Muhalefet: 2022 bütçesi halkın bütçesi olamadı

Türkiye Büyük Millet Meclis'i (TBMM), hükümetin 2022 yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu Teklifi üzerindeki görüşmelerini bu hafta tamamlıyor. Döviz kurundaki tarihi yükselişler, zam yağmuru ve düşük ücretler nedeniyle Türkiye’nin her geçen gün daha da yoksullaştığını hesaplayan muhalefet partilerine göre, 1 trilyon 472 milyar 583 milyon liralık gelir öngören 2022 bütçesiTürkiye’de yoksulluğun belgesi olacak.

Cumhurbaşkanı Yardımcısı Fuat Oktay’ın meclise sunduğu 2022 bütçesinin 1 trilyon 750 milyar 957 milyon lira gideri olacak. Bu giderde faiz ödemelerinin payı 13.5 olarak belirlendi. Muhalefet, 279 milyara yakın açık vermesi beklenen bütçede, kamudaki israf harcamalarından ve halkın sırtına ağır vergi yükü indirecek kamu-özel ortaklığındaki projelerden vazgeçilmediğini savunuyor.

Erdoğan’ın maaşı: 100 bin 750 lira

2022 bütçesinden Cumhurbaşkanlığı’na ayrılan bütçede düşüş gözlendi ancak Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın maaşı başta olmak üzere bu bütçenin pek çok kaleminde artışlara gidilmesi dikkat çekti. 2021 yılında 4 milyar 39 milyon 453 bin lira olan Cumhurbaşkanlığı bütçesi, 2022’de 3 milyar 890 milyon 381 bin lira olacak. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın maaşı için bu bütçede yüzde 14.4 oranında artış öngörüldü. 2022’de Erdoğan’ın maaşı 88 bin liradan 100 bin 750 liraya çıkacak.

Cumhurbaşkanlığı, 2002’de mal ve hizmet alımı için 2 milyar 254 milyon liralık, temsil ve tanıtım giderleri için 64 milyon liralık bir bütçe kullanacak. Cumhurbaşkanlığının görev giderleri bütçesi 1 milyar 508 milyon olarak belirlendi. Cumhurbaşkanlığı’na ayrıca iki panel taşıt, iki minibüs ve 25 binek otomobil alınması için ödenek ayrıldı. Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı’nın bütçesi de 2022’de 422 milyon liradan yüzde 61 artışla 680 milyon liraya yükseltildi.

Eğitim bütçesi personel giderinin ötesine geçemedi

Hükümet bütçede en çok payı Milli Eğitim Bakanlığı’na ayırdığını belirtiyor. Bakanlığın 2022 bütçesi 189 milyar 10 milyon 851 bin lira oldu. Milli Eğitim Bakanlığı bu bütçenin 132 milyar 28 milyon lirasını personel gideri, 20 milyar 602 milyon lirasını da SGK primleri için kullanacak. Eğitim bütçesinin personel giderleriyle sınırlı kaldığına dikkat çeken muhalefet, Türkiye’nin eğitimde gelişmiş ülkelerinin çok gerisinde kalacağı ve bunun sorumlusunun da Cumhurbaşkanı Erdoğan yönetimindeki AKP hükümeti olacağı eleştirisini yükseltti.

Diyanet bütçesi İçişleri Bakanlığı bütçesini de solladı

2021’deki 13 milyar liralık bütçesinin çoğunu personel giderine ayırdığı için ek bütçe isteyen Diyanet İşleri Başkanlığı’nın bu isteği kabul gördü. Diyanet’in 2022 bütçesi 16,1 milyar lira olacak. Bu bütçeyle 7 bakanlık bütçesini geriden bırakan Diyanet’in İçişleri Bakanlığı bütçesini de geride bırakması muhalefetin "Diyanet hem içerde hem de dışarda Türkiye’nin olmazsa olmazı. Nedir, ne yapıyorsunuz bu kurumla?" eleştirisini yaptı. AKP, Diyanet’in bütçesini savunurken "Diyanet olmazsa olmazımızdır" demekten geri durmadı. Diyanet’in üniversitelerin de aralarında bulunduğu 200’e yakın idari kuruluşun tamamından daha fazla bütçeye sahip olduğu da bütçe tutanaklarına geçirildi. Diyanet’ten fazla bütçesi olan sadece iki kurum kaldı: Karayolları Genel Müdürlüğü ve Devlet Su İşleri Müdürlüğü.

