Türkiye Avrupa’da siyasi denetime alınabilir
20 Ocak 2017
Avrupa Konseyi Parlamenter Meclisi (AKPM) gelecek hafta Strasbourg’daki genel kurul toplantılarında Türkiye’deki gelişmeler hakkında özel bir oturum düzenleyecek mi? Oturum düzenlenirse, Türkiye’nin 2004 öncesinde olduğu gibi yeniden AKPM’nin siyasi denetim sürecine dâhil edilmesi gündeme gelecek. AKPM bünyesindeki Türk heyetinin iktidar kanadı bu olasılığı bertaraf etmek için kulis faaliyeti yürütüyor.
AKPM Siyasi İşler ve Denetim (monitoring) komisyonları Türkiye’deki gelişmelerin 23-27 Ocak tarihlerinde Strasbourg’da yapılacak AKPM genel kurul toplantılarında “acil gündem maddesi” başlığı altında görüşülmesi için Aralık ayında başvuruda bulundu. Başvuru 23 Ocak Pazartesi sabahı ilk olarak AKPM Büro toplantısında ele alınacak. Büro Türkiye oturumuna onay verirse konu genel kurul açılışında oylamaya sunulacak. Oylamaya katılan üyelerin üçte ikisinin onay vermesi halinde 26 Ocak Perşembe günü AKPM genel kurulunda “Türkiye’de demokratik kurumların işleyişi” başlıklı özel bir oturum düzenlenecek.
Benzer oturumlar AKPM genel kurulunda geçen yıl Haziran ve Ekim aylarında da düzenlenmişti. Ancak bu sefer oturum sonunda alınacak kararda Türkiye’nin “Avrupa Konseyi üyeliğinden kaynaklanan yükümlülüklerini yerine getirmediği” gerekçesiyle 2004 öncesi olduğu gibi yeniden denetim sürecine alınması gündeme gelebilir.
Türkiye 1996'da da denetime alınmıştı
Denetim süreci 1989’da Berlin Duvarı’nın yıkılmasının ardından Avrupa Konseyi üyesi olmaya başlayan eski Sovyet rejimlerin Batı normlarında demokrasiye geçişlerini kolaylaştırmak amacıyla 1993 yılında oluşturuldu. Bu sürece dahil edilen ülkelerin, demokrasi, insan hakları ve hukuk devleti alanlarında Avrupa Konseyi tarafından 1949 yılından itibaren oluşturulmuş normları kendi yasal mevzuatlarına uyarlamaları ve uygulamaları denetlenmeye başlandı. Türkiye bu sürece dahil edilen tek “eski üye” olma özelliğine sahip. Ankara 1996 yılında dahil edildiği denetim sürecinden, gerçekleştirdiği reformlar sayesinde Haziran 2004’te çıkarılıp, “post-monitoring” adı verilen denetim sonrası diyalog sürecine dahil edilmişti. Türkiye’nin bu süreçten çıkarılması AB ile üyelik müzakerelerine başlayabilmesinde önemli rol oynamıştı.
Son zamanlardaki siyasi gelişmeler nedeniyle şimdi AKPM üyesi birçok parlamenter Türkiye'nin yeniden siyasi denetime alınmasını istiyor. Türkiye’deki gelişmelerle ilgili incelemede bulunmak üzere AKPM Siyasi İşleri Komisyonu bünyesinde oluşturulan bir alt komisyon 15 Aralık 2016 tarihinde yaptığı açıklamada, Türkiye’de özellikle medya özgürlüğü ve yargının bağımsızlığı konularındaki gelişmeleri gerekçe gösterip denetim sürecinin yeniden başlatılması ve bu amaçla Ocak 2017 genel kurul toplantıları sırasında Türkiye’deki gelişmelerle ilgili özel bir oturum düzenlenmesi çağrısında bulunmuştu.
Oturum düzenlenmemesi için girişim
Türkiye AKPM’de 18 parlamenterle temsil ediliyor. Bunların 11’i AKP, 4’ü CHP, 2’si HDP, 1’i ise MHP üyesi. AKP Adana milletvekili Talip Küçükcan’ın başkanlık ettiği heyetten kaç parlamenterin gelecek hafta Strasbourg’da olacağı henüz bilinmiyor. AKPM yetkilileri, gelecek hafta Türkiye hakkında oturum düzenlenmemesi için TBMM başkan yardımcısından mektup aldıklarını, heyetin AKP kanadının da oturum düzenlenmemesi için AKPM’deki ulusal heyetler bünyesinde girişimlerde bulunduğu belirtiliyor. Buna karşılık Türk heyetinin muhalefet kanadının Strasbourg’da olması bekleniyor.
AKPM genel kurulundaki olası ve kritik Türkiye oturumuna paralel olarak Türkiye’deki gelişmeler hakkında gelecek hafta Strasbourg’da Avrupa Konseyi binasında toplantılar da düzenlenecek. Bu toplantılara Türkiye’den gazeteciler, akademisyenler, eski AİHM yargıcı Rıza Türmen ve eski AİHM Başkanı Jean-Paul Costa’nın da katılması bekleniyor.
AKPM bünyesinde bugüne kadar denetim sürecinden çıkarıldıktan sonra yeniden bu sürece alınan başka bir ülke bulunmuyor. AKPM denetim sürecinde şu anda Arnavutluk, Ermenistan, Azerbaycan, Gürcistan, Bosna-Hersek, Moldova, Rusya, Sırbistan ve Ukrayna var.
© Deutsche Welle Türkçe
Kayhan Karaca / Strasbourg