Yunanistan'da "tek başına iktidar" için erken seçim
24 Mayıs 2023
Yunanistan'da 21 Mayıs'ta düzenlenen parlamento seçimlerinde hiçbir partinin mutlak çoğunluğu elde edememesi ve partilerin hükümet kurmak istememesi nedeniyle erken seçim hazırlıkları başladı. Cumhurbaşkanı Ekaterini Sakelaropulu, bugün (Çarşamba) parlamentoda grubu olan siyasi partilerin liderleriyle yaptığı görüşme sonrası Sayıştay Başkanı Ioannis Sarmas'ı geçici başbakan olarak atadı. Sarmas da "bunun anayasal bir yükümlülük ve aynı zamanda bir vatandaşlık görevi" olduğunu ifade ederek görevlendirmeyi kabul etti. Yeni bir hükümet kurmayacak olan Sarmas, sadece ülkeyi 25 Haziran'da yapılması planlanan erken seçimlere kadar yönetecek.
Geçen Pazar günü yapılan seçimlerden galibiyetle çıkan Yunanistan'ın şimdiye kadarki başbakanı Kiryakos Mitsotakis, seçim sonrası kendisine verilen hükümet kurma görevini Cumhurbaşkanı'na iade etmiş, ortaya çıkan parlamentoda hükümet kurma koşullarının bulunmadığını söylemiş ve erken seçime işaret etmişti.
Mitsotakis kazanmasına rağmen neden erken seçim istiyor?
Mitsotakis'in muhazakâr partisi Yeni Demokrasi, 21 Mayıs'taki seçimde oyların yüzde 40,8'ini alarak parlamentoda 146 sandalyeye sahip oldu. Ancak mutlak çoğunluk için gerekli 151 milletvekiline ulaşamayan Mitsotakis, tek başına iktidar olamadı. Seçimlerden ikinci olarak çıkan eski başbakan Aleksis Tsipras'ın lideri olduğu Radikal Sol İttifak (Syriza) da oyların yüzde 20'sini olarak 71 sandalye kazandı. Mitsotakis'in hükümet kurmayı reddetmesinin ardından Cumhurbaşkanı'nın hükümeti kurmakla görevlendirdiği Tsipras da azınlık hükümeti kurmaya yanaşmadığı için bu görevi iade etti.
Mitsotakis'in koalisyona yanaşmaması ve seçimlerin yenilenmesindeki ısrarının asıl nedeni ise Yunanistan'da yürürlüğe giren yeni seçim yasası. Buna göre, seçimlerin yenilenmesi durumunda sandıktan birinci çıkan partiye mecliste fazladan 20 ila 50 sandalye daha veriliyor. Dolayısıyla Yeni Demokrasi, erken seçim sonrası fazladan 50 milletvekiline daha sahip olarak tek başına iktidar olmayı hedefliyor.
Pazar günkü seçimde Nikos Andrulakis liderliğindeki sosyalist parti PASOK-KINAL ise oyların yüzde 11,5'ini aldı. Komünist Parti yüzde 7,2 oy alırken sağ popülist Elliniki Lysi yüzde 4,4 oy ile parlamentoya girdi. Tsipras'ın başbakanlığı döneminde maliye bakanı olan Yanis Varufakis'in sol partisi MeRA25 ise yüzde 3'lük seçim barajını geçemediği için meclise giremedi. Aşırı muhafazakâr NIKI de barajı aşamadı.
21 Mayıs sonuçları araştırmacıları şaşırttı
21 Mayıs'ta ortaya çıkan bu sonuçlar ülkedeki araştırmacılar için sürpriz oldu. Gözlemciler, iktidarında ortalama bir başarı yakalayan Yeni Demokrasi'nin oylarının düşeceğini tahmin ediyordu. Tempi'de Mart 2023'te en az 36 kişinin hayatını kaybettiği tren kazası ve bir yıldır devam eden telekulak skandalı yüzünden sık sık eleştirilen Mitsotakis hükümetinin seçmenlere vadettiği "istikrar" nedeniyle beklentilerin üzerinde oy aldığı tahmin ediliyor.
Yeni Demokrasi'nin, hükümet yanlısı medyanın da yardımıyla, Syriza'nın "kaos" anlamına geldiği iddialarına seçmenlerini inandırdığına düşünen gözlemciler Mitsotakis'in "ya istikrar ya kaos" söylemlerine dikkat çekiyor.
Buna karşılık seçimlerde yüzde 30 hedefleyen Syriza da umduğunu bulamadı. Gözlemciler, seçmenlerin muğlak mesajlar ve belirsizlik yüzünden Syriza'yı cezalandırdığı, bu nedenle 2019 yılındaki seçimlere kıyasya yüzde 12 daha az oy aldığı üzerinde duruyor. Sol ittifakın lideri Tsipras'ın seçmenlerini "ileri güçler koalisyonu" kuracağına ikna edemediğini düşünen siyaset bilimciler, ne sosyal demokrat PASOK'un ne de diğer küçük sol partilerin Syriza ile hareket etmek istemediği kanısında.
Araştırmacılar neden yanıldı?
Yapılan kamuoyu araştırması doğrultusunda seçim öncesi Yeni Demokrasi'nin Syriza'nın dört ila yedi puan önünde olacağını tahmin ediliyordu. Ancak sandıktan yüzde 20'den fazla fark çıktı. Seçim sonuçlarını DW'ye değerlendiren Atina merkezli bir danışmanlık şirketinden Vassilis Sakas, Yunan seçmenlerin "daha az kötü" olarak gördükleri lidere oy verdiği sonucuna vardıkları söyledi.
Selanik'teki Makedonya Üniversitesi'nden Prof. Dr. Nikos Maratzidis de araştırmacıların yanılgısına ilişkin "Hepimiz kördük ve vatandaşların suskunluğunun arkasında ne olduğunu göremedik" ifadelerini kullandı. Aynı zamanda deneyimli bir saha araştırmacısı olan Maratzidis, en büyük körlüğün ise siyasetçilerde olduğunu, çünkü mesajlarının seçmene ulaşıp ulaşmadığını veya nasıl ulaştığını fark etmediklerini söyledi.
Maratzidis, şimdi Yunanistan'da sağ kanadın önümüzdeki yıllarda neredeyse hiç rakibi olmadan iktidar olacağına inanıyor. Maratzidis, "Merkez soldaki muhalefet parçalanmış durumda ve uzun süre de öyle kalacak" diye konuştu.