Ρωσία: Το αφόρητο ψυχολογικό αποτύπωμα του πολέμου

Η επιστροφή του Αλεξάντερ Μαμάγιεφ από το ουκρανικό μέτωπο κατέληξε σε τραγωδία. Κατά τη διάρκεια ενός πάρτι ο 44χρονος μέθυσε και μαχαίρωσε τη γυναίκα του μπροστά στα μάτια των παιδιών τους. Νόμισε ότι η γυναίκα του ήθελε να του αρπάξει χρήματα από την τσέπη του παντελονιού του. Άνθρωποι που γνωρίζουν τον Μαμάγιεφ, ο οποίος κατάγεται από μια πόλη της περιφέρειας Νίζνι Νόβγκοροντ της Ρωσίας, είπαν στο δικαστήριο ότι πριν από τον πόλεμο ήταν ένας ήρεμος άνθρωπος που "δεν θα πείραζε ούτε μύγα". Είναι μόνο ένα παράδειγμα των εγκλημάτων που διαπράττουν όσοι συμμετείχαν στη ρωσική εισβολή στην Ουκρανίαμετά την επιστροφή τους στην πατρίδα.

Αυτό συμβαίνει συχνά υπό την επήρεια αλκοόλ. Ένα άλλο παράδειγμα η περίπτωση του λοχία Στάνισλαβ Ιόνκιν. Θέλησε να γιορτάσει πέρυσι την άδειά του από το μέτωπο σε ένα νυχτερινό κέντρο διασκέδασης. Σύμφωνα με τον ίδιο ξέσπασε καυγάς και ο Ιόνκιν πυροβόλησε με πιστόλι σηματοδοσίας. Η φωτοβολίδα που έρριξε προκάλεσε πυρκαγιά. 13 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους.

Διαταραχή μετατραυματικού στρες

Σύμφωνα με το ρωσόφωνο διαδικτυακό μέσο "Βέρτσκα", όσοι έχουν συμμετάσχει στον πόλεμο διέπραξαν 190 εγκλήματα μέσα σε δύο χρόνια, συμπεριλαμβανομένων 55 δολοφονιών. Οι περισσότεροι από τους δράστες ήταν σε κατάσταση μέθης. Αργότερα παραπονέθηκαν ότι πάθαιναν ανεξέλεγκτα ξεσπάσματα βίας. Σύμφωνα με τους ψυχολόγους, πρόκειται για σημάδια διαταραχής μετατραυματικού στρες (ΔΜΤΣ ). Οι εκθέσεις για τα ποινικά αδικήματα στη Ρωσία δείχνουν ότι πολλά από τα εγκλήματα διαπράχθηκαν από πρώην μισθοφόρουςτου ιδιωτικού στρατού Βάγκνερ. Οι ρωσικές αρχές έχουν ξεκινήσει ένα πρόγραμμα για τη θεραπεία όσων συμμετείχαν στη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, και επιστρέφοντας από το μέτωπο πάσχουν από διαταραχές λόγω στρες. Οι πάσχοντες είναι τόσο πολλοί, ώστε να μην μπορούν να βοηθηθούν όλοι.

Επιπλέον, πολλοί στρατιωτικοί με ΔΜΤΣ αρνούνται τη βοήθεια. Σύμφωνα με μελέτη του Ψυχονευρολογικού Ερευνητικού Ινστιτούτου Μπεχτέρεφ της Αγίας Πετρούπολης, ένα ποσοστό από 3% με 11% των βετεράνων πολέμου μπορεί να αναπτύξει μετατραυματικό στρες. Πέρυσι το ινστιτούτο έστειλε μεθόδους θεραπείας σε διάφορα ιδρύματα και οι ρωσικές αρχές ανακοίνωσαν τη δημιουργία αντίστοιχων κέντρων αποκατάστασης. Σύμφωνα με το ρωσικό υπουργείο Υγείας 11.000 Ρώσοι στρατιωτικοί που συμμετείχαν στον πόλεμο κατά της Ουκρανίας, καθώς και τα μέλη των οικογενειών τους ζήτησαν πέρυσι στη διάρκεια 6 μηνών ψυχολογική βοήθεια. Πρόκειται κυρίως για άνδρες που εγκατέλειψαν τον στρατό για λόγους υγείας ή για συγγενείς πεσόντων στρατιωτών.

