Τι θα προβλέπει η «Συμφωνία για τις Πανδημίες»;

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (Π.Ο.Υ.) επιθυμεί μια διεθνή συμφωνία που θα διασφαλίζει δικαιότερη υγειονομική περίθαλψη σε πλούσιες και φτωχότερες χώρες και καλύτερη ανταλλαγή δεδομένων μεταξύ των χωρών σε περίπτωση νέας πανδημίας, με τις σχετικές διαπραγματεύσεις να έχουν ήδη ξεκινήσει. Στόχος είναι να επιτευχθεί μία τελική συμφωνία στην 76η Παγκόσμια Διάσκεψη για την Υγεία, τον Μάιο του 2024.

Πολλά είναι ακόμη στον αέρα, αλλά η κριτική είναι ήδη έντονη. Τον Φεβρουάριο δημοσιεύθηκε μόνο ένα πρώτο σχέδιο ("Zero Draft") της σύμβασης, το οποίο στη συνέχεια συζητήθηκε από τον Π.Ο.Υ. Έκτοτε, πολλά επικριτικά σχόλια, αλλά και ψευδείς ισχυρισμοί κυκλοφορούν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Η DW διασταυρώνει τις πληροφορίες που αφορούν ορισμένα από αυτά.

Μπορεί ο Π.Ο.Υ. να παρεμβαίνει στην κρατική κυριαρχία;

Ισχυρισμός: Ο Π.Ο.Υ. θέλει να παρέμβει στην κρατική κυριαρχία.

DW: Ψευδής

Τα 194 κράτη-μέλη διαπραγματεύονται επί της συμφωνίας, αλλά ο Π.Ο.Υ. δεν καθορίζει το περιεχόμενο μιας νέας διεθνούς σύμβασης. Το σχέδιο κειμένου της συμφωνίας υπογραμμίζει την προστασία της κρατικής κυριαρχίας. Το γερμανικό υπουργείο Υγείας ενημέρωσε επίσης την DW ότι «οι κανονισμοί επικυρώνονται από τα κυρίαρχα κράτη προκειμένου να έχουν νομική ισχύ σε εθνικό επίπεδο».

«Στο τρέχον σχέδιο της συμφωνίας, υπάρχει μια αρχή που τονίζει ότι τα κράτη διατηρούν την κυριαρχία τους στην πρόληψη, την ετοιμότητα και την αντιμετώπιση της πανδημίας», λέει στην DW ο ειδικός σε θέματα διεθνούς δικαίου Πέδρο Βιγιαρεάλ, ο οποίος ερευνά το παγκόσμιο Δίκαιο της Υγείας και τον ρόλο του Π.Ο.Υ. στο Ινστιτούτο Max Planck και στο Γερμανικό Ινστιτούτο για τις Διεθνείς Υποθέσεις και την Ασφάλεια.

Επιπλέον, οι δυνατότητες του Π.Ο.Υ. για παρεμβάσεις σε εθνικό επίπεδο είναι πολύ περιορισμένες, σύμφωνα με τον Βιγιαρεάλ, καθώς πρόκειται για έναν οργανισμό που συντονίζει τις αντιδράσεις των κρατών. Για παράδειγμα, συντονίζει την έρευνα για τις μεθόδους θεραπείας και τα εμβόλια και ανταλλάσσει πληροφορίες με τα κράτη-μέλη, διατυπώνοντας επιπλέον συστάσεις. Ωστόσο, δεν μπορεί να επιβάλει περαιτέρω μέτρα, όπως κυρώσεις.

Μπορεί ο Π.Ο.Υ. να στείλει στρατεύματα του Ο.Η.Ε.;

Ισχυρισμός: Ο Π.Ο.Υ. θα στείλει στρατεύματα του Ο.Η.Ε. για να επιβάλει την εφαρμογή της συμφωνίας. Ένας χρήστης στο Twitter υποστηρίζει ότι οι εθνικοί στρατοί πρέπει να εφαρμόζουν τους κανονισμούς της συμφωνίας για την πανδημία. Εάν δεν συμμορφωθούν, ο Ο.Η.Ε. θα συγκροτήσει τα δικά του στρατεύματα για να αναγκάσει τους ανθρώπους να εμβολιαστούν, για παράδειγμα.

DW: Ψευδής

Ο ισχυρισμός αυτός θα αποτελούσε επίσης επέμβαση στην κρατική κυριαρχία, η οποία δεν προβλέπεται στο σχέδιο συμφωνίας. Επιπλέον, τα στρατεύματα του Ο.Η.Ε. δεν είναι μόνιμα, αλλά αντιθέτως διεξάγουν ειρηνευτικές αποστολές μόνο για την υποστήριξη των κρατών-μελών τους. Για τον σκοπό αυτό, το Συμβούλιο Ασφαλείας του Ο.Η.Ε. μπορεί να διατάξει και να παρακολουθεί μια ειρηνευτική επιχείρηση, αφ’ ότου όμως ζητήσει από τα κράτη-μέλη να παράσχουν το στρατιωτικό προσωπικό.

