Ένας έλληνας σαμουράι στην έρημο

Ήρωας της ταινίας είναι ο Στράτος, ρόλο τον οποίο ερμηνεύει ο Βαγγέλης Μουρίκης. Πρόκειται για έναν λιγομίλητο επαγγελματία δολοφόνο που εκτελεί συμβόλαια θανάτου σε μια διεφθαρμένη και ξεπεσμένη κοινωνία. Παντού επικρατεί κυνισμός, επιθετικότητα, απληστία. Ακόμη και οι πιο στενοί φίλοι εξαπατούν και προδίνουν ο ένας τον άλλο. H σύζυγος και ο αδελφός του κατάδικου γίνονται «καπνός» με τα χρήματα που εισπράττει ο Στράτος από τις εκτελέσεις και τα οποία προορίζονταν για την απόδραση ενός πατρικού του φίλου. Η Βίκυ, η όμορφη γειτόνισσα, πληρώνει τα χρέη της όχι μόνον εκπορνεύοντας τον εαυτό της αλλά και σκοπεύοντας να «εκχωρήσει» την μικρή της κόρη σε κάποιο μαφιόζο. Όλα είναι για πούλημα, κανένας ηθικός ενδοιασμός.

Κρίση αξιών του Δυτικού Κόσμου

Παρότι η πλοκή της ταινίας εκτυλίσσεται στη σημερινή Ελλάδα ο Γιάννης Οικονομίδης επιμένει ότι δεν γύρισε ταινία ντοκουμέντο της ελληνικής κρίσης. Μιλώντας μετά την προβολή της ταινίας σε συνέντευξη τύπου στα πλαίσια της Μπερλινάλε είπε ότι «δεν αφορά μόνον την Ελλάδα, δηλαδή με την κλειστή, με την αυστηρή έννοια. Έχει κατά κάποιο τρόπο να κάνει με την κρίση των αξιών του Δυτικού Πολιτισμού. Ναι μεν η ταινία αγγίζει την Ελλάδα, δεν είναι όμως μια ταινία για την ελληνική κρίση».

Το «Μικρό ψάρι»” που διεθνώς φέρει τον τίτλο “Stratos” είναι μια ταινία νούαρ γυρισμένη σε σινεμασκόπ. Με κοντινά πλάνα, απότομα κοντράστ και αυστηρό μοντάζ μας ξεναγεί στην κόλαση του σήμερα: απρόσωπες συνοικίες, μάντρες με παλιοσίδερα, καταθλιπτικά διαμερίσματα, χώροι βίαιων συνθηκών εργασίας. Χωρίς οίκτο ο φακός της κάμερας παρακολουθεί το γίγνεσθαι και διερευνά για αρκετό χρόνο τα πρόσωπα, προπαντός αυτό του Στράτου. Αντικρούοντας την παρατήρηση για υπερβολικά αργούς ρυθμούς στην ταινία του ο Γιάννης Οικονομίδης δήλωσε ότι “ο ήρωας μέχρι και τα τρία πέμπτα της ταινίας δεν παράγει δράση. Ότι γίνεται αντανακλάται σε αυτόν, αλλά ο ίδιος δεν προωθεί την δράση, παραμένει στάσιμος. Και αυτό ο θεατής δεν πρέπει απλώς να το καταλάβει, αλλά θα πρέπει να το βιώσει, να το νοιώσει. Γι αυτό κατά κάποιο τρόπο οι ρυθμοί της ταινίας είναι οι ρυθμοί του ήρωα».

Τελευταίος εκπρόσωπος της ανθρωπιάς

Παρακολουθούμε έναν μεσήλικα Στράτο με ασκητικό πρόσωπο, συνήθως αξύριστο και με δερμάτινο μπουφάν. Έναν Στράτο που αργεί να καταλάβει ότι και στο σινάφι του, δηλαδή ο χώρος του εγκλήματος, έχουν πάψει να ισχύουν οι κώδικες τιμής. Στη συσκότιση συμβάλει και το αδιάκοπο υβρεολόγιο που χρησιμοποιούν οι ήρωες της ταινίας – όχι όμως ο Στράτος. Η γλώσσα τους είναι σε τέτοιο βαθμό διαβρωμένη από βρισιές που σχεδόν παύει να χρησιμεύει ως μέσον επικοινωνίας. Όταν τελικά ο Στράτος καταλαβαίνει αντιδρά. Σε μια προσπάθεια να δώσει νόημα στη ζωή του, έστω για μια τελευταία φορά, επιλέγει να σώσει μια ψυχή. Ακόμη και αν η αιματηρή πράξη στην οποία προβαίνει είναι μάταια, ακόμη και αν στο τέλος θα του κοστίσει τη ζωή, ο δολοφόνος Στράτος επιδεικνύει ευπρέπεια. Είναι ο τελευταίος εκπρόσωπος της ανθρωπιάς σε μια πολιτισμική έρημο.

Δύσκολα μπορεί να πει κανείς αν το «Μικρό ψάρι» θα διακριθεί με κάποιο βραβείο της Μπερλινάλε. Όχι ότι έχει προβληθεί ως τώρα μεγάλος αριθμός καλών ταινιών στο διαγωνιστικό. Αλλά η ταινία του Γιάννη Οικονομίδη δεν έχει προκαλέσει την εντύπωση ότι μια μη βράβευση της θα αποτελούσε αδικία.

Παναγιώτης Κουπαράνης
Υπεύθυνος σύνταξης: Στέφανος Γεωργακόπουλος