Vatandaşın gündemi: Düşük asgari ücret, borçlar ve zamlar

Türkiye, Esenyurt Belediye Başkanı Ahmet Özer'in örgüt iddiasıyla tutuklanmasını tartışırken vatandaşın ana gündemi olan yüksek enflasyon kaynaklı ekonomik sıkıntılar arka planda varlığını koruyor.

Emekli de memur da asgari ücretli de zam bekliyor. Bir yandan elektrik ve doğal gaz faturaları diğer yandan kredi kartı borçları katlanıyor.

Özer'in tutuklanıp yerine kayyum atanmasının ardından ana muhalefet partisi CHP de erken seçim baskısını artıracağı yeni bir çizgiye geçtiğinin sinyallerini verdi.

CHP, 31 Mart yerel seçimlerinden bu yana erken seçim konusunda temkinli bir duruş sergiliyordu.

İstanbul Büyükşehir Belediye (İBB) Başkanı Ekrem İmamoğlu, 29 Ekim'de Yenikapı'da yaptığı ve cumhurbaşkanlığı adaylığının ilanı olarak yorumlanan konuşmasının ardından dün de Esenyurt'ta gerçekleştirilen mitingde "Bu bileği bükemeyeceksiniz ve sizinle uğraşacağım" cümleleriyle iktidara meydan okudu.

"Geç karşımıza, hodri meydan"

İmamoğlu'ndan sonra sözü devralan CHP Genel Başkanı Özgür Özel de "Alınan bütün kararlar artık erken seçimi zorlamaya, bunlardan kurtulmaya yönelik… Erdoğan, biz hazırız, cesaretin varsa hodri meydan. Çık karşımıza" diyerek erken seçim çağrısı yaptı. Özel, erken seçim çağrısını bugün yaptığı basın toplantısında da yineledi. Erken seçim için Meclis'te, meydanda, sokakta mücadelenin dozunu artıracaklarını söyleyen Özel, "CHP'nin aday sorunu yok. AK Parti'nin adayı kim? Erken seçim istemiyorlarsa Erdoğan aday olamıyor. Biz 'Geç karşımıza, hodri meydan. Gel' diyoruz."

Esenyurt'ta binlerce vatandaşın katıldığı mitingde CHP'nin iki kritik ismi de vatandaşların karşı karşıya olduğu ekonomik tabloya vurgu yaptı. Muhalafete göre iktidar yeni sorunlar yaratıp bu tablonun üstünü örtmeye çalışıyor. 31 Mart yerel seçimlerinde ekonomik sıkıntılar iktidarın oy kaybının en önemli gerekçelerinden biriydi.

Peki muhalefetin erken seçim baskısını artırdığı bu dönemde ekonomide nasıl bir tablo var?

Asgari ücrete yüzde 25 zam ihtimali

Asgari ücret bu yılın başı itibariyle 17 bin 2 lira. Temmuz ayında enflasyonla mücadele gerekçesiyle asgari ücrete zam yapılmadı.

Yılın ilk dokuz ayında yaklaşık yüzde 35 eriyen asgari ücretin ocak ayındaki satın alma gücünü koruyabilmesi için ise şu anda yaklaşık 23 bin lira olması gerekiyor.

2024 için son resmi enflasyon tahmini yüzde 41,5. Bu tahmin tutar ve resmi enflasyon oranında artırılırsa asgari ücret 24 bin 142 lira olacak. Enflasyonun yılı yüzde 41,5 ile kapatma ihtimali ise düşük görünüyor.

Ancak Merkez Bankası (TCMB) Başkanı Fatih Karahan, 23 Ekim'de Washington'da yaptığı bir sunumda yatırımcılara, asgari ücrete yüzde 25 civarında zammın 2025 yılı enflasyon ve büyüme hedefleriyle uyumlu olacağı mesajını verdi. Ankara Ticaret Odası (ATO) Başkanı Gürsel Baran da bugün Karahan'ın yüzde 25 zam açıklamasını destekledi.

Geçen haftalarda IMF'den de benzer bir öneri gelmişti.

Yüzde 25 zam teklifiyle hükümetin 2025 için öngördüğü enflasyon rakamı baz alınıyor.

Hafta içinde 126 iktisatçı, ortak bir açıklama yaparak bu ihtimalin "bilimsel ve sosyal açıdan kaygı verici" olduğunu söyledi. Açıklamada, Türkiye'de uzun süredir devam eden yüksek enflasyon sorununun dar gelirlileri ve asgari ücretle çalışanları ekonomik olarak daha kırılgan hale getirdiği, yaşam standartlarını ciddi ölçüde düşürdüğü vurgulandı.

Memur maaşları ve emekli aylıkları

Enflasyonun hangi düzeyde gerçekleşeceği memur ve memur emeklileri ile işçi ve Bağ-Kur emeklilerini de ilgilendiriyor. İşçi ve memur emeklilerinin aylıklarında 2025'in ilk yarısı için yapılacak artış, bu yılın ikinci yarısındaki enflasyon artışı kadar olacak.

