Χιλή: Δικαίωση ζητούν τα θύματα του Πινοσέτ

Είναι σκηνοθέτης, ζει στην παραλιακή πόλη Βίνα ντελ Μαρ της Χιλής και υπογράφει τις ταινίες του ως «Πέπε Ροβάνο». Το πραγματικό του επώνυμο δεν το αναφέρει, προσπαθεί να μην το σκέπτεται καν. Θέλει να αποστασιοποιηθεί με έμφαση από τον πατέρα του. Γιατί ο πατέρας του ήταν στέλεχος της χούντας του Πινοσέτ και προσωπικά υπεύθυνος για τον βασανισμό και των θάνατο έξι συλληφθέντων, που ανήκαν στο Κομμουνιστικό Κόμμα της Χιλής.

«Είμαι ο γιος ενός εγκληματία», λέει σήμερα ο Πέπε Ροβάνο. «Ενός ανθρώπου που έχει ευθύνη για τον θάνατο έξι αγωνιστών. Αυτό που με βασανίζει περισσότερο είναι το ερώτημα τί μπορεί να έχω κληρονομήσει από τον πατέρα μου. Μήπως τη ροπή του προς τη βία; Μήπως μία πατριαρχική αντίληψη και μία  'μάτσο' νοοτροπία; Αυτά τα ερωτήματα θα με ακολουθούν για όλη μου τη ζωή...»

«Ανυπακοή» στις επιταγές της αμνηστίας

Ο Πέπε Ροβάνο είναι μέλος της οργάνωσης Historias desobedientes («Ανυπάκουες Ιστορίες»), στην οποία συμμετέχουν παιδιά, εγγόνια και άλλοι συγγενείς στρατιωτικών, που υπηρέτησαν τη δικτατορία του Αουγκούστο Πινοσέτ. Αυτό που ζητούν είναι η πλήρης διαλεύκανση των εγκλημάτων, στα οποία είχαν εμπλακεί οι συγγενείς τους. «Ο πατέρας μου είχε καταδικαστεί σε ποινή φυλάκισης 16 ετών, αλλά δεν έμεινε ούτε μία μέρα στη φυλακή, γιατί του έδωσαν χάρη», λέει ο Πέπε Ροβάνο. «Και όταν πέθανε, του έκαναν κηδεία με όλες τις τιμές και τον σκέπασαν με τη σημαία της Χιλής».

Στις 11 Σεπτεμβρίου 1973 ο στρατηγός Αουγκούστο Πινοσέτ κατέλαβε την εξουσία με στρατιωτικό πραξικόπημα, ανατρέποντας την εκλεγμένη σοσιαλιστική κυβέρνηση του Σαλβαδόρ Αλιέντε. Πενήντα χρόνια αργότερα, πολλά εγκλήματα δεν έχουν διαλευκανθεί, πολλές ιστορίες δεν έχουν ειπωθεί. Και αυτό γιατί το 1990, αποχωρώντας μετά από δημοψήφισμα, ο Πινοσέτ ζήτησε και εξασφάλισε, ως αντάλλαγμα, αμνηστία για τον ίδιο και τους υποστηρικτές του, μία αμνηστία που ισχύει μέχρι σήμερα.

Ήταν μία λανθασμένη απόφαση, λέει η ιστορικός Μαρία Αντονιέτα Μεντιζαμπάλ. «Είναι τρομερό να δίνεις ένα μήνυμα ατιμωρησίας σε αυτούς που παραβιάζουν ανθρώπινα δικαιώματα», επισημαίνει. «Αρκεί να δούμε τι γίνεται σήμερα στη Βραζιλία. Καθώς δεν υπάρχει μία εδραιωμένη αντίληψη για την αναγκαιότητα της Δημοκρατίας, εμφανίζονται άνθρωποι που θέλουν να γίνει πραξικόπημα. Χωρίς να ξέρουν τι σημαίνει πραξικόπημα και πού έχουν οδηγήσει τα πραξικοπήματα στην περιοχή μας...»

«Στροφή» με την προεδρία Μπόριτς;

Η εκλογή του 36χρονου αριστερού πολιτικού Γκάμπριελ Μπόριτς στο ύπατο αξίωμα της χώρας, τον Μάρτιο του 2022, φαίνεται να αλλάζει τις ισορροπίες. Προεκλογικά ο ίδιος είχε υποσχεθεί ότι θα θεσπίσει νέο Σύνταγμα, καταργώντας τα παλαιό που φέρει σε μεγάλο βαθμό τη «σφραγίδα» του Πινοσέτ. Ωστόσο, σε δημοψήφισμα που έγινε τον Σεπτέμβριο του 2022 η πλειοψηφία απέρριψε τη συνταγματική αναθεώρηση, με τον Μπόριτς να δηλώνει ότι θα αναλάβει νέα πρωτοβουλία σε εύθετο χρόνο. 

Η Αλίσια Λίρα Μάτους, επικεφαλής οργάνωσης για την αποκατάσταση των θυμάτων της δικτατορίας, είχε χάσει τον σύζυγό της και τον αδερφό της στις φυλακές του Πινοσέτ. Σήμερα, δηλώνει για την κυβέρνηση Μπόριτς: «Εμπιστευόμαστε αυτή την κυβέρνηση, αλλά όχι τυφλά. Έχουμε δηλώσει ότι ψηφίσαμε κι εμείς αυτή την κυβέρνηση, αλλά διατηρούμε μία κριτική στάση...»

Φιλόδοξο «πανεθνικό σχέδιο» ερευνών

Ακόμη και σήμερα πολλά θύματα της δικτατορίας θεωρούνται απλώς «αγνοούμενοι» για την επίσημη κυβέρνηση. Οι συγγενείς τους ζητούν απαντήσεις, αλλά φαίνεται ότι οι στρατιωτικοί κωλυσιεργούν. Τον περασμένο Σεπτέμβριο η υπουργός Δικαιοσύνης Μαρσέλα Ρίος είχε εξαγγείλει ένα «πανεθνικό σχέδιο» ερευνών για τη διαλεύκανση εγκλημάτων του καθεστώτος Πινοσέτ. Πρόσφατα όμως η ίδια η Ρίος αναγκάστηκε να παραιτηθεί, εν μέσω επικρίσεων για την απονομή χάριτος σε καταδικασθέντες μετά τις διαδηλώσεις του 2019 στη Χιλή. 

Σε κάθε περίπτωση, το σχέδιο πρέπει να προχωρήσει, τονίζει η ιστορικός Μαρία Αντονιέτα Μεντιζαμπάλ: «Δεν αρκεί να γνωρίζουμε την αλήθεια. Η αλήθεια πρέπει να μετουσιώνεται σε πολιτική. Στα σχολεία, στα πανεπιστήμια, στις παιδαγωγικές ακαδημίες, στους δικηγορικούς συλλόγους θα πρέπει να συζητήσουμε για όλα όσα έγιναν. Μόνο έτσι θα είμαστε σίγουροι, ότι η ιστορία δεν θα επαναληφθεί...»

Πάουλα Κέρστεν (ARD)

Επιμέλεια: Γιάννης Παπαδημητρίου