Βίκτορ Όρμπαν: Ένας ταραξίας κλείνει τα 60

Ένα από τα πιο συναρπαστικά βιβλία για τον πρωθυπουργό της Ουγγαρίας Βίκτορ Όρμπαν γράφτηκε από τον Ούγγρο δημοσιογράφο Ντάνιελ Παλ Ρένυι. Υπό τον τίτλο «Ο καταναγκασμός της νίκης – Ποδόσφαιρο και Εξουσία στον κόσμο του Όρμπαν» (2021), ο Ρένυι περιγράφει το φλογερό πάθος του πιο ισχυρού πολιτικού της Ουγγαρίας για το ποδόσφαιρο - και πώς μετέφερε με επιτυχία τεχνικές κινητοποίησης, βρώμικα κόλπα και στρατηγικές μάχης από τον κόσμο της μπάλας στην πολιτική. Η άνευ όρων δίψα για νίκη χαρακτηρίζει τον βίο και το έργο του Βίκτορ Όρμπαν ήδη από τα νεανικά του χρόνια. Σήμερα (31/05) κλείνει τα 60.

Η πρώτη εμπλοκή με την πολιτική

Ο Όρμπαν, γιός ενός τεχνικού γεωργικών μηχανημάτων και μιας δασκάλας, μεγάλωσε σε ένα μάλλον ταπεινό περιβάλλον, σε ένα χωριό κοντά στο Σζεκεσφέχερβαρ, 70 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά της Βουδαπέστης. Ως φοιτητής της Νομικής στην πρωτεύουσα, επαναστάτησε μαζί με ομοϊδεάτες του κατά του αυταρχικού κράτους του ύστερου κομμουνισμού και η Συμμαχία Νέων Δημοκρατών (το Φίντες), της οποίας ήταν συνιδρυτής, αποτέλεσε την πρώτη ανεξάρτητη οργάνωση νεολαίας της εποχής. Ο Όρμπαν έγινε γνωστός σε όλη τη χώρα τον Ιούνιο του 1989 κατά την αναταφή των μαρτύρων της ουγγρικής λαϊκής εξέγερσης του 1956, όταν εκφώνησε έναν ριζοσπαστικό λόγο εναντίον των κομμουνιστών, οι οποίοι είχαν ήδη αποχωρήσει, και των σοβιετικών στρατευμάτων που βρίσκονταν ακόμη στη χώρα.

Το Φίντες, που εκείνη την εποχή διατηρούσε τις αριστερές και λαϊκές πτυχές του, κατάφερε να εισέλθει στο πρώτο ελεύθερα εκλεγμένο κοινοβούλιο τον Απρίλιο του 1990. Ο Όρμπαν έγινε επικεφαλής της κοινοβουλευτικής ομάδας και σύντομα κινούσε τα νήματα μαζί με τους στενότερους συντρόφους του. Εξάλειψε την αριστερών καταβολών φιλελεύθερη πτέρυγα και μετακίνησε το κόμμα προς την κεντροδεξιά. Μετά τον θάνατο του πρώτου εκλεγμένου πρωθυπουργού, του Γιόζεφ Άνταλ, το 1993, η ουγγρική Δεξιά έμεινε χωρίς ηγέτη και ο Όρμπαν άδραξε την ευκαιρία ώστε να ανελιχθεί στην ηγεσία της. Το 1998, σε ηλικία 35 ετών, έγινε για πρώτη φορά επικεφαλής της κυβέρνησης, ακολουθώντας όμως μία περισσότερο δεξιά και εθνοκεντρική γραμμή, και περιόρισε τις ελεγκτικές εξουσίες του κοινοβουλίου. Όταν έχασε αιφνιδιαστικά τις εκλογές το 2002, παραδίδοντας τη διακυβέρνηση της χώρας, δεν θέλησε να το αποδεχτεί, διαμαρτυρόμενος για «εκλογική απάτη».