Bütçenin kara deliği: Şehir hastaneleri

2022 bütçesinden Sağlık Bakanlığı’na 116 milyar lira ayrıldı. Bu bütçenin 54.6 milyar lirası tedavi edici sağlık hizmetlerine, 19 milyar lirası da koruyucu sağlık hizmetlerine harcanacak. Sağlıktaki en büyük harcama ise muhalefetin eleştirilerine karşın hükümetin bir türlü vazgeçmediği şehir hastaneleri için yapılacak. Bütçeden şehir hastanelerine toplamda 21 buçuk milyar liralık kaynak ayrıldı. Sağlık Bakanlığı bütçesinin beşte birinin şehir hastanelerine ayrılması muhalefetin bu hastanelerle ilgili eleştirilerini güçlendirdi.

DW Türkçe’ye konuşan CHP Adana milletvekili Burhanettin Bulut, döviz kurlarının yükselmesiyle şehir hastanelerine çok büyük ödemeler yapılacağını savunurken, "Bu hastaneler üzerinden kamu-özel ortaklığına yasal zemin oluşturuyorlar. Sarayın müteahhitlerine yeni bir rant kapısı yarattılar. Bundan ısrarla vazgeçmiyorlar. Halkın vergileriyle bu hastaneleri ayakta tutma derdindeler. Bütçedeki faiz ödemelerinin yükünü de halkın sırtına yüklüyorlar. Bütçe öyle bir yoksulluk bütçesi ki, halk bilinçli bir şekilde yoksullaştırılıyor" dedi.

Bulut, hükümetin şehir hastaneleri için ne kadar harcama yapıldığını şeffaf olarak açıklamadığını savunarak, "Şehir hastanelerinde yapılan sözleşmeler ticari sır gerekçesiyle açıklanmadı. Milletin cebinden kuruş çıkmadığını iddia ettiler ama biz hükümetin elinin milletin cebinde olduğunu tespit ettik" eleştirisini dile getirdi.

İyi Parti'li Usta: Yandaş müteahhitler korunuyor

Bütçede muhalefeti en fazla karşı çıktığı nokta ise hükümetin, Ulaştırma Bakanlığı’nın kamu-özel ortaklığı çerçevesindeki projelere garanti ve katkı ödemelerinin azalacağını söylemesine karşın bunu yapmaması oldu. Aksine bu ödemeler artırıldı. 2022’de bu projelere 540 milyon liradan fazla ödenek ayrıldı. Projelerin en büyük ödeneği Karayolları Genel Müdürlüğü’nün bütçesinde yer buldu. Karayolları’nın 2022 bütçesi 45 milyar 99 milyon lira oldu. Yap- İşlet- Devret (YİD) projelerine Karayolları’ndan aktarılacak kaynak 2022'de 20 milyar 378 milyon lira oldu.

DW Türkçe'ye konuşan İyi Parti Grup Başkanvekili Erhan Usta hükümetin kendisine yakın müteahhitleri korduğunu öne sürdü. Usta, "Gizlemeye çalıştılar ama biz öğrendik. Sayıştay raporlarının taslaklarında gördük. Yap-işlet-devret diyorlar, yandaş müteahhitleri koruyorlar. O yüzden bu bütçede israf var. O yüzden bu bütçe bir yokluk bütçesi. Toplumun 3600 ek gösterge, EYT başta olmak üzere pek çok beklentisi bu bütçede yer almadı. Ek bütçe getireceklerini söylüyorlar ama onu da yapabileceklerinden emin değiliz. Bu bütçenin arkasında durmadık, durmuyoruz" dedi.

Muhalefet bütçeye şerh koydu: AKP kıtlık ve kuyruk vaadediyor

Meclisteki üç muhalefet partisi de bütçeye şerh koydu. CHP, bütçeye şerhinde Merkez Bankası’nın kaybolan 128 milyar doların nerede olduğuna dair hükümetin açıklama yapamadığına dikkat çekti. "Türkiye bir yolsuzluklar, uyuşturucu ticareti ve kara para aklama merkezi haline geldi" denilen CHP şerhinde, İçişleri Bakanı Süleyman Soylu’nun mafyadan 10 bin dolar alan siyasetçiyi kamuoyuna açıklamayarak suç işlediği dile getirildi. CHP, bütçeye şerh yazısında AKP’yi "kıtlık ve kuyruk vadeden bir parti" olarak niteledi.

HDP bütçe şerhinde "Türkiye ekonomisinin komada olduğunu" savundu. Şerhte "Merkez Bankası’na doğrudan müdahale edilmektedir. Faizler düşürülerek döviz kurları ve enflasyona rekorlar kırdırılmaktadır. Güvenlik için bütçeden 350 milyar liralık kaynak ayrılıyor. Bu da, 2022 bütçesinin yaklaşık yüzde 20’sini oluşturuyor. Yani her 5 liramızın 1 lirası silahlanma ve güvenlik harcamasına gidiyor" denildi.

Hilal Köylü / Ankara

© Deutsche Welle Türkçe