Za desničare više od 10% birača
28. april 2019
Zahtjevno, samouvjereno, pouzdano i sa uglavnom optimističnim izrazom lica osmjehuje se građanima nekoliko stotina kandidata sa više hiljada plakata. Plakatima poredanim jedan uz drugi kako horizontalno tako vertikalno, političke partije sa svojim parolama prekrivaju zidove, bandere i čelične konstrukcije. Niko ne bi trebao biti u stanju da ih previdi. Ipak, njihove poruke jedva da dopiru do ljudi.
Sve manje i manje birača u stanju je da se pozitivno identificira s političkim strankama. Ako je u prošlosti i postojalo nešto poput tradicionalnog biračkog tijela, prenošenog u porodici sa generacije na generaciju, danas se samo mali broj građana opredjeljuje isključivo za jednu političku partiju, bilo da se radi o evropskim izborima ili izborima u nekoj od zemalja članica, na saveznom ili opštinskom nivou. To se može primjetiti ne samo u Njemačkoj, već i širom Evrope.
Protiv umjesto za
S druge strane, u narodu se povećava odbojnost prema strankama i njihovo odbacivanje. Ovo proizilazi iz ankete Fondacije Bertelsman, koja je provedena u dvanaest najvećih zemalja EU. Studija pokazuje da Evropljani sve više zastupaju protivan stav. "Mnogi građani više ne biraju partiju, već glasaju protiv onih stranaka koje najviše odbacuju", rekao je Robert Vehrkamp, koautor i ekspert za pitanja demokratije u Fondaciji Bertelsmann.
U prosjeku samo oko šest od 100 birača sa pravom glasa (6,3%) pozitivno se identificiraju sa jednom strankom. Nasuprot tome, svaki drugi birač (oko 49%) negativno se identificira sa političkim partijama i potpuno odbacuje jednu ili čak nekoliko stranaka.
Na kraju se daje glas političkoj partiji, koja pruža najbolju zaštitu od stranaka čiji izborni uspjeh birači po svaku cijenu žele spriječiti.
Desnica ima 10% glasača
Interesantno je pogledati kako se birači odnose prema pojedinim strankama koje su na političkoj margini. S jedne strane, najveći broj birača, oko 52 odsto, odbija ekstremne i populističke partije. S druge strane, populističke stranke imaju na svojoj strani relativno veliki broj birača koji se s njima pozitivno identificira. 10,3 odsto birača sa pravom glasa u dvanaest evropskih zemalja, koji su bili ispitanici u studiji, pozitivno su se identificirali sa desničarsko-populističkom ili ektremno desničarskom strankom.
Politički centar kao da nestaje
Koliko duboko su desničarski, populistički i antidemokratski stavovi ukorijenjeni u njemačkom stanovništvu, pokazuje "Studija o političkom centru" Fondacije Friedrich Ebert. Svake dvije godine se ispituje odnos Nijemaca prema demokratiji i manjinama: tražiteljima azila, imigrantima, Jevrejima, Romima i homoseksualcima. Ove godine studija je dobila naziv "Izgubljeni politički centar-stanje neprijateljstva". Razlog: desničarski stavovi su se učvrstili u društvu.
Prema studiji, krajnje ekstremističke stavove u Njemačkoj njeguje neznatna manjina dakle svega 2,4 posto ispitanika. Ali, ksenofobični stavovi i islamofobija, koji su široko rasprostranjeni u desničarskim populističkim strankama, i dalje su jako prisutni.
Populisti polariziraju EU
"Populističke stranke su uspjele da u relativno kratkom vremenu stvore stabilnu bazu birača", kaže ekspert za pitanja demokratije Vehrkamp. On dodaje da istovremeno mnogi građani odbacuju iste te populističke stranke. Ovo anti-populističko raspoloženje bi proevropske partije morale da iskoriste i da više mobilišu birače, preporučuje ovaj ekspert.
Za Bertelsmanovu studiju "Evropa ima izbor - populistički stavovi i izborne namjere na EU-izborima 2019. godine" ispitano je skoro 24.000 birača u Njemačkoj, Francuskoj, Grčkoj, Velikoj Britaniji, Italiji, Holandiji, Austriji, Poljskoj, Švedskoj, Danskoj, Španiji i Mađarskoj. 68 posto ispitanika je nevelo da žele izaći na glasanje. Tako bi izlaznost, koja je na posljednjim evropskim izborima 2014. godine iznosila samo 42,6 odsto, mogla značajno porasti. Od ispitanika iz Njemačke čak 73 odsto je izjavilo da će izaći na izbore.
Politički centar treba stalno mobilisati
"Stepen odaziva na izbore će biti presudan za izborne rezultate i budućnost Evrope", smatra Aart de Geus, izvršni direktor fondacije Bertelsman. Prema studiji, evroskeptične partija do sada su više mobilisale pristalice i birače nego partije centra. Evropi je potrebna radno-sposobna većina u novom sazivu Evropskog parlamenta, upozorava de Geus: „Važan preduslov za to je mobilizacija proevropskog političkog centra”.
Ako populističke snage sa margina društva postanu prejake, konsenzus i većinu u budućnosti će biti moguće ostvariti samo u velikim koalicijama etabliranih stranaka - od socijalističkih, ljevičarskih, zelenih i socijaldemokratskih do hrišćansko-demokratskih i konzervativnih partija. Tako bi se na kraju vodila samo borba između etabliranih partija i populista odnosno "za" ili "protiv" Evrope.
Više diskusije o bitnim pitanjima
No, kako pokazuje studija fondacije Bertelsmann to ne bi bilo u redu za većinu birača. Oni žele da se u novom sazivu Evropskog parlamenta debatira o drugim bitnim pitanjima i da se vode političke rasprave između lijevog i desnog političkog spektra i tabora. Ako toga ne bude, ojačaće populisti.
Ako ljudi budu smatrali da su nedovoljno zastupljeni u različitosti njihovih interesa i stavova, porašće nezadovoljstvo i kritika u odnosu na demokratiju, navodi se u studiji. Zbog toga bi se političke partije morale potruditi da zastupaju različite pozicije u političkom procesu. Tako se najbolje mogu oduprijeti širenju populističkih stavova.