Tunceli'de uzun yaşamın sırrı: Temiz hava, doğal besin
19 Eylül 2024
Türkiye İstatistik Kurumu'nun (TÜİK) açıkladığı 2021-2023 Hayat Tabloları verilerine göre Tunceli, 80,8 yılla doğuşta beklenen yaşam süresinin en yüksek olduğu il oldu. Tunceli'yi 79,7 yıl ile Şırnak ve Mardin takip ederken beklenen yaşam süresinin en düşük olduğu il ise 76,1 yıl ile Kilis oldu. Kilis'i, 76,2 yıl ile Gaziantep ve 76,8 yıl ile Adana izledi.
Peki Tuncelilileri uzun ömürlü yapan etkenler neler? Kentte yaşayan İbiş Tan (77), uzun yaşamın doğal beslenme kaynaklı olduğunu belirterek, "Dağlarımızda temiz hava var. Şehirde fabrika yok, içme sularımız tertemiz. Dağlarımızda birçok şifalı ot var. Biz tereyağı, çökelek, peynir, ışkın, mantar, şifalı otlar yiyoruz. Bir de kul hakkı yemiyoruz. Bundan dolayı da uzun yaşıyoruz" dedi.
Organik ürün tüketip, uzun ve sağlıklı yaşadığını belirten Gülizar Uçar da, "Buğdayımızı kendimiz ekip hasat edip, ekmeğimizi kendimiz yapıyoruz. Kendimize ait olan havuçların, sütünden ayranımızı, yoğurdumuzu, çökeleğimizi yapıp onu tüketiyoruz. Burada fabrika yok, fabrikanın kötü dumanı yok. Havamız, suyumuz tertemiz çünkü ormanımız çok. Sağlığımızı biz bunlara borçluyuz. Paketli katkı maddesi bulunan ürünleri tüketmiyoruz, organik ürünleri tüketiyoruz. Böyle olunca da uzun yaşıyoruz" diye konuştu.
Tunceli'nin havasının güzel ve temiz olduğunu vurgulayan Hıdır Coşkun (70) ise "Tunceli insanı genelde doğal besleniyor, hayvansal gıdalar tüketiyor. Havamız da çok güzel. Bundan dolayı da sağlıklı ve uzun yaşıyor" dedi.
Havası temiz
Kişi başına 29 bin 426 metrekare orman alanı ile Tunceli, ülke genelinde havası en temiz dört il arasında yer alıyor. Sarp dağların arasında kurulu kent, el değmemiş doğasıyla birçok bitki türüne ev sahipliği yapıyor. Bitki örtüsü bakımından çok zengin olan kentteki Munzur Vadisi Milli Parkı'nın florasında bin 518 çeşitli bitki kaydı bulunuyor. Bunlardan 277'si endemik türe sahip iken 43 çeşidi sadece Munzur Dağları ve çevresinde yetişiyor. Zengin ve temiz su kaynakları ile flora zenginliği ile bilinen kentte, arıcılık ve küçükbaş hayvancılık yaygın yapılıyor.
Hayvancılıkla uğraşan üreticiler süt ürünlerini günlük olarak kentteki tüketicilerle buluşturuyor. Ayrıca bir yakasında Munzur diğer yakasında Pülümür Çayı olan bu çayların şehir merkezinde birleştiği kentte, dut pekmezi, polen değeri yüksek olan çiçek balı, kuru fasulye, kaya tuzu, tek dişli dağ sarımsak, tulum peyniri, şişelenmiş Munzur suyu gibi birçok organik ürün, ülke pazarının yanı sıra Avrupa ülkelerine de ihraç ediliyor.
Eğitim seviyesi ve sağlık okuryazarlığı yüksek
İl Sağlık Müdürü Doktor Muhammed Duran da kentteki insanların eğitim ile sağlık okuryazarlık oranının yüksek olduğunu ve bundan dolayı vatandaşların uzun ömürlü olduğunu belirterek şöyle konuştu:
"Bireysel faktörlerin yanında sosyoekonomik faktörler, eğitim, sağlık okuryazarlığı, sağlıklı beslenme ve fiziksel aktivitelerin burada önemli bir rol oynadığını görmekteyiz. Tunceli ilimizde eğitim seviyesi gerçekten çok yüksek, sağlık okuryazarlığı çok yüksek, fiziksel aktivite, eğitim seviyesine bağlı olarak burada çok yüksek. Aynı zamanda sağlık okuryazarlığı ve aile hekimliklerime düşen nüfus 2 bin 500'ün altında. Dolayısıyla hastaneye, aile hekimlerine, birinci basamaklara ulaşımın kolay olması ve yaşlı nüfusun burada çok fazla olması, evde sağlık hizmetlerini çok daha rahat ulaşılabiliyor olmasıyla beraber eğitim seviyesinin yaşam ömrünü uzattığını düşünmekteyiz."
Vatandaşların sağlık hizmetini alma noktasında da çok bilinçli olduğunu belirten Duran, "Çünkü eğitim seviyeleri ile sağlık okuryazarlıkları yüksek. Burada ayrıca doğal beslenme gerçekten ön planda. Burada tarım ve hayvancılık gerçekten çok yüksek bir oranda. Burada her şeyin aslında doğalını insanlar tercih ediyor. Biz de gerçekten burada bunları gözümüzle görüyoruz. Doğal beslenme kültürünü Tunceli halkı benimsemiş. Organik beslenme alışkanlığı, gerçekten uzun yaşamada önemli bir katkı sağlamaktadır" diye konuştu.
DHA / BK,ET