Uyduların marifetleri

Uydusuz bir dünya, navigasyonsuz ve çoğu televizyon kanalının seyredilemediği bir dünya olurdu. Hava durumunu doğru tahmin edebilmek imkansızlaşırdı. Hayatı rahatlatan birçok şeyden mahrum olurduk. Öyle olmasın diye 1200'den fazla uydu dünyanın çevresinde dönüyor. Hepsi birbirinden farklı ve apayrı özelliklere sahip.

Ötmek

Çevremizdeki öten şeylere artık alıştık. Cep telefonları telefonu ve diğer elektronik aygıtlar ses çıkarmadan duramıyor. Bundan 58 yıl önce Rus uydusu Sputnik uzayda olduğunu belli etmek için gönderdiği sesli sinyalle bütün dünyayı hayrete düşürmüştü. Uzaya uydu gönderen ilk ülke Sovyetler Birliği olmuş, on iki yıl sonra da ilk Amerikan astronotu aya ayak basmıştı.

Casusluk

Amerikan macera filmi seyreden herkes uyduların yeryüzünde olup bitenleri anında gözleyebildiğini bilir. Ama zayıf çözünürlük ve titreşimler yüzünden resim kalitesi düşüktür. En mükemmel casusluk uyduları ‘Keyhole' serisininkilerdir. Bu uydunun elektronik gözleri tek piksele on santim sığdırır. Bazı filmlerdekinin aksine uydular plaka numarasını okuyamaz. Gerçek casuslar için buna insansız hava araçlarıyla çare bulundu. İnsansız hava araçları 25 km. uzaklıktan araçtaki kişinin eşkalini ve aracın plakasını okuyabilir. Yörüngedeki her dört uydudan biri casusluk amacıyla ve askeri keşif için kullanılıyor.

Televizyon ve haberleşme

En büyük yükü televizyon ve haberleşme uyduları çeker. Bütün uydular içindeki payı yüzde 25'i bulan televizyon uyduları ilk kez 40 yıl önce ABD'de fırlatılmış, uydu kanalıyla televizyon seyredebilmek için Avrupalılar on yıl daha beklemişlerdi. Zamanla, damdaki çanak anten üzerinden televizyon seyreden dünyalıların oranı yüzde 50'yi buldu. Bu uyduların marifetleri de arttı. Artık telefon konuşmalarına aracılık edebiliyor, hatta internet erişimini mümkün kılıyor.

Navigasyon

Küresel Konumlandırma Sistemi (GPS) otomobil sürücüsünün, bisiklete binenin ve yayanın elektronik rehberi oldu. Kimse artık yola çıkarken yanına harita almak zorunda değil. 20 yıldır yararlandığımız GPS'e şimdi rakip çıktı. Avrupa, Rusya ve Çin kendi navigasyon sistemini geliştiriyor. Adları Galileo, GLONASS ve BeiDou. Akıllı telefonlar da uydu üzerinden yer saptamada kullanılabiliyor. Çeşitli uygulamalar sayesinde kentin en iyi lokantasını bulmak, dostlarla buluşmak, hatta hayat arkadaşı bulmak çok kolaylaştı.

Hava durumu

Amerikalı yazar Mark Twain, “bilhassa geleceği ilgilendiren konularda tahminde bulunmanın çok zor olduğunu” söylemişti. Hava durumunu tahmin etmek de böyle bir şey. Hele hissedilen hava tahminlere pek uymaz. En az hava kadar hava tahmini de tartışma konusu edilir. Yanlış çıkan tahminler alaya alınır. Meteoroloji uyduları sayesinde tahminlerin doğru çıkma oranı on beş kat arttı. Artık 14 gün sonrasının hava durumu tahmin edilebiliyor, ne zaman yağmur yağacağını ve havanın tam olarak kaç derece ısınacağını isteyen anında öğrenebiliyor. Ama tahminler yine de tatminkâr bulunmuyor. Uzayda en nankör görevi meteoroloji uyduları yapıyor. Neyse ki sayıları fazla değil. Avrupa'nın üç, ABD'nin iki, Rusya, Japonya ve Hindistan'ın ise bir uydusu dünyayı turluyor.

Rasat ve keşif

Amerikalıların aksine Avrupa ülkeleri uzaydan yeryüzünün resimlerini anında görüntüleyemiyor ama Copernicus uydusunun çektiği piksel başına bir metre çözünürlüklü resimler 20 dakikada kumanda merkezine ulaşıyor. Bu özel uydular afetlerde önemli rol oynuyor ve depremlerde onların sayesinde hangi bölgelerde tahribatın fazla olduğu, hangi yolların kapandığı ve yardım helikopterlerinin konabileceği yerler tespit edilebiliyor. Günlük hayatta Google Maps sayesinde komşumuzun yüksek duvarlarla çevrili bahçesini görebiliyoruz ama bu resimler on yıl öncesini gösteriyor.

Araştırma

Uydular gerçek marifetini araştırma alanında gösteriyor. Dünyanın manyetik alanının, yer çekiminin ve denizlerin yüksekliğinin hesaplanması araştırma uydusu için çocuk oyuncağı. Toplam uyduların yüzde onunu oluşturan araştırma uyduları uzayın perdesini aralıyor, uzaklardaki gök cisimlerini ve güneşteki patlamaları uydular sayesinde gözleyebiliyoruz.

Uzay istasyonları

Uzay istasyonları da uydu sınıfına girer. İstasyonlarda öncelikle bilimsel araştırma yapılır. Uzay yolculuklarında kullanılan dar kapsüllere kıyasla çok daha konforludur. Yer çekiminin olmadığı Uluslararası Uzay İstasyonu ISS sonunda kahve makinesine de kavuştu. Mürettebat artık her sabah sıcacık kahvesini yudumlayabiliyor.

Savaş

Uydular savaşa da uygundur. ABD ve Rusya uydularını roketle donatabilmek için çalışıyor. Her iki devlet de böyle bir niyeti olmadığını söylüyor ama kıtalararası füze taşıyan uydular yakında gerçek olacak. Birçok ülke muhtemel saldırılara karşı hazırlıklı olabilmek için uydusavar silahları geliştiriyor. Yıldız savaşlarının aktörlerinden Çin bundan sekiz yıl önce uydu düşürmeyi başarmıştı.

©Deutsche Welle Türkçe

Johan Jens Benjamin Mirbach