Ακόμη, για να ληφθεί μία απόφαση από το Συμβούλιο Ασφαλείας, πρέπει να υπερψηφιστεί από τα 9 εκ των 15 κρατών-μελών. Ταυτοχρόνως, «ως οργανισμός υγείας, ο Π.Ο.Υ. δεν έχει σε καμία περίπτωση την άδεια να στείλει στρατιώτες σε μια χώρα», όπως αναφέρει γραπτώς ο Οργανισμός.

Σύμφωνα με τον Βιγιαρεάλ, «εάν παραβιαστεί μια σύμβαση, υπάρχει η δυνατότητα να κινηθεί διαδικασία επίλυσης διαφορών. Ωστόσο, αυτό θα γινόταν μεταξύ των κρατών και όχι από τον ίδιο τον Π.Ο.Υ.», ενώ, όπως προαναφέρθηκε, ο Π.Ο.Υ. δεν έχει δυνατότητα επιβολής κυρώσεων.

Μπορεί ο Π.Ο.Υ. να αναγκάσει τους ανθρώπους να εμβολιαστούν;

Ισχυρισμός: Ο Π.Ο.Υ. θέλει να εξαναγκάσει τους ανθρώπους να εμβολιαστούν.

DW: Ψευδής

Το παρόν σχέδιο για τη συμφωνία ετοιμότητας για πανδημία δεν αναφέρει επί του παρόντος τίποτα για υποχρέωση εμβολιασμού. Αντιθέτως, πρόκειται για μια δίκαιη κατανομή των εμβολίων και των φαρμάκων μεταξύ φτωχότερων και πλουσιότερων χωρών, κάτι που αποτέλεσε ζήτημα και κατά τη διάρκεια της πανδημίας κορωνοϊού. Ενώ οι πλουσιότερες χώρες διέθεταν τα εμβόλια πολύ πιο γρήγορα, οι φτωχότερες χώρες του παγκόσμιου νότου έμειναν με άδεια χέρια. Επιπλέον, κατά τη διάρκεια της πανδημίας κορωνοϊού το 2021, ο Π.Ο.Υ. είχε ξεκαθαρίσει πως ο υποχρεωτικός εμβολιασμός αποτελεί μία δυνατότητα, μονάχα όμως εάν έχουν εξαντληθεί όλες οι άλλες επιλογές.

Μπορεί ο Π.Ο.Υ. να ελέγχει κάθε μετακίνηση;

Ισχυρισμός: Ο Π.Ο.Υ. θέλει να ελέγχει κάθε μετακίνηση μέσω ψηφιακών διαβατηρίων.

DW: Ψευδής

Στο σχέδιο του Π.Ο.Υ. δεν υπάρχει καμία ένδειξη ότι ο Οργανισμός θέλει να δημιουργήσει ψηφιακά διαβατήρια για τον έλεγχο κάθε μετακίνησης. Σύμφωνα με τον Π.Ο.Υ., «δεν εμπλέκεται στην εθνική ψηφιακή πιστοποίηση της προσωπικής υγείας, ούτε στη συλλογή ατομικών δεδομένων». Εναπόκειται στα ίδια τα κράτη να αποφασίσουν ποια δεδομένα συλλέγονται. Το ευρωπαϊκό πιστοποιητικό για τον κορωνοϊό, για παράδειγμα, περιείχε δεδομένα σχετικά με το εμβόλιο, τις δόσεις του εμβολίου και την ασθένεια κατά της οποίας έγινε ο εμβολιασμός. Ωστόσο, κανένα άλλο προσωπικό δεδομένο δεν αποθηκευόταν μόνιμα.

Σύμφωνα με τον Τομπίας Ρότμουντ, καθηγητή ψυχολογίας της επικοινωνίας και των μέσων ενημέρωσης στο Πανεπιστήμιο της Ιένας, υπάρχει διαρκώς σκεπτικισμός απέναντι στην επιστήμη, τους υπερεθνικούς οργανισμούς και τις κυβερνήσεις. «Οι άνθρωποι δυσκολεύονται να διακρίνουν τις αληθινές από τις ψευδείς δηλώσεις», ενώ η παραπληροφόρηση οφείλεται συχνά σε πολιτικά ή στρατηγικά κίνητρα.

Το εάν θα υπάρξει πράγματι μια διεθνής συμφωνία του Π.Ο.Υ. μέχρι το 2024 είναι ακόμη ασαφές, λέει ο Βιγιαρεάλ. Διότι, έως τώρα, σε πολλά θέματα δεν υπάρχει ακόμη συμφωνία.

Επιμέλεια: Γιώργος Πασσάς