Ευρω-ασπίδα για την αποθήκευση ηλεκτρονικών δεδομένων

Η απόφαση αναμένονταν πολύ καιρό τώρα για έναν νόμο που έχει ουσιαστικά παγώσει από το 2017. Την Τρίτη το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο αποφάνθηκε ότι η γερμανική νομοθεσία που ρυθμίζει θέματα αποθήκευσης δεδομένων, τηλεφωνικών κλήσεων και μηνυμάτων ηλεκτρονικής αλληλογραφίας για την διερεύνηση ποινικών αδικημάτων δεν είναι συμβατή με το κοινοτικό δίκαιο (C-793/19 και C-794/10). Για το ζήτημα αυτό το Ανώτατο Ομοσπονδιακό Διοικητικό Δικαστήριο της Γερμανίας (Bundesverwaltungsgericht) είχε υποβάλει προδικαστικό ερώτημα στο Δικαστήριο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων.

Αποθήκευση μόνο για εξαιρετικά σοβαρό λόγο

Εάν δεν πρόκειται για την υπεράσπιση της εθνικής ασφάλειας, η αποθήκευση δεδομένων που αφορά σε κινήσεις και τοποθεσίες στον τομέα της ηλεκτρονικής επικοινωνίας είναι δυνατή μόνο εντός στενών ορίων, σύμφωνα με την απόφαση του δικαστηρίου. Με εξαίρεση ένα περιορισμένο χρονικό διάστημα, η πρόσβαση σε τέτοιες πληροφορίες θεωρείται σοβαρή καταπάτηση των θεμελιωδών δικαιωμάτων και θα μπορούσε να οδηγήσει τους πολίτες στην αίσθηση ότι βρίσκονται συνεχώς υπό παρακολούθηση. Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο όρισε, ωστόσο, ότι για την καταπολέμηση της βαριάς εγκληματικότητας, τα κράτη-μέλη μπορούν να προβλέπουν στοχευμένη διατήρηση ή/και άμεση δημιουργία αντιγράφων ασφαλείας τέτοιων δεδομένων, καθώς και μία γενική και χωρίς διακρίσεις αποθήκευση διευθύνσεων IP, υπό την προϋπόθεση ότι τηρείται αυστηρά h αρχή της αναλογικότητας. Η απόφαση ήταν αναμενόμενη για ένα θέμα που προκάλεσε πολλές διαμάχες. Οι αρχές ασφαλείας έβλεπαν την αποθήκευση δεδομένων ως ένα βοηθητικό εργαλείο για την πάταξη της εγκληματικότητας, οι πολέμιοι θεωρούσαν την αποθήκευση χωρίς συγκεκριμένη αιτία ως καταπάτηση των πολιτικών ελευθεριών και ένα απαράδεκτο μέσο παρακολούθησης.

Ο υπουργός Δικαιοσύνης Μάρκο Μπούσμαν από το κόμμα των Φιλελευθέρων (FDP), χαρακτήρισε στο Twitter την ετυμηγορία «ιστορική» και έκανε λόγο για «καλή μέρα για τα δικαιώματα του πολίτη». Αναφερόμενος στην κυβερνητική συμφωνία είπε ότι «καθιστά σαφές τι πρέπει να γίνει τώρα». Καταργείται κάθε αποθήκευση δεδομένων επικοινωνίας χωρίς λόγο. Στο μέλλον, τέτοια δεδομένα θα μπορούσαν να αποθηκευτούν μόνο εάν «υπάρχει επαρκής λόγος, δηλαδή η υπόνοια για σοβαρό ποινικό αδίκημα και ένας εύλογος λόγος για τη σύνδεση αυτών των δεδομένων με αυτό το έγκλημα». Ο Μπούσμαν ανακοίνωσε ότι εντός δύο εβδομάδων σκοπεύει να παρουσιάσει ένα νέο σχέδιο νόμου, προκειμένου να διασφαλιστεί νομική βάση. Μετά την ανακοίνωση της ετυμηγορίας «θα διαγράψουμε από τον νόμο γρήγορα και οριστικά τη διατήρηση δεδομένων χωρίς σοβαρό λόγο».

Διαφωνία στον κυβερνητικό συνασπισμό;

Από την πλευρά της η υπουργός Εσωτερικών Νάνσι Φέζερ από το σοσιαλδημοκρατικό κόμμα (SPD) δήλωσε ότι το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο έχει ξεκαθαρίσει με σαφήνεια ποια δεδομένα ΙΡ πρέπει να αποθηκεύονται για την προστασία της εθνικής ασφάλειας και την καταπολέμηση του σοβαρού εγκλήματος. Επιπλέον, επιτρέπει κάποιες ρυθμίσεις αποθήκευσης για συγκεκριμένες τοποθεσίες, όπως αεροδρόμια, σιδηροδρομικοί σταθμοί ή περιοχές με υψηλό ποσοστό εγκληματικότητας. «Αυτές οι νομικές επιλογές πρέπει τώρα να χρησιμοποιηθούν», τόνισε. Για την ίδια η αποφασιστική καταπολέμηση της σεξουαλικής βίας κατά των παιδιών είναι ιδιαίτερα σημαντική. Η κυβέρνηση συνασπισμού είχε ήδη ανακοινώσει πριν από την δικαστική απόφαση ότι ήθελε να μεταρρυθμίσει τον νόμο, αλλά τα κόμματα που τον απαρτίζουν εμφανίζονται διχασμένα στο συγκεκριμένο θέμα. Τι περιθώρια υπάρχουν;

FDP και οι Πράσινοι, καθώς και ορισμένοι κορυφαίοι πολιτικοί του SPD, έχουν ήδη τοποθετηθεί δηλώνοντας, όπως ο υπουργός Δικαιοσύνης, ότι δεν θέλουν να προχωρήσουν πέρα ​​από όσα προβλέπει η κυβερνητική συμφωνία, σύμφωνα με την οποία οι ρυθμίσεις για την αποθήκευση δεδομένων πρέπει να γίνει μέσα στο νομικό πλαίσιο που ορίζουν οι δικαστικές αποφάσεις. Η Χριστιανική Ένωση της αντιπολίτευσης (CDU/CSU) καλεί την υπουργό Εσωτερικών να εξαντλήσει τα περιθώρια που αφήνει η δικαστική απόφαση για αποθήκευση ενός μίνιμουν διαδικτυακών δεδομένων με χρονικό περιορισμό για την καταπολέμηση σοβαρών εγκληματικών πράξεων. Ο εκπρόσωπος για θέματα εσωτερικής πολιτικής της Κ.Ο. των Χριστιανοδημοκρατών, Αλεξάντερ Τρομ, είπε ότι «η υπουργός πρέπει να επιβληθεί στους εταίρους της και πάνω από όλα στο FDP και τον υπουργό Δικαιοσύνης, που προέρχεται από αυτό το κόμμα». Ο αντιπρόεδρος της Κ.Ο. των Πρασίνων Κόνσταντιν φον Νοτς και ο πολιτικός των Πρασίνων Χέλγκε Λίμπουργκ δήλωσαν πάντως ότι δεν βλέπουν «ούτε νομικό αλλά ούτε και πολιτικό περιθώριο για οποιαδήποτε είδους μεταρρύθμιση του νόμου περί αποθήκευσης δεδομένων» και ότι «η διατήρηση δεδομένων ανήκει στα σκουπίδια της ιστορίας». Φαίνεται ότι με την δικαστική απόφαση του Λουξεμβούργου δεν μπαίνει τέλος στην ατέρμονη διαφωνία για το θέμα.

Ειρήνη Αναστασοπούλου/ Tagesschau/dpa/afp