Μονιμοποίηση στην εξουσία

Μετά τις εκλογές την άνοιξη του 2010 όμως ο Όρμπαν όχι απλώς επέστρεψε, αλλά επιπλέον μονιμοποιήθηκε στην εξουσία, όπως αποδείχθηκε, και δη με το Φίντες να έχει την πλειοψηφία των 2/3 στο κοινοβούλιο, η οποία επιτρέπει την αναθεώρηση του Συντάγματος. Η διακυβέρνηση Όρμπαν είχε σημαντικές επιπτώσεις για τη δημοκρατία και το κράτος δικαίου, μέσω της υπονόμευσης των δημοκρατικών θεσμών, του περιορισμού των δικαιωμάτων των μειονοτήτων, του ελέγχου των μέσων μαζικής ενημέρωσης ευρείας εμβέλειας και της διοχέτευσης κρατικών και ευρωπαϊκών κονδυλίων στις τσέπες των ολιγαρχών που πρόσκεινται σε εκείνον.

Ο Πίτερ Κρέκο, διευθυντής της δεξαμενής σκέψης Political Capital της Βουδαπέστης, λέει ότι ο Όρμπαν έχει μεταμορφώσει τη χώρα. «Δεν θα τον αποκαλούσα λαϊκιστή, διότι ένας λαϊκιστής ακολουθεί τις διαθέσεις του πληθυσμού», αναφέρει. «Ο Όρμπαν από την άλλη πλευρά έχει δημιουργήσει ένα σύστημα, στα πλαίσια του οποίου δεν χρειάζεται πλέον να προσαρμόζεται ο ίδιος στην κοινή γνώμη σαν χαμαιλέοντας, αλλά είναι αυτός που αλλάζει την κοινή γνώμη». Με αυτόν τον τρόπο θέλει να κάνει την ουγγρική κοινωνία πιο συντηρητική, πιο θρησκευτική και πιο κλειστή, όπως λέει ο Κρέκο, και τις ακροδεξιές, αυταρχικές πολιτικές του θαυμάζουν σήμερα άλλοι πολιτικοί, όπως ο Ντόναλντ Τραμπ, το AfD στη Γερμανία, το FPÖ στην Αυστρία.

Ευρωσκεπτικισμός και στενές επαφές με τη Μόσχα

Την ίδια στιγμή η χώρα απομακρύνεται από την Ε.Ε., η οποία έχει παγώσει μεγάλο μέρος των κονδυλίων προς την Ουγγαρία λόγω παραβιάσεων του κράτους δικαίου και καλείται τώρα να επιλύσει το «πρόβλημα Όρμπαν». Ο Ούγγρος πρωθυπουργός πάλι συνεχίζει να διατηρεί στενές επαφές με τη Μόσχα παρά τον ρωσικό επιθετικό πόλεμο κατά της Ουκρανίας. Τους τελευταίους μήνες έχει επανειλημμένα αποτρέψει νέες κυρώσεις της Ε.Ε. κατά της Ρωσίας - όπως ένα γενικό εμπάργκο πετρελαίου ή τα σχεδιαζόμενα τιμωρητικά μέτρα κατά του Ρώσου Ορθόδοξου Πατριάρχη Κυρίλλου. Γι' αυτό και ο ευρωβουλευτής των Πρασίνων Ντάνιελ Φρόιντ εύχεται στον Orban «σύνταξη στα 60» για τα γενέθλιά του, επικρίνοντας τον Ούγγρο πρωθυπουργό πως έχει εξελιχθεί από «μαχητή υπέρ της ελευθερίας σε απολυταρχικό ηγέτη».

Ο Κρέκο σημειώνει ότι η ρητορική του Όρμπαν γίνεται ολοένα και πιο ευρωσκεπτικιστική. Πάντως ο πολιτικός ερευνητής εκτιμά πως πρόκειται περισσότερο για τακτική επιλογή: «Ο Όρμπαν θα ήθελε να δημιουργήσει συνθήκες, στις οποίες θα μπορούσε να απειλήσει την Ε.Ε. με αποχώρηση», όμως αυτό είναι ένα επικίνδυνο παιχνίδι. «Αυτοί που παίζουν με τη φωτιά μπορούν εύκολα να καούν».

Επιμέλεια: Γιώργος Πασσάς