Ürdün’deki Suriye: Savaşın bedelini ödeyen kadınlar

Bir oda dolusu hediyelik eşya. Hepsini Suriyeli mülteci kadınlar yapmış. Burası 100 bin Suriyeliye ev sahipliği yapan Ürdün'ün Mafraq kenti…

Malum Ürdün bir mülteci ülkesi. 9 buçuk milyonluk ülkenin üç buçuk milyonu mülteci yada göçmen. Suriye savaşına kadar ağırlıklı olarak Filistinli ve Iraklı mültecilere ev sahipliği yapan Ürdün Suriye'de iç savaşın başlamasıyla beraber 1 buçuk milyon nüfuslu Suriyeli mülteci akınına uğramış. Orana vurursak bu Türkiye'ye 20 milyon Suriyeli gelmesi gibi bir şey. Ürdün'e gelen tüm mülteciler Arapça konuşuyor ama bu arada kültürel farklar olmadığı anlamına gelmiyor. Ürdün'e gelen Suriyeli mülteciler arasında en yaygın sorunlardan biri çocuk yaşta evlilikler. Suriye'de genellikle 18 yaşında evlenmemiş bir genç kadın evde kalmış sayılıyor. Kız çocukları 12, 13 yaşında çoğu zaman ailenin de zorlamasıyla evlendiriliyor.

Sek sek oynayacak yaşta evinin kadını oluyor

Mülteci ailelerin pek çoğu için kız çocukları "başa bela". Savaştan kaçan ailelerin kız çocukları tecavüze uğrayabilir ya da "hataya düşebilirler", evlenmeden cinsel ilişkiye girebilirler ve ailenin namusuna halel getirebilirler diye Suriyeli aileler bir an önce kız çocuklarını baş göz edip, bu sorumluluktan kurtulmak istiyor. Kız çocukları ip atlayacakları sek sek oynayacakları yaşta, evlerinin kadınları oluyor. Kendileri çocukken, çocuk dünyaya getiriyor.

Suriyeli mülteci bir kadın Ayet Mohammed Esmadi, 2015 yılında Ürdün'e gelmiş. Şu anda 20 yaşında ama kocaman bir kadın gibi. 14 yaşında evlenmiş. Kucağında kızı Aya var. Aya'nın kaşları hep çatık. Çünkü annesi aslında içten içe hep kızgın. 14 yaşında evlendirildiğinde öfkelenmiş, okumayı tercih edermiş. Hiç tanımadığı biriyle evlendirilmiş, kocasını düğünden önce hiç görmemiş. Buna geleneksel evlilik diyor Suriyeli kadınlar. Yaygın bir yöntem. Mülteci kadınlardan birine kocasına aşık olup olmadığını sordum, yüzüme bomboş gözlerle baktı. Aşkın evlilikte ne işi var anlayamadı. Evlilik aşk işi değil bu topraklarda kadınlar için bir varoluş yöntemi.

Kamptaki kadınlara destek

Mafraq'da faaliyet gösteren Kraliçe Zain AL Sharaf Derneği, gönüllülük esası ile çalışan bir kuruluş. USAID'den, Ürdün devletinden bütçe alıyor. Dernek bünyesinde mülteci kadınlara eğitim veriliyor. Kadınlara çocuk bakımı, cinsel sağlık, aile yaşamı gibi konularda bilgi veriliyor. Bir de fotoğraflarda gördüğünüz gibi el işleri öğretilmiş. Kadınlar satılabilecek küçük süsler yapıyorlar. Hem vakitleri doluyor hem de küçük de olsa cep harçlığı kazanabilecekleri bir el becerisi ediniyorlar.

Aslında kadınların yaptıkları bu süsler, her şeyi anlatıyor. Pek çoğu damat ve gelin bibloları yapmış. Kadınlar için hayat bundan ibaret çünkü. Aklı ermeye başlar başlamaz evlenmek ve birinin eşi, sonra da pek çocuğun annesi olmak.

Bir Bedevi çadırı biblosu yapmış Suriyeli bir kadın. Göbekli koca çadırın arkasındaki sedire uzanmış, hiç bir şey yapmıyor. Çadırın ön tarafında ise kadın, yemek pişiriyor. Suriyeli kadının dünyası ve belki daha da kötüsü hayalleri işte bundan ibaret. Dernek de Suriyeli kadınlara ancak annelik ve kadınlık ile ilgili kurslar veriyor. Ötesi için bu kadınlara el uzatan bir sistem yok.

Ayet ile kocası ile ilişkisi üzerine konuşuyoruz Şiddet görüp görmediğini soruyorum. Başlarda bana vuruyordu, artık vurmuyor diyor. Kendisinden on yaş büyük kocası, evliliklerinin ilk yıllarında kendisini "terbiye” etmiş. Ayet, aynen bu kelimeyi kullanıyor. Çok gençtim tabii normal diyor.

Kadınlar mahkemelerden habersiz

Ürdünlü otoriteler çocuk yaşta evlilikleri engellemek için Yüksek Şeriat Mahkemesine bağlı bir Yüksek Adalet Departmanı kurmuş. Ürdün'de yasal evlilik yaşı 18. İstisnai durumlarda 15 yaşında evliliklere izin veriliyor. İstisnai olarak, kız çocuğunun öksüz, yetim olması, rızasıyla cinsel ilişkiye girip hamile kalması gibi durumlar sıralanıyor. Çocuğun zorla evlendirildiği tespit edilirse departman evliliği geçersiz sayıyor. 18 yaş altı çocuklar evlendirilecek olduğunda bu departmandan izin almak zorunlu. Ürdünlü yetkililer departmana bağlı mahkemelerin mülteci kamplarına da kurulduğunu söylüyor. Ancak Mafraq'daki kadınların örneğin, böyle bir mahkemeden haberleri yoktu.

Zaten Suriyeli çocuklar evlendirilirken kimse yasa peşinde koşmuyor. Evlilik akdi dedikleri şey, ailelerin kendi arasında imzaladığı bir kağıt parçasından ibaret. Bu bir imam nikahı bile değil. Bazen kocaların bu kağıdı yırtıp atıverdiğini anlatıyor kadınlar. Yani zaten sadece bir kağıt parçasından ibaret olan evlilik birliği kocanın kafasının kızmasıyla yok olup gidiveriyor.

Nevşin Mengü

© Deutsche Welle Türkçe