Sudan'ın güneyi bağımsızlık yolunda

Sudan’da, ülkenin kuzeyi ve güneyinin yollarını ayırıp ayırmayacağına kesinlik kazandıracak referandum tamamlandı. 600 bini kuzey Sudan’dan olmak üzere yaklaşık 3 milyon 900 bin kayıtlı seçmenin bulunduğu ülkede, oy sayım işlemlerine başlandı.

Organizasyona övgüler

Uluslararası alanda büyük bir dikkatle izlenen referanduma eski Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri Kofi Annan, eski ABD Başkanlarından Jimmy Carter gibi isimler de gözlemci olarak katıldı. Jimmy Carter, seçimlere katılımın güneyde yüzde 90 kuzeyde ise yüzde 50 dolaylarında olduğunu belirtti. Seçimlere, Afrika Kiliseler Konseyi adına katılan Alman Katolik yardım organizasyonu Misereor’ın Başkanı Josef Sayer, seçim atmosferini şöyle değerlendirdi:

''Ben ve benim gibi daha önce Afrika’da yapılmış seçimlere katılan arkadaşlarımın görüşü, bu seçimlerin uluslararası standartlara uygun olduğu yönünde. Güney Sudan’daki gibi bir seçimi daha önce çok nadir görmüşümdür. Ülkeye giderken kendi kendime 'Acaba üstesinden gelebilecekler mi?' diye soruyordum. Çünkü hazırlıklara geçen yılın Kasım ayında başlamışlardı ve zaten altyapısı neredeyse yok denilecek ülkede, çok az zamanları kalmıştı. Ama bunlara rağmen, gördüğümüz disiplin karşından hepimiz çok etkilendik. Seçim merkezlerindeki yetkililerin insanları nasıl bilgilendirdiklerini; engellilere, yaşlılara nasıl yardımcı olduklarını görünce inanılmaz şaşırdık ve etkilendik.''

Oy verme işleminin bir hafta sürdüğü referandumda Çarşamba gününe kadar seçmenlerin yüzde 60’tan fazlası oyunu kullandı. Bu şekilde referandumun yasal olarak geçerli sayılması için gereken sınıra da ulaşılmış oldu.

Afrika'da yeni bir devlet mi?

Siyasi gözlemciler, Hrıstiyanların çoğunlukta olduğu Güney bölgesinin, Müslümanların çoğunlukta olduğu Kuzey bölgesinden ayrılması ihtimalini oldukça yüksek görüyor. Resmi sonuçların, en geç 9 Şubat tarihinde açıklanması bekleniyor. Sudan Devlet Başkanı Ömer El-Beşir, sandıktan çıkacak sonucu kabul edeceği yönünde güvence vermişti.

Referandum, 22 yıl süren ve 2 milyondan fazla kişinin hayatına mal olan iç savaşın ardından yapılan 2005 yılındaki barış anlaşmasına dayanıyor. Sudan’ın sahip olduğu petrol yataklarının yüzde 75’i ülkenin güneyinde olmasına rağmen, güneyliler petrolden elde edilen gelirden paylarını alamamışlardı. 2005 yılındaki barış anlaşması, ülkenin güneyinin bu kazancın yüzde 50’sini almasını öngörse de, durumda pek bir değişiklik yaşanmamıştı. O nedenle ülkenin güneyinde yaşayanlar bağımsızlıklarını elde etmeyi yoksulluktan kurtulmanın tek çözümü olarak görüyorlar.

Abyei ihtilafı

Peki yeni bir devlet kurulursa ülkeyi kim yönetecek? Ülke demokrasiye kavuşacak mı? Savaş zamanı ülkeden kaçmış vasıflı yurttaşların yerini kim dolduracak? Bunu savaş sonrası ülkeye geri dönenlerden bir öğretmen şu sözlerle açıklıyor:

''Barışı elde eden her devrimci hareketin üyesi, önce kendi yararını düşünür. Dolayısıyla güney Sudan’da zamanında özgürlük için savaşan Halkın Kurtuluş Ordusu bütün bakanlık ve organizasyonları elinde bulunduracak. Ama bu da bazı sorunların çıkmasına yol açabilir. İsterdim ki bütün partiler iktidarda söz hakkı sahibi olabilsin. Çünkü o zaman yeni bir savaş ya da yerel anlaşmazlıklar çıkamaz.''

Seçimler Sudan genelinde sakin geçerken, ülkenin tartışmalı bölgesi Abyei'de karşıt taraflar arasında çıkan çatışmalarda en az 30 kişi yaşamını yitirdi.

Zengin petrol yataklarına sahip Abyei bölgesi üzerindeki derin anlaşmazlığın çözümü referandum sonrasına ertelenmişti. Sudan’ın referandumla bölünmesi durumunda, Kuzey ile Güney arasındaki ilk ihtilaf da petrol zengini bu bölge üzerinde yaşanacak.

© Deutsche Welle Türkçe

Derleyen: Başak Demir (DW, dpa, afpd)

Editör: Ayhan Şimşek