Seçim süreci nasıl işleyecek?

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından seçim tarihine ilişkin 14 Mayıs kararının alınmasının ardından Resmi Gazete'de (RG) seçimin ilanının yayımlanmasıyla Türkiye yaklaşık iki ay sonra sandık başına gidiyor.

Seçim kararının alınması ve RG'de yayımlanmasından sonraki süreç için önce Yüksek Seçim Kurulu (YSK) toplanarak Cumhurbaşkanı kararına dayanarak Cumhurbaşkanı ve 28'inci Dönem Milletvekili Seçimi için takvimi belirleyecek ve seçimin başlangıç tarihini duyuracak.

Peki 100'üncü yıldönümündeki Türkiye için bir nevi kader anı olarak da görülen bu seçimde süreç nasıl işleyecek? 

Seçim takvimi taslağına göre süreç nasıl? 

YSK iki seçim için tek takvim hazırlayacak. Beklenti, Kurul'un seçim takvimini 20 ya da 21 Mart günlerinde başlatması yönünde.

Resmi olmayan taslak takvime göre milletvekili adayı olmak isteyen kamu görevlilerinin tahminen 17 Mart'a kadar istifa etmeleri gerekecek. Bu kapsamda hâkimler ve savcılar, yüksek yargı organları mensupları, yükseköğretim kurumlarındaki öğretim elemanları, Yükseköğretim Kurulu üyeleri, RTÜK üyeleri, kamu kurumu ve kuruluşlarının memur statüsündeki görevlileri ile yaptıkları hizmet bakımından işçi niteliği taşımayan diğer kamu görevlileri gibi çeşitli kamu görevlilerinin istifa etmesi gerekiyor.

Siyasi partilerin en geç 10 Nisan'da milletvekili aday listelerini YSK'ya bildirmeleri ve ardından kurulun partilerin aday listelerini, adaylık koşullarını taşıyıp taşımadıkları konusunda incelemeye başlaması bekleniyor.

YSK'nın seçim çevreleri itibarıyla milletvekili kesin aday listelerini ilan edilmek üzere 19 Nisan civarında il seçim kurullarına ve Resmi Gazete'ye göndermesi de öngörülüyor.

YSK aynı zamanda seçim takvimi süresince izlenecek usul ve yöntemlere ilişkin çeşitli genelgeler de yayınlayacak.

Olası takvime göre siyasi partilerin Cumhurbaşkanı adaylığı için yapacakları başvurunun 25 Mart'a kadar olması öngörülürken ittifak yaparak seçime katılma kararı alan siyasi partilerin genel başkanlarının imzalarını içeren ittifak protokolünün YSK'ya tesliminin de en son 26 Mart'ta olması bekleniyor. 

Başvurular yapıldıktan sonra ise önce Cumhurbaşkanı geçici aday listesi Resmi Gazete'de yayımlanacak ve böylelikle olası itiraz süreci başlayacak. Tahmini 2-3 Nisan günlerinde de cumhurbaşkanlığı kesin aday listesinin RG'de yayımlanması bekleniyor.

Cumhurbaşkanı seçimi nasıl olacak?

Cumhurbaşkanı seçiminde ilk oylama 14 Mayıs günü düzenlenecek.

İlk oylamada hiçbir aday yüzde 50 artı 1 çoğunluğunu sağlayamazsa bu oylamayı izleyen ikinci pazar günü yani 28 Mayıs'ta seçmenler bir kez daha sandık başına gidecek. 

İkinci turda seçime tüm adaylar değil, sadece ilk oylamada en çok oy alan iki aday katılacak. Oylama sonucu geçerli oyların çoğunluğunu alan aday cumhurbaşkanı seçilecek.

Oylamalara tek adayla gidilmesi halinde, seçim referandum şeklinde yapılacak. Bu durumda geçerli oyların salt çoğunluğunu alan aday cumhurbaşkanı seçilecek.

Cumhurbaşkanı adayları kimler?

Cumhurbaşkanı seçiminde ittifakların adayları kadar partilerin adayları ile 100 bin imza toplayarak aday olabilenler yarışacak.

Şu ana kadar iki büyük ittifak kararını kesinleştirmiş görünüyor. 

Millet İttifakı'nın adayı CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu olarak geçtiğimiz günlerde kesinleştirilmişti. 

Cumhur İttifakı'nın adayının da Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan olacağı birkaç kere gerek kendisi gerekse ittifak ortakları tarafından açıklanmıştı.

HDP'nin de içinde olduğu Emek ve Özgürlük İttifakı ise aday çıkartıp çıkartmama ya da aday çıkartılırsa kim olacağı ile ilgili henüz kesin bir karar almadı. 

Daha önce 2018'de Cumhurbaşkanlığı için yarışan Muharrem İnce'nin liderliğindeki Memleket Partisi'nde ise 12 Mart Pazar günü Cumhurbaşkanı adaylığı için ön seçim yapılması beklenirken ön seçimden İnce'nin isminin çıkacağı tahmin ediliyor. Ancak son günlerde İnce ile Millet İttifakı arasında dirsek teması olabileceği yönünde çeşitli haberler ve açıklamalar bulunuyor.

Bu isimlerin yanı sıra diğer bazı partilerin genel başkanlarının ya da bazı siyasetçilerin cumhurbaşkanı adayı olabileceklerine yönelik yaptıkları açıklamalar ve niyet beyanları bulunuyor.  