Türk-İş'in hesaplamasına göre, 4 kişilik bir ailenin sağlıklı, dengeli ve yeterli beslenebilmesi için yapması gereken aylık gıda harcaması tutarını anlatan açlık sınırı ekim ayında 20 bin 431 TL'yi geçti.

En düşük emekli aylığı ise 12 bin 500 lira. Bu rakam açlık sınırının yüzde 39, asgari ücretin yüzde 26,5 altında. Çalışma ekonomisi uzmanı Prof. Dr. Aziz Çelik'e göre Türkiye'de 13 milyon emekli, 12 bin 500 TL veya asgari ücretin altında aylık alıyor. Toplam 16 milyon emeklinin ortalama maaşı 15 bin 275 TL.

Memur ve memur emeklileri ise gelecek yılın ilk yarısı için bu yılın ikinci yarısındaki enflasyon oranının altında bir artışla yetinmek durumunda kalacak. Bu durum, toplu sözleşmede yer alan hesaplamadan kaynaklanıyor. Enflasyonun dönem başında alınan toplu sözleşme zammından yüksek çıkması durumunda zam enflasyondan düşülerek enflasyon farkı bulunuyor.

Kredi kartı borçlarına yüksek faizle yapılandırma

Artan hayat pahalılığı vatandaşı ihtiyaç kredileri ve kredi kartlarına yönlendirdi.

Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu'na göre 25 Ekim itibariyle tüketici kredileri ve kredi kartı borçları 3,5 trilyon lirayı geçti. Vatandaşın 1,8 trilyonluk tüketici kredisi borcunun 1,3 trilyonunu ihtiyaç kredileri oluşturuyor. Kredi kartı borçları tek başına 1,6 trilyon lira.

Türkiye Bankalar Birliği verilerine göre ise bireysel kredi ve kredi kartı borcunu ödememiş kişi sayısı ağustos sonu itibariyle 3,8 milyonu geçti. Bireysel kredi veya kredi kartı borcundan dolayı yasal takibe giren kişi sayısı 1,2 milyona ulaştı.

Hükümetin artan borçluluk karşısında getirdiği kredi kartı borcu yapılandırma düzenlemesi bugün yürürlüğe girdi. Biriken borçlar 60 aya kadar yapılandırılabilecek. Yapılandırma faizi yüzde 3,11 olarak belirlendi. Düzenlemeye göre limiti 50 bin liranın altında olan kredi kartlarının asgari ödeme tutarı, dönem borcunun yüzde 20'si olacak. Her aya düşen taksit miktarı ise ilgili ayın asgari ödeme tutarına eklenecek şekilde hesaplanacak.

Tüketici Birliği Federasyonu yapılandırmanın geçici çözüm olduğuna dikkat çekiyor. Buna göre yapılandırma nedeniyle yüksek olan faiz oranlarıyla oluşacak taksitler tüketicileri zorlayacak.

Elektrik ve doğal gaza kademeli zam

Gelecek yıl elektrik ve doğal gaz faturalarına kademeli fiyatlama gelecek. Makine Mühendisleri Odası Enerji Çalışma Grubu, yeni fiyatlandırmanın vatandaşa zam olarak yansıyacağına işaret ediyor ve tarife değişikliğinin, zammı makul göstermek için kullanıldığını savunuyor.

Enerji Bakanlığının yeni hazırladığı çalışmaya göre elektrik ve doğal gaz tüketiminde belli bir limiti geçenler sübvansiyonlardan yararlanamayacak.

Bakan Alparslan Bayraktar, doğal gazda yeni döneme gelecek yıl şubat ayında geçileceğini ve illere göre tüketim kalıplarının göz önüne alınacağını açıkladı.

Elektrik faturaları için yeni tarifenin ise 2025'te devreye gireceği duyurulmuştu. Buna göre evinde çok sayıda elektrikli cihazı bulunan ve bu nedenle belli bir limitin üzerine ulaşmış tüketici üst gelir grubu olarak değerlendirilecek.

Elektrik ve doğal gazda faturalarında yüzde 60 olarak ifade edilen devlet sübvansiyonu, faturada yer alan kalemlerden biri olan enerji bedeli üzerinden gerçekleşiyor. Enerji bedeli, doğal gaz faturalarının yüzde 50'sini, elektrik faturalarının ise günlük tüketimleri 8 kWh'ın altında olanlar için yaklaşık yüzde 24'ünü, 8 kWh üzeri için yüzde 45'ini oluşturuyor.

Kira artışları yüzde 60'ı geçiyor

Kira artışlarında iki yıl boyunca uygulanan yüzde 25'lik sınırının 1 Temmuz itibarıyla sona ermesi de fahiş kira zamlarını beraberinde getirdi.

Kira zam oranı, artışın yapılacağı aydan bir önceki ayın Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından açıklanan tüketici fiyat endeksi (TÜFE) 12 aylık ortalamasına göre belirleniyor

Buna göre kira kontrat süresi geçen ay dolan vatandaşlar kiralarına yüzde 63,47 oranında zam yaptı. Önceki ay kontrat yenileyenler için zam oranı yüzde 64.91 olmuştu.

TÜİK'e göre konut grubunda enflasyon eylül ayında yüzde 88 arttı. Ekim ayına ait enflasyon rakamları ise pazartesi açıklanacak.