 30 milyar dolarlık dış ticaret hacmine sahip. Türkiye Rusya’ya büyük oranda tesktil, yaş sebze meyve, deri, çelik ve çimento ürünleri satıyor. Rusya ise, Türkiye'nin doğalgaz ve petrol ihtiyacında kritik konumda. Dolayısıyla ticarette Türkiye'nin Rusya'ya bağımlılığı, Rusya'nın Türkiye'ye olan bağımlılığından daha ileri noktada.

Türkiye'nin Rus yapımı Su-24 tipi savaş uçağını ‘hava sahası ihlali yaptığı' gerekçesiyle angajman kuralları çerçevesinde düşürmesi, iki ülke arasındaki ekonomik ilişkilere önemli hasar verebilecek bir krize dönüştü. Son olarak Rusya Başbakanı Medvedev, 'suç eylemi' olarak nitelediği olayın önemli ortak projelerin iptal edilmesine yol açabileceğini söyledi. Medvedev, Rusya'da faaliyet gösteren Türk şirketlerinin de pazar paylarını kaybedebileceği uyarısı yaptı. Her iki ülkeden de üst düzey açıklamalar birbirini izlerken, Rusya ile milyarlarca dolarlık bağlantılara sahip Türkiye iş dünyası ise gelişmeleri endişe ile izliyor.

Almanya'dan sonraki 2. büyük partner

Görünen o ki, Türkiye ile Rusya arasındaki gerilimden en fazla etkilenecek konu ekonomik ilişkiler olacak. Rusya, Almanya’dan sonra Türkiye'nin ikinci en büyük ticari partneri konumunda. 2015'in ilk 9 ayında Türkiye'nin Rusya'dan gerçekleştirdiği ithalat tutarı 15.8 milyar dolar iken, ihracat tutarı ise 2.7 milyar dolar düzeyinde gerçekleşti. Rusya geçen yıl, 5.9 milyar dolarlıklık hacmi ile Türkiye'nin en çok ihracat yaptığı 7. ülke konumundaydı. Yıllık ortalama dış ticaret hacmi 30 milyar dolar civarında. Türkiye'nin yıllık doğalgaz ihtiyacının yüzde 55'ini, petrol ihtiyacının ise yüzde 35’ini Rusya karşılıyor. Bu yılın Ocak-Ağustos döneminde Rusya'dan gerçekleştirilen 14,4 milyar dolarlık ithalatın 9,1 milyar doları başta doğalgaz olmak üzere enerji sektörü üzerinden yapıldı.

Türkiye, Rus turistlerin gözdesi

Türkiye ile Rusya arasındaki bir diğer önemli işbirliği alanı da müteahhitlik. Türk müteahhitlerin Rusya'da üstlendikleri projelerin toplamı 60 milyar doları aşmış durumda. Rusya Federasyonu bu tutar ile yurtdışında üstlenilen projelerin ülkelere göre dağılımında yüzde 19,4'lük pay ile lider konumda. Türk firmaları 2014 yılında Rusya Federasyonu'nda toplam tutarı 3.9 milyar doları aşan 47 adet proje üstlendiler. Ayrıca Türk turizmin gelirlerinin önemli bir kısmını Rus turistlerin getirdiği dövizler oluşturuyor. Rusya, Türkiye'ye en fazla turist gönderen ikinci ülke. Yılın 9 ayında Rusya'dan 3,3 milyon turist Türkiye'ye geldi. İki ülke arasında son olarak Mersin Akkuyu Nükleer Santrali'nin inşa ve işletmesine ilişkin dev bir işbirliği gerçekleşti. Rusya Devlet Nükleer Şirketi Rosatom tarafından üstlenilen projenin 20 milyar dolara mal olacağı açıklanmıştı.

Ancak son 2 günde gündeme damgasını vuran Türkiye-Rusya gerilimi, ekonomideki bu olumlu tabloyu tehdit ediyor. DW Türkçe Servisi’ne konuşan iş dünyası temsilcileri, iki ülke arasında çok uzun yıllar içerisinde tesisi edilen güvenin hasar görmemesi gerektiğini belirterek, siyasetin bir an önce normalleşmesi ve krizin atlatılması gerektiği görüşünde.

