Oy hakkı olan mahpusların evine neden seçmen kağıdı gitti?
12 Mayıs 2023
Cezaevlerinde tutuklu bulunanların bir kısmının ikametgâh adreslerine Yüksek Seçim Kurulu (YSK) tarafından hazırlanan Seçmen Bilgi Kağıtları gönderildi. Tutuklular ve ihmalden kaynaklı suçlardan (taksirli suç) hükümlü olanlar zaten cezaevlerinde oy kullanabilecekler. Bu nedenle hali hazırda cezaevlerinde bulunan kişilerin evlerine gönderilen Seçmen Bilgi Kağıtları kafa karışıklığına neden oldu.
İstanbul Barosu Seçim Hukuku ve Seçim Güvenliği Çalışma Komisyonu temsilcileri, daha önce böyle bir durum yaşandığını hatırlamadıklarını belirtirken Ceza İnfaz Sisteminde Sivil Toplum Derneği (CİSST) yetkilileri de böyle bir vaka ile geçmişte hiç karşılaşmadıklarını aktardı. Bu konuda Adalet Bakanlığı'na Bilgi Edinme başvurusu yaptıklarını ifade eden CİSST Savunuculuk Koordinatörü Berivan Korkut, açık cezaevlerinden izin alarak çıkanların durumunu örnek vererek "Normalde şu an hapishanelerde, açık cezaevinde tutulan 127 bin altı 637 mahpus izinde. Yani hapishane dışında bulunuyorlar" dedi.
Korkut, sadece açık cezaevlerinden izin alan mahpuslardan oy kullanabilecek olanların ikametgâhlarına, yani izne çıkarken hapishaneye bildirdikleri ev adresine belge gideceğinin belirtildini söyledi. Korkut, ancak diğerlerinin adreslerine neden Seçmen Bilgi Kağıdı gönderildiği konusunda Adalet Bakanlığı'ndan henüz bir yanıt alamadıklarını dile getirdi.
Yasal düzenlemeler ne diyor?
Tutuklu ve hükümlü müvekkilleri olan Avukat Arman Yılmaz da DW Türkçe'ye yaptığı değerlendirmede, seçmen kütüklerinin tespitine ve belirlenmesine ilişkin olarak bir yasal düzenlemeler olduğuna, yasal düzenlemelerde bu kişilere nasıl oy kullanacağı açık yazıldığına dikkat çekti.
Yılmaz'ın verdiği bilgiye göre prosedür şöyle işliyor: Adalet Bakanlığı yukarıda sözü edilen durumda olanların bilgileri Adalet Bakanlığı tarafından YSK'ya bildiriliyor ve bu kişilerin kayıtları donduruluyor. Avukat Yılmaz, "Eğer bir kişi taksirli bir suçtan ya da 'hüküm özlü' olarak cezaevindeyse ve dışarıda bir seçmen kaydı varsa o kendi beyanıyla cezaevine bunu beyan ederek tutuklu seçmen listesine kendini kaydettirmesi gerekiyor. Şimdi bu durumda bu listeye kaydolduğu zaman da yasal olarak oy kullanmasında herhangi bir engel yok" şeklinde konuştu.
Avukat Arman Yılmaz, YSK tarafından Adalet Bakanlığı'ndan tutuklu veya taksirli suçlardan kaynaklı olarak hüküm giymiş olanların bilgi alındığında bu kişilerin kayıtlarına normalde bu kişinin tutukevinde olduğunun belirtilmesi gerektiğini söyledi. Yılmaz, "Bununla ilgili bir hatayı da yanlışlık sebebiyle bu durum ortaya çıkmış olabilir. Ama bu kişilerin oy kullanamayacağı anlamına gelmez. Kendileri cezaevindeki listeye kayıtlı oldukları her durumda oy kullanabilirler" dedi.
İki YSK genelgesi
YSK'nın daha önce bu konularda yayınladığı iki karar var. 2013 yılında çıkan 590 sayılı ve 2015'te yayımlanan kararlar bu konudaki hukuki çerçeveyi belirliyor. 590 sayılı kararda "Seçmen kütüğüne kayıtlı olup olmamanın belgelendirilmesi taksirli suçlardan hükümlü ile tutuklu seçmene aittir. Kesinlesen seçmen kütüğünde kayıtlı olup da, ceza ve tutukevinde bulunan taksirli suçlardan hükümlü ile tutuklu seçmenler, ceza ve tutukevi yönetimi aracılığıyla ilgili ilçe seçim kurulu baskanlığından, seçmen kütüğüne kayıtlı olduguna iliskin aldığı belgeyi veya seçmen bilgi kağıdını vermeleri halinde, tutuklu seçmen listesine kaydını yaptırabilecektir. Kuskusuz bu seçmen oy kullanacağı ceza ve tutukevleri seçmen listelerinde kayıtlı ise kendisinden ayrıca belge istenmesine gerek yoktur. Öte yandan, 7 Şubat 2014 tarihinden sonra yeni kurulan ceza ve tutukevleri için de yukarıda açıklanan koşullar çerçevesinde tutuklu seçmen listelerinin oluşturulması zorunludur" ifadelerine yer veriliyor.
Fakat bu kararlar da bugün yaşanan durumu tam olarak karşılamıyor. Buna karşılık Yurt İçi Seçmen Kütüğü'nün Güncelleştirmesi Usûl ve Esasları Başlıklı 140/I sayılı Genelge'ye bakmak gerekiyor. Bu genelgede de aslında iki seçmen kağıdı gönderilmesine dair bir cevap bulmak zor.
İstanbul Barosu Seçim Hukuku ve Seçim Güvenliği Çalışma Komisyonu da DW Türkçe'nin bu konuda yönelttiği soruya "Önceden evinde görünüyordu, ancak şimdi cezaevi sandıklarına atamalar yapılıyor ve artık cezaevinde görünecekler. Kendi seçmen listelerindeki karşılıkları kapalı olacak" yanıtını verdi.
Tutuklunun durumu oy sandığında belirtilecek
Bu da şu anlama geliyor: Evlere seçmen bilgi kağıdı gelse bile, cezaevindeki tutuklu ya da görevi ihmal gibi taksirli suçlardan hükümlü olup cezaevinde bulunanların ikâmetgâhlarına yakın seçim sandıklarındaki belgelerde ismin karşısında "T" ya da "Tutuklu" yazması gerekiyor. Yani bir başkasının, söz konusu tutuklu ya da hükümlünün seçmen bilgi kartı ile sandığa gitse bile oy kullanması mümkün değil.
Türkiye, Pazar günü seçim sandıklarına gidecek ve oylarını kullanacak. Cezaevlerinde hala oy kullanma hakkına sahip olanlar bulundukları infaz kurumlarında oylarını verecek. Seçmen Bilgi Kağıdı ikametgâh adreslerine gönderilen mahpusların ise cezaevi dışındaki sandıklarında oy kullanamayacağı açıkça yazılacak.