Obama Guantanamo için düğmeye bastı

ABD Başkanı Barack Obama, adı insan hakları ihlalleri ile özdeşleşen Guantanamo tutuklu kampının bir yıl içinde kapatılması talimatını verdi. İlgili kararnameyi göreve gelişinin ikinci gününde imzalayan Obama, “böylece Guantanamo’nun şu an itibariyle bir yılı geçmeden kapatılması sürecini başlattığını” belirtti. Kararnameyle, “düşman savaşçı” statüsüyle Amerikan topraklarında bulunan tek kişi olan Katar vatandaşı Ali El Marri’nin durumunun da yeniden gözden geçirilmesi talimatı veriliyor. Obama, terör zanlılarının sorgulanmasında işkenceyi yasaklayan ayrı bir kararnameye de imza attığını açıkladı.

Barack Obama, iki kararnameye imza attıktan sonra yaptığı açıklamada, “Tüm dünyaya, ABD’nin şiddet ve terörle süregelen mücadeleyi cezai takibat altına almaya niyetli olduğu mesajını veriyoruz“ dedi ve bunu Amerikan değerleri ve idealleriyle bağdaşır bir tarz ile dikkatli ve etkili bir şekilde yapacaklarını vurguladı.

Açıldığı 11 Ocak 2002’den bu yana Guantanamo’dan 800’ü aşkın terör zanlısı geçti, bunlardan 550'si ya salıverildi ya da başka yerlere nakledildi. Halen kampta bulunan 245 kişinin büyük bir bölümü ise yıllardır hiçbir hukuki sürece tabi tutulmadan yaşıyor.

Tutukluların nereye nakledileceği meçhul

Guantanamo’nun kapatılması için geri sayım başlarken, içerideki tutukluların nereye gönderileceği konusunun çözüme kavuşturulması gerekiyor. Askeri yargı süreçlerinin yeniden gözden geçirilmesi için davaların 120 gün askıya alınması talimatı, Obama ve ekibine düşümek için süre kazandırmış oldu.

Amerikan Savunma Bakanlığı Pentagon’un verdiği görevle Guantanamo’daki tutukluların avukatlığını yapan Binbaşı David Frakt, askeri komisyonlar önündeki özel duruşmaların hukuki açıdan çok tartışmalı yönleri olduğunu belirterek şunları söyledi: “Bu hiç adil olmayan, çarpıtılmış bir sistem. Askeri savcı davada müvekkilim Muhammed Cevad’ın nakledilmesini istedi. Ancak davada zanlıya karşı kullanılan kanıtların geçerliliğinin incelenmesi gibi bir talepte bulunmak mümkün değildi.“

Bundan sonra ne olacak?

Pentagon’un verdiği görevle avukat olarak davalarda yer alan çok sayıda subay, askeri komisyonların dağıtılması talebini sık sık gündeme getirdi. Şu an Başkan Obama’nın bu talepler doğrultusunda hareket edeceği görülüyor. Ancak alternatif ne olacak? Guantanamo’da halen 245 kişi tutuluyor ve 70’inden fazlasının dava sürecinin sona erdirilmesi gerekiyor. Peki bu hangi mahkeme önünde yapılacak?

Washington’daki Stratejik ve Uluslararası Araştırmalar Merkezi’nden uzman Sarah Mendelson, ABD’deki normal ceza mahkemelerinin bu görevi üstlenebileceğini belirtiyor. Mendelson, askeri komisyonların gördüğü davalarda şimdiye kadar sadece üç kişinin terör eylemlerinden dolayı hüküm giydiğine dikkat çekerek, “Amerikan ceza muhakemeleri sisteminde 2001’den bu yana uluslararası terör vakalarıyla ilgili davalarda toplam 145 karar çıktı. Ceza mahkemeleri bu açıdan daha iyi bir bilanço ortaya koydu“ diyor.

Guantanamo davalarının çoğunda yeterli kanıt bulunmamasına işaret ederek, çözümün zor olduğunu belirten Mendelson, sözlerini şöyle sürdürdü: “Bunlar kanıt değil, işkence altında alınan sonuçlar. Bir ceza mahkemesi önünde kullanılamaz. Bu nedenle bazı durumlarda yeni kanıtları biraraya getirmek için muhtemelen avukatlardan ve FBI ajanlarından oluşan ekipler gerekecek.“

Süreç uzayabilir

Bu da sürecin uzaması anlamına geliyor. Ancak başka sorunlar da var. Guantanamo’da aslında çoktan serbest bırakılmış olması gereken 135 kişi gibi. Bush yönetimi, Guantanamo’ya kapatmak istediğini, ancak bu kişileri nereye göndereceğini bilmediğini vurguluyordu. Geldikleri ülkelerin bu kişileri istemediği iddia ediliyordu. Bu kişileri serbest bırakıp ABD’ye almak da bir alternatif.

Ancak Bush yönetiminin yıllardır, ‚beterin beteri’ diye tanıttığı bu kişilere ABD’de mülteci statüsü tanımak siyasi açıdan çok büyük riskler taşıyor. Bu konu Obama’nın kabinesinde de tartışmalı. Bush yönetiminde Savunma Bakanlığı görevi yapan ve koltuğunu Obama döneminde de muhafaza eden Robert Gates, bu konuda yasa çıkarılmasını, serbest bırakılan Guantanamo esirlerinin ABD’de iltica başvurusunda bulunmasının yasaklanmasını savunuyor.