Müteahhitlik sektörü kaygılı

Rusya pazarı denince Türkiye’de ilk akla gelen sektör olan müteahhitlik sektörü, yaşanan krizin en kısa zamanda aşılmasını umuyor. Türkiye Müteahhitler Birliği Başkanı Mithat Yenigün, 1988'de giriş yaptıkları Rusya pazarında bugüne kadar kentsel yapı, enerji hatları, yol, köprü, havalanı gibi 1920 projeye imza attıklarını dile getiriyor. Bugüne kadar Rusya'da 62 milyar dolarlık işe imza attıklarını ifade eden Yenigün, "Rusya, Türk yurt dışı müteahhitlik hizmetleri açısından olduğu kadar, inşaat malzemeleri talebindeki artış nedeniyle ülkemiz ihracatı açısından da önemli bir pazar. Kırılganlığını koruyan ülkelerarası ilişkilerimizi yakından izliyoruz. Sürecin ne kadar zarara yol açabileceğini öngörmek şu aşamada mümkün değil. En kısa sürede sorunun barışçıl bir şekilde aşılmasını ve daha güçlü bir işbirliği ortamının oluşmasını umuyoruz" diye konuşuyor.

Rusya'da 700 Türk mağazası var

İki ülke arasında tekstil ve hazır giyimde 'bavul ticareti' olarak bilinen yöntem de önemli yer kaplıyor. İstanbul Hazır Giyim ve Konfeksiyon İhracatçıları Birliği Başkanı Hikmet Tanrıverdi, Rusya'ya hazır giyim ve konfeksiyon ile tekstil ihracatının yıllık 1,1 milyar dolar seviyelerinde olduğunu, bavul ticareti ile bu rakamın 5 milyar dolara kadar çıktığına işaret ediyor. Geçen yıl itibariyle Rusya'daki ekonomik kriz nedeni ile zaten işlerin bir miktar gerilediğini hatırlatan Tanrıverdi, "Bu tür krizler hıla halkların psikolojisinde ve güveninde kırılma yaratıyor. Kısa sürede önlem alınmazsa ihrcatımızın yarısını kaybetme tehlikesi ile karşı karşıyayız" diyor. Tanrıverdi, Rusya'da faaliyet gösteren 700'ün üzerinde Türk perakende mağazası olduğuna da dikkat çekerek, "Mağazalarımızın da durumu zora girecek. Süreci endişe ile izliyoruz. Bir anönce sorunların diplomasi yolu ile çözülmesini bekliyoruz" şeklinde konuşuyor.

Turizmciler umudunu koruyor

Uçak krizinin patlak vermesinin ardından Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov Rus vatandaşlarına Türkiye'ye gitmeme çağrısında bulunurken, büyük Rus turizm acenteleri de Türkiye rezervasyonlarını kapattığını açıkladı. Bu arada tatil için Türkiye'ye gelmek isteyen Ruslara ise şu an için Türkiye'ye geçiş izni askıya alınmış durumda. Rusya'daki durgunluk nedeni ile geçen yıl 4,5 milyon Rus turistin ziyaret ettiği Türkiye'ye, bu yılın ilk 9 ayında 3,3 milyon Rus geldi. Ruslar, özellikel Türkiye'nin Akdeniz ve Ege sahilerini yaz döneminde dolduruyor. Akdeniz Turizm ve Otelciler Birliği Başkanı Yusuf Hacısüleyman, sektör olarak şu anda bekleme halnde olduklarını söylüyor. Ruble'deki değer kaybı nedeniyle işlerinin yüzde 20 daralma ile yürüdüğünü anlatan Hacısüleyman, "Biz siyasilerden Rusya ile kriziçözmelerini bekliyoruz. Aklımıza daha kötü senaryoları getirmiyoruz. İlk günlerde yapılan sert açıklamaların zamanla sakinleşeceğini umuyoruz" diye konuşuyor.

© Deutsche Welle Türkçe

Aram Ekin Duran