Ωστόσο ο υπουργός Υγείας Μιχαήλ Μουράσκο αναγκάστηκε να παραδεχθεί ότι μόνο το 15% των ασθενών μπόρεσε να δεχθεί θεραπεία τον ίδιο χρόνο. Ορισμένοι στρατιώτες που διαγνώστηκαν με μετατραυματικό στρες χρειάστηκε μάλιστα να επιστρέψουν στο μέτωπο. Αυτή ήταν η περίπτωση του 25χρονου Αλεξάντερ Στρεμπκόφ, ο οποίος είχε καταταγεί στο στρατό κατά τη διάρκεια της επιστράτευσης. Παρά τη διάγνωση των γιατρών ότι δεν έπρεπε να του δοθεί όπλο, τον έστειλαν πίσω στην εμπόλεμη ζώνη.

Πώς γίνεται επιστροφή στην κανονική ζωή;

Ρώσος ψυχοθεραπευτής που δεν επιθυμεί να γίνει γνωστό το όνομά του υποστηρίζει ότι σε μεγάλες στρατιωτικές συγκρούσεις, όπως η εισβολή στην Ουκρανία, ο αριθμός των ψυχικών διαταραχών μεταξύ του στρατιωτικού προσωπικού είναι πιθανόν σημαντικά υψηλότερος από ό,τι δείχνει μελέτη του Ινστιτούτου Μπεχτέρεφ. Και αναφέρει συγκεκριμένα το υπουργείο Υποθέσεων Βετεράνων στις ΗΠΑ, το οποίο εκτιμά ότι η συχνότητα των μετατραυματικών διαταραχών μεταξύ του στρατιωτικού προσωπικού σε διάφορες συγκρούσεις φτάνει ακόμη και το 29%. Ο ψυχοθεραπευτής περιμένει επομένως αύξηση εγκληματικών πράξεων στη Ρωσία λόγω μετατραυματικού στρες μεταξύ των στρατιωτών. "Πρέπει να λάβετε υπόψη ότι ορισμένοι που πολέμησαν, όπως εκείνοι της ομάδας Βάγκνερ, είχαν ήδη εγκληματικό παρελθόν. Η ψυχική τους κατάσταση μπορεί να έχει επιβαρυνθεί ακόμη περισσότερο ως αποτέλεσμα του πολέμου", λέει χαρακτηριστικά.

Προειδοποιεί δε ότι όταν δεν θεραπεύεται η μετατραυματική διαταραχή μπορεί να προκαλέσει δευτερογενείς διαταραχές. "Υπάρχει επίσης εθισμός στο αλκοόλ ή στις ψυχοτρόπες ουσίες, γεγονός που προκαλεί κοινωνικά προβλήματα". Σύμφωνα με τον ψυχοθεραπευτή, οι οικογένειες υποφέρουν περισσότερο, γεγονός που βλάπτει και τον ψυχικό κόσμο των παιδιών. Ποια θα μπορούσε να είναι η θεραπεία; "Βασίζεται στην αναβίωση τραυματικών εμπειριών", λέει ο ψυχοθεραπευτής, ο οποίος έχει συμβουλεύσει, μεταξύ άλλων, βετεράνους των πολέμων στην Τσετσενία. "Μια τέτοια αναβίωση βοηθά συχνά τους ασθενείς να επεξεργαστούν τις εμπειρίες τους", λέει. Η αποκατάσταση απαιτεί κατά μέσο όρο δέκα συνεδρίες σε διάστημα έξι μηνών. Ορισμένοι ψυχολόγοι που θεραπεύουν στρατιωτικούς με ΔΜΤΣ προσπαθούν να ωραιοποιήσουν τις εμπειρίες των ανδρών.

"Αν κι αυτό μπορεί να είναι συναισθηματικά υποστηρικτικό στη θεραπεία, από πλευράς ανθρώπινων αξιών μπορεί να οδηγήσει στο να εκλαμβάνεται η βία και η επιθετικότητα ως φυσιολογική", προειδοποιεί ο θεραπευτής. Αντί για ψευδή ηρωοποίηση των πράξεών τους οι πάσχοντες θα πρέπει να βοηθηθούν για να κατανοήσουν την κατάσταση που βρίσκονται και να επεξεργαστούν τα συναισθήματα ενοχής. Και φέρνει σαν παράδειγμα τη Γερμανίαμετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Εκείνη την εποχή, ο όρος διαταραχή μετατραυματικού στρες δεν υπήρχε ακόμη, ούτε θεραπεία. Αλλά η γερμανική κοινωνία αναθεώρησε τις απόψεις της. "Ο κύριος στόχος της θεραπείας είναι να ομαλοποιήσει τη ζωή του ασθενούς, ώστε να κατανοήσει τα λάθη του και να χτίσει μια νέα ζωή", λέει ο θεραπευτής. "Ο καθένας έχει δικαίωμα σε αυτό".

Επιμέλεια: Ειρήνη Αναστασοπούλου