Nükleer mutabakat Netanyahu'yu kızdırdı

ABD Başkanı Barack Obama İran'ın nükleer programıyla ilgili uzlaşmayı ve İsrail Başbakanı ile aralarındaki görüş anlaşmazlığında kendisinin haklı olduğunu her fırsatta beyan ede dursun, Benyamin Netanyahu da Amerikan Kongresi'nin yardımıyla anlaşmayı önlemeye çalışıyor. Uzlaşma barış yönünde atılmış tarihi bir adım mı yoksa bölge ülkeleri için tehdit mi? İsrail hükümeti, İran'ın atom silahlarına kavuşmasını kolaylaştıracağı gerekçesiyle sert eleştirilerde bulunuyor.

İsrail Hükümeti, İran ile nükleer anlaşmaya varılmasını önlemek ve hiç olmazsa kendi tercihleri doğrultusunda değiştirtmek için ikilli strateji izliyor. Başbakan Benyamin Netanyahu Amerikan Kongresi'nin Cumhuriyetçi kanadıyla olan sıkı ilişkilerinden yararlanmaya çalışıyor. Cumhuriyetçi çoğunluk anlaşmanın yürürlüğe girmesini Kongre'nin onaylaması şartına bağlamak istiyor. Kudüs yönetimi diğer taraftan da Lozan'da varılan uzlaşmanın kendi lehine düzeltilmesini sağlamaya çalışıyor. Netanyahu öncelikle İsrail'in güvenliğinin anlaşmaya dahil edilmesini istiyor.

“İsrail, bizi yok etme propagandası yapan bir ülkenin nükleer silahlara sahip olmasını sağlayacak hiçbir anlaşmayı kabul etmeyecektir” diyen Netanyahu aynı zamanda İran'dan, İsrail'in var olma hakkını açık ve kesin bir dille teyit etmesini de istiyor.

Kongre – İsrail dayanışması

Amerikan Dışişleri Bakanı John Kerry'nin Lozan'da İran temsilcisi ile görüştüğü sıralarda Başbakan Netanyahu, Mitch McConnell başkanlığındaki Amerikan senatörleri heyetini kabul etmişti. Senato'daki Cumhuriyetçi çoğunluğun grup başkanı olan McConnell uzlaşma metni henüz son şeklini almadan uzlaşmayı bozmaya çalışmıştı. Amerikalı Senatör Kudüs ziyareti sırasında şöyle konuşmuştu: “Heyetimiz Başbakan Netanyahu'nun muhtemel anlaşmayla ilgili tereddütlerini paylaşmaktadır. ABD'nin, anlaşmaya varılsın varılmasın atabileceği adımlar bulunmaktadır. Anlaşma olursa bununla ilgili yasanın her iki parti tarafından da onaylanması ve anlaşmanın Kongre'nin oyuna sunulması gerekmektedir.”

Cumhuriyetçi Parti anlaşma hakkındaki yasa için oylama yapılmasını sağlamaya çalışıyor. Senato'daki çoğunluk nihai anlaşmanın imzalanmasından en geç 60 gün sonra Kongre'ye anlaşmayı bütün ayrıntılarıyla inceleyip değerlendirme fırsatı verilmesini istiyor. Görüldüğü kadarıyla Amerikan Kongresi anlaşmayı geciktirse bile yürürlüğe girmesini önleyemeyecek.

Obama uzlaşmayı savunuyor

İsrail yönetimi aynı zamanda anlaşma maddelerinin kendi istekleri doğrultusunda değiştirilmesine de çalışıyor. İsrail'in talepleri arasında, İran'daki santrifüj sayısının uzlaşma metnindeki sayının altına çekilmesi, Fordo nükleer araştırma merkezinin kapatılması ve yaptırımların tedricen azaltılması da bulunuyor. İsrail hükümet üyeleri, İran nükleer tesislerine önleyici askeri darbeyi indirme opsiyonunu şimdilik kullanılmayacağını ve muhtemel bir saldırıyı tartışma zamanın henüz gelmediğini belirtiyorlar.

Başkan Barack Obama ise İran ile tarihi uzlaşma sağlandığı tezini savunuyor ve İsrail'in var olma hakkının İran tarafından tanınması şartının aranamayacağını söylüyor. Aksi takdirde ciddi bir hataya düşüleceğini belirten Obama bir radyoya verdiği demeçte, ‘Prensip olarak İsrail'in var olma hakkının tanınmasını biz de isteriz. Ancak bu talebi müzakerelere dahil etmek, İran'daki rejim tepeden tırnağa değişmediği takdirde anlaşmaya imza koymayız demek anlamına gelir', dedi.

© Deutsche Welle Türkçe

Sebastian Engelbrecht