Εξουσία στη Γερμανία, γένους θηλυκού

Έχουν περάσει πάνω από 100 χρόνια από τότε που οι Γερμανίδες σουφραζέτες κέρδιζαν το δικαίωμα ψήφου. Έγινε το 1918, κατά τη διάρκεια της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης. Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, οι γυναίκες στη δημοκρατική Γερμανία είχαν ίσο δικαίωμα συμμετοχής σε εκλογικές διαδικασίες  Σήμερα, η συμμετοχή των γυναικών στις εκλογές είναι αδιαμφισβήτητη και ορατή. Αλλά ποια κόμματα προτιμούν οι γυναίκες; 

Οι κομματικές προτιμήσεις των γυναικών έχουν αλλάξει αρκετά από τις πρώτες μεταπολεμικές βουλευτικές εκλογές, από τότε που γίνονταν μόνο στη Δυτική Γερμανία. Για πολλά χρόνια, το συντηρητικό Χριστιανοδημοκρατικό κόμμα (CDU), το κόμμα της πρώην καγκελαρίου Άγκελα Μέρκελ, ήταν πιο δημοφιλές μεταξύ των γυναικών απ' ό,τι μεταξύ των ανδρών. Στις δεκαετίες του 1950 και του 1960, περισσότερες από τις μισές γυναίκες ψηφοφόροι ψήφισαν το κόμμα.

"Αυτό μπορεί να οφείλεται στο ότι εστίαζε στις χριστιανικές και οικογενειακές αξίες", δήλωσε στη DW η Έλκε Βίχμαν, που ερευνά την εκπροσώπηση των γυναικών στην πολιτική στο Πανεπιστήμιο του Χάγκεν. "Όταν η θρησκεία, η οικογένεια και η οικογενειακή ζωή έγιναν με τον χρόνο λιγότερο κεντρικά στη ζωή των γυναικών, αυτό άλλαξε", δήλωσε η Βίχμαν. "Πιστεύουμε ότι για ένα διάστημα, η Άγκελα Μέρκελ μπορεί να έδωσε ακόμα ένα μπόνους στο CDU με τις γυναίκες, παρά την πολιτική του κόμματος. Όταν τελείωσε η εποχή Μέρκελ, αυτό τελείωσε". Όταν η Άγκελα Μέρκελ δεν έθεσε εκ νέου υποψηφιότητα στις εκλογές το 2021, το CDU έχασε σχεδόν εντελώς το πλεονέκτημά του στις γυναίκες ψηφοφόρους.

Τι θα γινόταν αν ψήφιζαν μόνο γυναίκες;

„Στις τελευταίες εκλογές οι γυναίκες ψήφισαν πιο προοδευτικά", δήλωσε η Έλκε Βίχμαν. "Αν το 2021 ψήφιζαν μόνο οι γυναίκες, το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα (SPD) του καγκελάριου Όλαφ Σολτς θα είχε μία ποσοστιαία μονάδα επιπλέον, οι Πράσινοι δύο. Αντίθετα η ακροδεξιά Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD) και οι Φιλελεύθεροι (FDP) θα είχαν χάσει έδρες. Αυτό οφείλεται στα πολιτικά προγράμματα των κομμάτων", δήλωσε στην DW η Βίχμαν. "Οι προτεραιότητες στις ζωές των γυναικών εξακολουθούν να μοιάζουν διαφορετικές από αυτούς των ανδρών, εξακολουθούν να φέρουν μεγαλύτερη ευθύνη για τα παιδιά και το σπίτι, εκτός βέβαια από την εργασία και την καριέρα". Η Γερμανίδα ειδικός δίνει και ένα παράδειγμα: "Οι γυναίκες μπορεί να είναι πιο πιθανό να εκτιμήσουν τις καλύτερες δημόσιες συγκοινωνίες από έναν νέο αυτοκινητόδρομο, με αποτέλεσμα να ψηφίζουν προοδευτικά κόμματα, όπως το SPD, τους Πράσινους ή την Αριστερά, τα οποία τείνουν να προωθούν την ισότητα των φύλων, άμεσα ή έμμεσα.  Με την ψήφο τους οι γυναίκες μόνο εμμέσως επηρεάζουν τα πράγματα, ελπίζοντας ,ότι το κόμμα που επέλεξαν θα εφαρμόσει τις αλλαγές που θα ήθελαν να δουν. Πιο άμεση εξουσία και επιρροή ασκούν βέβαια οι γυναίκες που έχουν εκλεγεί στο Κοινοβούλιο.

Υπάρχουν αρκετές γυναίκες στη Μπούντεσταγκ;

Τις τελευταίες δεκαετίες το ποσοστό των γυναικών στη γερμανική Μπούντεσταγκ δεν ξεπερνά το 1/3. "Προκειμένου να υπάρχει ποικιλομορφία του γυναικείου πληθυσμού στο Κοινοβούλιο, είναι σημαντικό να υπάρχει ένας ορισμένος αριθμός γυναικών με διαφορετικό υπόβαθρο", λέει η Ελίζα Ντάις-Χέλμπιγ, επιστημονική συνεργάτις στο Πανεπιστήμιο της Κωνσταντίας, που ειδικεύεται στην έρευνα για τα κόμματα και την πολιτική εκπροσώπηση των μειονοτήτων. „Οι γυναίκες μπορούν να θέσουν στην πολιτική ατζέντα θέματα που δεν θα θεωρούνταν σημαντικά από ένα ανδροκρατούμενο κοινοβούλιο", λέει. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα όταν πρόκειται για τα δικαιώματα των γυναικών.