Milletvekili seçimi nasıl olacak?

Cumhurbaşkanı seçimiyle aynı gün TBMM'deki 600 sandalye için milletvekili seçimi de yapılacak.

Siyasi partilerin milletvekili çıkarabilmesi için ya tek başına ülke seçim barajını geçmesi ya da bir ittifak içerisinde yer alması ve bu ittifakın toplam oyunun geçerli oylara göre belirlenmiş ülke barajını geçmesi gerekecek. Ülke barajı yeni seçim yasası ile yüzde 10'dan yüzde 7'ye indirilmişti.

Bu nedenle ittifakta yer alan partilerin ayrı ayrı yüzde 7'yi geçmeleri gerekmeyecek. İttifakın aldığı oy toplamı genel baraj olan yüzde 7'yi geçtiğinde ittifak içindeki tüm partiler barajı geçmiş sayılacak.

Bir ittifak barajı geçmesi durumunda ittifakı oluşturan siyasi partilerin milletvekili sayıları, ittifakın aldığı toplam milletvekili sayısının, her partinin aldığı oy oranına göre dağıtılarak hesaplanacak.

Hangi ilden kaç vekil seçilecek?

YSK'nın 31 Aralık 2022 nüfus verileri kapsamında illerin milletvekili sayıları dağılım tablosu 3 Mart'ta Resmî Gazete'de yayımlandı.

Tabloda 600 milletvekilinin il ve seçim bölgelerine göre dağılımları yer aldı. Buna göre Ankara 36, İstanbul 98, İzmir 28 milletvekili çıkaracak.

Ankara 3, Bursa 2, İstanbul 3, İzmir ise 2 seçim bölgesine ayrılacak.

Kocaeli ve Sakarya'nın çıkaracağı milletvekili sayısı birer artarken Tunceli ve Bayburt'un milletvekili sayısı birer azaldı. Kocaeli'nin vekil sayısı 13'ten 14'e, Sakarya'nın 7'den 8'e çıktı. Tunceli ve Bayburt'un çıkaracağı milletvekili sayısı 2'den 1'e düştü.

Diğer iller ve çıkaracakları milletvekili sayıları ise şöyle sıralanıyor:

Adana 15, Adıyaman 5, Afyonkarahisar 6, Ağrı 4, Amasya 3, Antalya 17, Artvin 2, Aydın 8, Balıkesir 9, Bilecik 2, Bingöl 3, Bitlis 3, Bolu 3, Burdur 3, Bursa 20, Çanakkale 4, Çankırı 2, Çorum 4, Denizli 7, Diyarbakır 12, Edirne 4, Elazığ 5, Erzincan 2, Erzurum 6, Eskişehir 6, Gaziantep 14, Giresun 4, Gümüşhane 2, Hakkari 3, Hatay 11, Isparta 4, Mersin 13, Kars 3, Kastamonu 3, Kayseri 10, Kırklareli 3, Kırşehir 2, Konya 15, Kütahya 5, Malatya 6, Manisa 10, Kahramanmaraş 8, Mardin 6, Muğla 7, Muş 3, Nevşehir 3, Niğde 3, Ordu 6, Rize 3, Samsun 9, Siirt 3, Sinop 2, Sivas 5, Tekirdağ 8, Tokat 5, Trabzon 6, Şanlıurfa 14, Uşak 3, Van 8, Yozgat 4, Zonguldak 5, Aksaray 4, Karaman 3, Kırıkkale 3, Batman 5, Şırnak 4, Bartın 2, Ardahan 2, Iğdır 2, Yalova 3, Karabük 3, Kilis 2, Osmaniye 4 ve Düzce 3.

Deprem bölgesinde seçim nasıl olacak?

Seçimlerin bir diğer önemli gündem maddesi oylamaların deprem bölgelerinde nasıl yapılacağı. 

6 Şubat depremlerinin etkilediği bölgelerinden farklı illere gitmek durumunda kalan seçmenler için bulundukları yerlerde özel bir oy verme usulü getirilmesi beklenmiyor.

İYİ Parti'nin YSK Temsilcisi Mustafa Tolga Öztürk son yaptığı açıklamada bölgede inceleme yapan YSK heyetinin afet bölgelerinde tespit edilen eksikliklerin giderilebileceğine yönelik rapor verdiğini ifade etti. Öztürk "YSK heyeti; 11 il seçim ve 140 üzeri ilçe seçim kurulunun, illerde ve ilçelerde bulunan adliye binalarının incelenmesi soncunda yaklaşık 9 milyon seçmeni, 96 milletvekilini ilgilendiren afet bölgelerinde tespit edilen eksikliklerin giderilebileceğine yönelik rapor verdi" diye konuştu.

Farklı illere göç etmek durumunda kalan depremzedeler bulundukları illere ikametlerini birinci adresleri olarak aldırarak o seçim çevresi için oy kullanabilecekler. Bölgede kalan vatandaşlar ise belirlenecek adreslerde oylarını kullanacaklar.

Çevre illere taşınan ancak ikametlerini aldırmayan seçmenlerden deprem bölgesinde oy kullanmak isteyenler için de bazı kolaylaştırıcı yöntemlerin uygulanması bekleniyor.

YSK, 31 Aralık 2022 nüfus kayıtlarını esas aldığı için depremin etkilediği 11 ilde seçmen ve milletvekili sayısında değişiklik bulunmuyor.