Marin Lepen vuče Evropu udesno

Svaki četvrti Francuz koji je u nedjelju prošetao do biračkog mesta zaokružio je Nacionalni front, desne populiste koji zagovaraju izlazak ove zemlje iz Evropske unije. Druga najjača snaga su konzervativci (stranka bivšeg predsjednika Nikole Sarkozija) sa 21 odsto glasova, dok su vladajući socijalisti aktuelnog šefa države Fransoa Olanda dobili podršku tek 14 odsto birača. „Građani su pokazali koaliciji koja ne vjeruje u Francusku da ne žele da se njima više vlada spolja“, slavodobitno je izjavila pobjednica večeri Marin Lepen. Poigrala se i sa čuvenom definicijom demokratije: „Naš narod hoće vladavinu Francuza, od Francuza za Francuze.“ Iskoristila je priliku da traži vanredne izbore za nacionalnu skupštinu, jer volja građana ne odgovara trenutnoj podjeli mandata u francuskom parlamentu.

Šok i zemljotres – to su riječi kojima su svoja osjećanja opisali čelni ljudi socijalista u Parizu, premijer Manuel Vals i bivša predsjednička kandidatkinja Segolen Rojal. Ona je dodala da njeni zemljaci već godinama imaju sve manje povjerenja u zajedničku Evropu. Konzervativci su izborni rezultat, naravno, tumačili kao potvrdu očajne vladavine socijalista. „To je odraz ogromnog bijesa protiv politike predsjednika Olanda“, rekao je Žan-Fransoa Kope, predsjednik konzervativne partije UMP. On je, međutim, priznao da je ishod razočaravajući i za njegovu stranku.

Protiv establišmenta

Tiražni list Liberasion nabraja četiri glavna razloga za veliki uspjeh nacionalista: pitanje nacionalnog identiteta, nadmoć Brisela, strah od došljaka i stranaca, uticaj evra na ekonomiju. Ipak, Nacionalni front je prije svega profitirao od slabosti i loše politike dvije (do sada) najjače političke opcije. „Nacionalisti, poput tumora, svoju snagu vuku iz nepopularne politike socijalističke vlade i predsjednika. Jednako profitiraju od neodlučne politike umjerene desnice, koja šeta tamo-amo od republikanskog kursa do ekstremizma, a uz to je potresena brojnim skandalima“, piše Liberasion.

Marin Lepen i njena partija prije svega su popularni među mladima, jer se predstavljaju kao stranka boraca protiv političkog establišmenta. Prema jednoj analizi izbornih rezultata, među mlađima do 35 godina Nacionalni front ima čak 30 odsto podrške, dok je ta podrška među starijima od 60 godina za čak deset odsto manja. Iako bi bilo logično da radikalna desnica otima glasače umjerenim konzervativcima, to u Francuskoj nije slučaj – Nacionalni front je prije svega stupio na teren socijalista. Tako je za desne populiste glasalo čak 43 odsto radnika (za socijaliste tek mizernih osam odsto) i 38 odsto javnih službenika (za socijaliste 16 odsto).

„Olandov problem je što nije preduzeo sve reforme koje je najavio u izbornoj kampanji“, kaže za DW Klaus Gec, minhenski politolog koji istražuje evropske integracije. „U Francuskoj već dugo imamo evroskepticizam, a sada ga je privredna kriza samo pojačala. To donosi brojne teškoće. Kako da se predsjednik i njegova vlada zalažu za evropske reforme u Briselu kada su na nacionalnom terenu sasvim potisnuti od nacionalista?“

Oko 130 stolica za protivnike EU

Naredne dane će Marin Lepen iskoristiti da potraži saveznike u Evropskom parlamentu. Iako su rezultati manje-više poznati, još nije do kraja jasno kojim će se frakcijama prikloniti neke partije. Lepen možda može da računa na (nešto umjereniju) britansku Nezavisnu partiju Najdžela Feridža – ta stranka je osvojila čak 30 odsto glasova u svojoj zemlji i potpuno razbila dvije etablirane partije. Odlično je prošla i Danska narodna partija koja je najjača u svojoj zemlji, ali zbog malog broja stanovnika u Danskoj u Strazbur može da pošalje tek četiri poslanika. „Često mislimo da evroskeptične partije niču iz loše ekonomske situacije“, kaže profesor Gec. „To je istina u južnoj Evropi. Ali u Danskoj ili Velikoj Britaniji se ne radi o tome – obje zemlje su profitirale od evropskih integracija. Tu se radi o pitanjima bezbjednosti, migracije i kulturnog identiteta.“

Za krajnje desnu frakciju u Strazburu ima još kandidata: Austrijska narodna partija (20 odsto glasova), mađarski Jobik (15), Pravi Finci (13), holandska islamofobna Partija slobode (12), i grčka rasistička Zlatna zora (9). „Evropski izbori često se koriste za protest protiv vlasti“, tumači Klaus Gec. „Grci vjerovatno imaju više razloga za takav protest nego većina Evropljana. Okrenuli su se ekstremnoj ljevici i, u manjem procentu, ekstremnoj desnici. Ali ne smijemo zaboraviti da je na vrhuncu krize u Grčkoj toj zemlji ipak uspjelo da stvori vladajuću koaliciju političkog centra.“

Za formiranje frakcije u Strazburu potrebno je najmanje 25 poslanika iz sedam različitih zemalja. Toliko desnih populista bi trebalo da se okupi bez problema. Iako će ogromna većina evropskih poslanika ostati privržena EU, radikalni desničari će u Strazburu ubuduće moći da govore nekoliko decibela glasnije – pod dirigentskom palicom Marin Lepen.