Για παράδειγμα το 1957 το γερμανικό Κοινοβούλιο είχε λιγότερο από 10% γυναίκες και ψήφιζε για το αν οι σύζυγοι θα έπρεπε να συνεχίσουν να έχουν την τελευταία λέξη σε όλα τα συζυγικά θέματα, ακόμη και για το αν θα πρέπει να απαγορεύεται στις γυναίκες να ανοίγουν τραπεζικό λογαριασμό. Ήταν οι ψήφοι των γυναικών βουλευτών που έβαλαν τέλος σε αυτόν τον νόμο που έκανε διακρίσεις: Η πλειοψηφία των ανδρών βουλευτών θα διατηρούσε τον νόμο, αλλά το 74% των γυναικών ψήφισε υπέρ της κατάργησης. Ωστόσο, ορισμένες αλλαγές απαιτούσαν πολύ μεγαλύτερο ποσοστό γυναικών. Μόνο το 1997, για παράδειγμα, η Γερμανία κήρυξε τον βιασμό εντός γάμου ποινικό αδίκημα.

Ήταν το αποτέλεσμα δεκαετιών διακομματικής εκστρατείας, με επικεφαλής γυναίκες μέλη της Μπούντεσταγκ. Πριν από αυτό, από τις αρχές της δεκαετίας του 1980, πολλά νομοσχέδια είχαν επανειλημμένα απορριφθεί.  Η Ούλα Σμιτ από το SPD, μία από τις πρωτεργάτριες της μεταρρύθμισης, θυμάται την επιτυχία της σε συνέντευξή της το 1997: "Είχαμε επιτέλους υψηλότερο ποσοστό γυναικών. Αν έχεις λιγότερο από 10% γυναίκες, μπορείς να κάνεις όση δουλειά θέλεις έξω από το κόμμα σου, αλλά δεν έχεις καθόλου τη βάση για να ασκήσεις πίεση μέσα στην ίδια την κοινοβουλευτική ομάδα". Πάνω από το 90% των γυναικών βουλευτών ψήφισαν υπέρ της ποινικοποίησης του βιασμού από τον σύζυγο το 1997. Μεταξύ των ανδρών που ψήφισαν κατά ήταν αρκετοί επιφανείς πολιτικοί, συμπεριλαμβανομένου του σημερινού προέδρου του Χριστιανοδημοκρατικού κόμματος (CDU) Φρίντριχ Μερτς. 

Γυναίκες και εκλογική συμπεριφορά

Η αριθμητική παράμετρος είναι σημαντική. 263 γυναίκες συμμετέχουν σήμερα στην Μπούντεσταγκ, σε σύνολο 736 εδρών, δηλαδή λίγο πάνω από το ένα τρίτο (35%). Οι περισσότερες από αυτές ανήκουν σε αριστερά κόμματα. Οι 70 είναι με τους Πράσινους, ενώ το ακροδεξιό AfD έχει μόνο εννέα γυναίκες βουλευτές. "Αυτό έχει σίγουρα να κάνει με τον ιδεολογικό προσανατολισμό των κομμάτων", λέει η Ντάις-Χέλμπιγ. "Τα αριστερά κόμματα τείνουν να έχουν την ισότητα στα προγράμματά τους. Είναι επίσης τα κόμματα που εισήγαγαν για πρώτη φορά τις ποσοστώσεις". Οι Πράσινοι εισήγαγαν μια δεσμευτική ποσόστωση 50% για όλα τα αξιώματα και τις υπηρεσίες στη δεκαετία του 1980. Το SPD έχει σήμερα ποσόστωση 40%, ενώ το CDU εισήγαγε επίσης πρόσφατα μία σταδιακά αυξανόμενη ποσόστωση. Το FDPκαι το AfD εξακολουθούν να την απορρίπτουν. Στη Γερμανία τα μέλη του Κοινοβουλίου συνήθως ψηφίζουν αυστηρά με κομματική πειθαρχία. Επομένως, είναι δύσκολο να εικάσει κανείς πώς θα ψήφιζαν οι γυναίκες βουλευτές αν ακολουθούσαν μόνο τη συνείδησή τους.

Κατά καιρούς, ωστόσο, λαμβάνονται αποφάσεις χωρίς κομματική πειθαρχία, ιδίως για ηθικά πολύπλοκα ζητήματα. Τέτοια γεγονότα δείχνουν ότι οι γυναίκες βουλευτές μπορούν να ξεχωρίσουν έντονα από τους άνδρες συναδέλφους τους, ακόμη και μέσα σε ένα κόμμα. Ο γάμος για όλους, το 2017, είναι ενα παράδειγμα. Τότε το 54% των ανδρών βουλευτών ψήφισε υπέρ του ανοίγματος του γάμου σε ζευγάρια όλων των φύλων, αλλά το αντίστοιχο ποσοστό στις γυναίκες ήταν 76%. Το 2023 οι μεταρρυθμίσεις για τη ρύθμιση και την αποποινικοποίηση υπό όρους στην ευθανασία απέτυχαν, με 286 ψήφους υπέρ και 375 κατά. Αν είχαν ψηφίσει μόνο οι γυναίκες, ο νόμος θα είχε περάσει με 128 υπέρ και μόνο 105 κατά. Κατά τη διάρκεια της πανδημίας, εάν είχαν ψηφίσει μόνο γυναίκες βουλευτές, ο νόμος υποχρεωτικού εμβολιασμού θα είχε ψηφιστεί με το 62% των έγκυρων ψήφων. Στην πραγματικότητα, απορρίφθηκε με μόλις 44% των ψήφων υπέρ. Ο εμβολιασμός παρέμεινε προαιρετικός στη Γερμανία, με εξαίρεση ορισμένα επαγγέλματα υγείας.

Επιμέλεια: Ειρήνη Αναστασοπούλου