Trump İran nükleer anlaşmasından çekildi

ABD Başkanı Donald Trump, İran'la 2015 yılında varılan nükleer anlaşmadan çekildiklerini açıkladı.

Trump, kararını Salı günü Beyaz Saray'da düzenlediği basın toplantısında duyurdu. Tahran yönetimini "dünyanın önde gelen terör destekçisi" olarak tanımlayan Trump, anlaşmayı "bir vatandaş olarak kendisi ve tüm ABD vatandaşları için büyük bir utanç kaynağı" olarak tanımladı.

Yaklaşık on dakika süren konuşmasında Trump, "özünde kusurlu" ve "korkunç, tek taraflı" olarak nitelendirdiği anlaşmayla ilgili "hiçbir şey yapmadıkları takdirde tam olarak ne olacağını bilmediklerini" söyledi. "Teoride ABD ve müttefiklerini İran'ın nükleer silah geliştirmesi tehdidinden koruması gereken" anlaşmanın mevcut haliyle bu tehdide "engel olmadığını" söyleyen Trump, aksine, anlaşmanın sürmesinin "Ortadoğu'da bir nükleer silah yarışına" yol açabileceğini savundu.

"40 yıllık diktatörlük"

Anlaşmanın "barış getirmediğini ve getirmeyeceğini" kaydeden Trump, "İran'ın hiçbir zaman nükleer silaha sahip olmaması konusunda" müttefikleriyle hemfikir olduklarını belirterek, "Müttefiklerimizle İran nükleer tehdidi karşısında gerçek, kapsamlı ve kalıcı bir çözüm bulmak için çalışacağız" şeklinde konuştu.

Trump, Tahran'a karşı "en yüksek derecede ekonomik yaptırım" uygulanması gerektiğini ve "İran'a nükleer silah elde etme konusunda destek veren her ülkenin sert bir biçimde cezalandırılması" gerektiğini de sözlerine ekledi.

Donald Trump "Rejim nükleer çabalarını sürdürdüğü takdirde, hiç olmadığı kadar büyük sorunlarla yüzleşmek zorunda kalacak" dedi.

Konuşmasının sonuna doğru İran halkına hitaben konuşan Trump, İranlılara Amerikan halkının kendileriyle "40 yıllık diktatörlüğe karşı" dayanışma içerisinde olduğunu söyledi.

Trump, konuşmasının ardından ilgili kararnameyi imzalayıp gazetecilere gösterdi. Bu sırada bir gazeteci "Sayın Başkan, bu Amerika'yı nasıl daha güvenli yapacak?" diye sordu. Trump birkaç saniye sonra, "Bu sizi çok daha güvende yapacak" şeklinde yanıt verdi.

Ruhani'den yanıt: Anlaşmadan çekilmiyoruz

Trump'ın açıklamalarına İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani'den hızlı bir yanıt geldi. İran devlet televizyonunda açıklamalarda bulunan Ruhani, "Artık altı devletle bir anlaşma yerine beş devletle bir anlaşmaya sahibiz" dedi.

Trump'ı İran'a karşı "psikolojik bir savaş" düzenlemekle suçlayan Ruhani, "Trump'ın bu savaşı kazanmasına izin vermeyeceklerini" söyledi.

Kararın ülkesi için "tarihi bir deneyim" niteliğinde olduğunu belirten Ruhani, Trump'ın "uluslararası anlaşmaların altını oyma alışkanlığı" olduğunu söyledi. İran lideri, "İranlı diplomatların gelecek haftalarda diğer beş müzakere ortağıyla sürecin geleceğini görüşeceklerini" kaydetti.

İsrail'den destek, Avrupa'dan eleştiri

Açıklamanın hemen ardından İsrail Başbakanı Benyamin Netanyahu'dan Trump'ın kararıyla ilgili bir açıklama geldi. Anlaşmayı bir "felaket tarifi" olarak betimleyen Netanyahu, "tamamıyla desteklediğini" belirttiği kararı "cesurca ve doğru" olarak nitelendirerek övdü.

ABD'nin yeni Berlin Büyükelçisi Richard Grenell, Twitter üzerinden yaptığı açıklamada, "İran'da faaliyet gösteren Alman şirketleri operasyonlarını derhal azaltmalı" dedi.

Türkiye Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü İbrahim Kalın, attığı tweette ABD'nin İran kararının "istikrarsızlığa ve yeni çatışmalara" yol açabileceğini söyledi. "Çok taraflı anlaşmanın diğer ülkelerle devam edeceğine" vurgu yapan Kalın, Türkiye'nin "nükleer silahların her türüne karşı kararlı tutumunu sürdüreceğini" belirtti. 

AB Dış İlişkiler ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi Federica Mogherini, Roma'da yaptığı açıklamada, anlaşmanın "çalıştığını ve işe yaradığını" ve Tahran'ın nükleer silah geliştirmemesini garanti ettiğini söyledi. Mogherini, AB'nin İran anlaşmasını "koruma konusunda kararlı" olduğunu kaydetti.

Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron ise Trump'ın kararına Twitter üzerinden tepki gösterdi. ABD'nin kararını eleştiren Macron, Almanya, Fransa ve İngiltere'nin karardan duydukları memnuniyetsizliği dile getirdi. Macron, bu konuda "Kollektif olarak daha geniş kapsamlı bir biçimde çalışacaklarını" söyledi.

İngiltere Başbakanı Theresa May de, İran nükleer anlaşmasına "bağlı olduklarını" dile getirdi.

Almanya'nın Avrupa ile İlişkilerden Sorumlu Devlet Bakanı Michael Roth, Twitter üzerinden yaptığı açıklamada "Washington'dan iyi haber gelmedi. Şimdi biz Avrupalılar, kurtarılacak şeyleri kurtarmak durumundayız" ifadelerini kullandı.

Geçen yıl koltuğunu Trump'a devreden eski ABD Başkanı Barack Obama'dan da halefinin kararına tepki geldi. Obama Trump'ın kararını "yanlış" ve "ciddi bir hata" olarak nitelendirdi.

İran'la nükleer anlaşma Obama'nın mirası

İran'ın nükleer programına ilişkin anlaşma 2015 yılında Barack Obama yönetimi döneminde yapılmıştı. Anlaşma, 20 ay süren müzakerelerin ardından İran ile BM Güvenlik Konseyi'nin beş daimi üyesi ABD, İngiltere, Çin, Rusya, Fransa'ya ek olarak Almanya ve AB'nin katılımıyla imzalanmıştı. Anlaşma, Tahran'ın nükleer silah üretemeyecek şekilde nükleer faaliyetlerini azaltması karşılığında uygulanan uluslararası yaptırımların kaldırılmasını öngörüyordu.

İran ile varılan nükleer anlaşmadan çekilinmesi, Trump'ın temel seçim vaatlerinden biriydi.

DW,AFP,AP,rtr,dpa/BÜ,ÖA

© Deutsche Welle Türkçe