Yunanistan'da zafer muhafazakârların
26 Haziran 2023
Kiryakos Mitsotakis amacına ulaştı. Yeni seçim sisteminin de etkisiyle muhafazakâr Yeni Demokrasi (Nea Dimokratia/ND), tek başına hükümet kurabilecek çoğunluğu ikinci turda elde etti. 21 Mayıs'taki ilk turda yüzde 40,79 oy oranı ile 146 milletvekili çıkaran iktidar parti, 25 Haziran'da yüzde 40,53 oyla parlamentoda 158 sandalye kazandı. Hemen hemen aynı oy oranına rağmen daha fazla milletvekili çıkarması ise yeni seçim yasasındaki "bonus sandalye" düzenlemesi sayesinde mümkün oldu. Yeni Demokrasi, böylece 300 üyeli Yunan Parlamentosu Vouli'de mutlak çoğunluğa ulaşmayı başardı.
Mitsotakis, seçim zaferinin ardından parti genel merkezi önünde yaptığı açıklamada, Pazartesi günü yeni hükümeti kurmak ve "ülkenin acilen ihtiyaç duyduğu büyük reformları hızla hayata geçirmek" istediğini duyurdu.
Eski ve yeni başbakan, uzun yıllar süren krizin ardından yorgun düşen seçmenlere, istikrar ve yükseliş vaat etti. Önceliklerinin ise çalışanların ve emeklilerin maaşlarında artış ve vergi indirimlerinin yanı sıra sağlık sistemi ve yargıda reform olduğunu söyledi. Yeni hükümet, şimdi bunları yerine getirmek zorunda. Ancak bu yolda iktidarın en büyük rakibi muhalefet değil, Yunan devletinin öteden beri devam eden bazı zaafiyetleri olacak: Mitsotakis ve partisinin de kısmen sorumlu olduğu kötü devlet idaresi, kayırmacılık ve yolsuzluk. Her halükârda, Mitsotakis'in hem bu vaatlerini yerine getirmek hem de "dijital, verimli ve dostane bir kamu hizmeti" olarak adlandırdığı yapıyı inşa etmek için yeni bir yetkisi ve dört yıl zamanı var.
Syriza hezimete uğradı
Yeni dönemde Mitsotakis'in karşısında güçlü bir muhalefet yer almayacak. Aleksis Tsipras liderliğindeki sol hareket Syriza (Radikal Sol Koalisyon), 25 Haziran seçiminde oyların yalnızca yüzde 17,8'ini alabildi. Mayıs ayındaki ilk turda yüzde 20'ye ulaşan parti, böylece bir ay içinde yüzde 2'den fazla oy kaybetmiş oldu. Oysa daha dört yıl önce Tsipras'in partisi, seçmenlerin yüzde 31'nin desteğine sahipti. Syriza, eğer bir sonraki seçimde yeniden iktidara gelmeyi hedefliyorsa öncelikle kendini yeniden keşfetmek zorunda.
Sol cenahın köklü partisi PASOK (Panhelenik Sosyalist Hareket) ise umduğu büyük sürprizi gerçekleştiremedi. Oylarını az da olsa artırabilen sosyal demokratlar, yüzde 11,8 ile parlamentodaki en güçlü üçüncü parti olacak. Komünistler (ΚΚΕ) de oylarını çok az artırarak yüzde 7,6'ya ulaştı.
Kendilerini "ilerici" olarak tanımlayan sol partilerin performansı, böylece son 40 yılın en düşük seviyesinde kaldı. Üç sol partinin oy toplamı yüzde 38'e bile ulaşamayarak, Yeni Demokrasi'nin tek başına aldığı oy oranının altına indi.
Siyasi eksen sağa kaydı
Buna karşılık Nea Dimokratia'nın sağındaki üç küçük parti çok başarılı oldu. Sadece üç haftadır aktif olan aşırı sağcı Spartiates (Spartalılar) yüzde 4,7 ile parlamentoya girmeyi başardı. Bu seçim başarısı, yasaklı neonazi partisi Altın Şafak'ın hüküm giymiş önde gelen figürlerinden ve Ethniko Komma Ellines (Yunan Ulusal Partisi) listesinin lideri Ilias Kasidiaris'in yardımıyla mümkün oldu. Kasidiaris, Yunan Yüksek Mahkemesi'nin aldığı kararla seçimlerden menedilmiş; o da Hapishaneden destekçilerine Spartiates'e oy vermelerini tavsiye etmiş, hatta emretmişti. Bu durum yeni parlamentoda neonazilerin 12 potansiyel üyesinin yer alacağı anlamına geliyor.
Kiryakos Velopulos'un Elliniki Lisi (Yunan Çözümü) hareketi, yüzde 4,5 ile yeniden güç kazanmayı başardı. Yabancı karşıtı sağ popülist parti, 2019'dan beri parlamentoda temsil ediliyor ve Alman aşırı sağcı Alternative für Deutschland (AfD) ile birçok noktada benzeşiyor.
Spartiates ile karşılaştırıldığında Elliniki Lisi neredeyse ılımlı sayılır. Daha çok Rusya yanlısı olan parti, özellikle kuzey Makedonya ile isim anlaşmazlığını çözen 2018'deki Prespa anlaşmasının pek çok kişi tarafından hâlâ bir "ihanet" olarak görüldüğü Yunanistan'ın kuzeyinde hayli güçlü.
Kuzey Yunanistan'da Elliniki Lisi kadar güçlü olan bir diğer parti de birkaç ay önce neredeyse hiç yoktan ortaya çıkan ve yüzde 3,7 oy oranıyla yeni parlamentoya 10 milletvekili göndermeyi başaran Niki. Bu parti, Yunan Ortodoks din adamlarının dostu, diğer sağ partiler kadar yabancı düşmanı, köktendinci bir Hristiyan partisi olarak tanımlanıyor. Parti, kürtaj karşıtı kampanyalarıyla da dikkat çekmişti.
Böylece toplamda yüzde 15'e yakın bir oy oranına ulaşan aşırı sağ, parlamentoda üç parti tarafından temsil edilecek. Ekonomik ve mali krizin en yoğun olduğu dönemde bile Yunanistan'da aşırı sağ bu kadar güçlü olmamıştı.
Buna bir de eski meclis başkanı Zoe Konstantopulo'nun hem sağdan hem de soldan oy alan ve siyasi açıdan pek tanımlanamayan Plefsi Eleftherias hareketi eklendi. Sadece liderinin öne çıktığı bu "tek kadın partisi" yüzde 3,17 ile kıl payı da olsa parlamentoya girmeyi başardı. Ancak partinin neyi temsil ettiği veya savunduğu tamamen belirsiz.
Avrupa'daki eğilimle paralellik
25 Haziran'daki seçimlerde merkez sol ise büyük bir hezimete uğradı. Diğer Batı ve Doğu Avrupa ülkelerinde zaten var olan sağa doğru kayma eğilimi, böylece Yunanistan'da da gerçekleşmiş oldu. Yeniden seçilen Başbakan Kiryakos Mitsotakis, önümüzdeki dört yıl boyunca hem parti içinde hem de dışında radikal sağı daha dikkatli takip etmek zorunda kalacak. Bunu yaparken de sosyal ve medeni hakları, özellikle de mülteci ve göçmenlerin haklarını daha da kısıtlama eğiliminin güçlenmesi kuvvetle muhtemel. Seçim sonuçları, ne telekulak skandalının ne de Pylos açıklarındaki mülteci dramının, Mitsotakis'i olumsuz etkilemediğini gösterdi. Sol partilerin öne çıkardığı bu konular, seçimlerde herhangi bir rol oynamadı.