نگرانی از تغییر احتمالی نصاب تعلیمی توسط طالبان
۱۴۰۲ آبان ۲۹, دوشنبه
پس از به قدرت رسیدن طالبان، برعلاوه این که دختران از آموزش ثانوی محروم شده و مضامین دینی در مکاتب و دانشگاه‌ها افزایش یافته است، وزارت معارف این گروه در حال کار روی تغییر نصاب تعلیمی است.
عمران قادری، شاگرد صنف هفتم در یکی از مکاتب خصوصی شهر کابل می‌گوید: «از روزی که طالبان دوباره آمده است، چندین بار هیأت از وزارت معارف در مکتب و صنف ما آمده است و از ما فقط سوالات دینی کرده‌اند... تا هنوز تغییرات در مضمون‌های درسی سابق نیامده، ولی ساعت درسی دینیات زیاد شده است»
مهناز سیغانی به همان اندازه که از محروم شدن دخترش از مکتب نگران و ناراحت است، نگران سرنوشت دو پسر خود نیز است که در زیر حاکمیت طالبان به مکتب می‌روند. او می‌گوید: «بیشترین نگرانی‌‌ام این است که فرزندان پسرم افراطی بار بیایند.»
یگانه دخترش نوش‌آفرین که صنف نهم بود، از رفتن به مکتب بازمانده است. نوش‌آفرین می‌گوید: «برادرانم آن‌گونه که قبلاً با ذوق و علاقه خاص به مکتب می‌رفتند، از آن خبری نیست؛ نیکتایی سیاه، پیراهن سفید و پتلون سیاه‌شان را گم کرده اند.»
مادر این کودکان می‌گوید: «اگر نصاب آموزشی بازهم تغییر کند، باید به این فکر کنم که راه دیگری برای فرزندانم جست‌وجو کنم، تا آینده‌‌شان مثل هزاران کودک بی‌گناه دیگر خراب نشود.»
نظام آموزشی افغانستان همواره بی‌ثبات‌بوده و با تغییر نظام سیاسی هر بار دستخوش تغییرات زیادی شده است. تنها در دو دهه اخیر، نصاب آموزشی سه بار تغییر کرده و کتاب‌های آموزشی آن کم و زیاد شده و یا تغییر خورده است.
با تسلط دوباره طالبان و تطبیق برداشت این گروه از شریعت دین اسلام، باز هم مکاتب افغانستان و نظام آموزشی شاهد تغییراتی شده است، مانند بستن دروازه‌های مکاتب ثانوی و لیسه به روی دختران، منع تدریس معلمان زن در صنف پسران، پوشیدن پیراهن تنبان افغانی، پوشیدن کلاه، گذاشتن ریش، بستن لنگی، گرفتن امتحان امارت‌شناسی از معلمان و امتحانات دینی، اما هنوز تغییرات محتوایی در مضامین مکتب اعمال نشده است.
مرتبط: دختر افغان: به دلیل منع تحصیل، با ازدواج اجباری مواجهم
یک هیئت طالبان نصاب آموزشی را بررسی کرده و نتایج آن را به رهبری این گروه تحویل داده است. هرچند مقام‌های معارف طالبان از ارائه جزئیات در این رابطه خودداری می‌کنند، اما گزارش‌ها حاکی است که طالبان می‌خواهند تغییرات زیادی در این نصاب وارد کنند.
صبورالله کهزاد (نام مستعار)، معاون آموزشی یکی از مکاتب خصوصی در شهر کابل می‌گوید: «من به‌صورت هم‌زمان در دو مکتب دولتی و خصوص تدریس می‌کنم و از زمان به قدرت رسیدن طالبان، شاهد دستورات زیادی در رابطه به نظام آموزشی در مکاتب از جمله جداسازی دفاتر استادان زن و مرد، پوشیدن لباس افغانی، پوشیدن کلاه، گذاشتن ریش، رعایت حجاب طالبانی، بستن لنگی، سپری کردن امتحانات دینی، سپری‌کردن امتحانات امارت‌شناسی و ...بوده‌ام و این موارد را در حقیقت مقدمه‌ای برای تغییر نظام آموزشی با قرائت طالبانی می‌دانم.»
او در ادامه می‌افزاید: «بعد از فرستادن و اعمال این دستورات حکومت طالبان نسبت به معلمان و شاگردان، نگرانی والدین بیشتر شده و اکثریت با مراجعه به اداره مکتب در مورد آینده کودکان‌شان ابراز نگرانی می‌کنند، تا مبادا از طریق تغییر نظام آموزشی در مکاتب دولتی که بیشتر تحت کنترول شدید طالبان هستند، فرزندان‌شان دچار نوعی یادگیری افراطیت شوند.»
این معلم با توجه به معلوماتی که در مورد اصلاحات مورد نظر طالبان در نصاب تعلیمی به دست آورده است، می‌گوید: «حذف تمامی تصاویر [ذیروح] از کتاب‌ها، تشویق به جهاد، توجیه کشتن انسان‌ها و ممنوعیت صحبت از مردم سالاری و حقوق بشر، مخالفت با تعلیم زنان و آزادی‌های اجتماعی از جمله مواردی هستند که این کمیته در نظر دارد اعمال کند.»
محمد آموزگار (نام مستعار) روزنامه نگار و پدر سه فرزند، در رابطه به احتمال تغییر نصاب آموزشی افغانستان توسط طالبان می‌گوید: «تغییر نصاب آموزشی عواقب بدی برای جامعه و آینده دارد. این خودش به نحوی عقب‌گرد است و باعث می‌شود که روحیه سنتی و دگم‌اندیشانه دوباره زنده شود. نصاب آموزشی طالبانی مثل خودشان سنتی، وابسته به برداشت‌های افراطی دینی، برچیدن ارزش‌های مردم‌سالار و دموکراتیک خواهد بود.»
مرتبط: دو سالگی ممنوعیت آموزش دختران؛ «نقض توجیه‌ناپذیر حقوق بشر»
او در مورد آینده فرزندانش می‌افزاید: «متأسفانه از بابت تغییر نصاب آموزشی توسط طالبان خیلی نگرانم. هرچند که نصاب قبلی هم زیاد خوب نبود، اما طالبان با تغییر نصاب آموزشی، یک کار بدتر می‌کنند. یعنی خیلی بدتر از بد. با این کار، آینده‌افغانستان تاریک، مردانه و جزم‌گرا و خشونت‌پرور خواهد بود.»
عوض‌علی سعادت، استاد دانشگاه، مشاور علمی رئیس جمهور پیشین افغانستان و صاحب امتیاز یک دانشگاه و مکتب خصوصی در کابل، در مورد تغییر نصاب آموزشی توسط طالبان ابراز نگرانی کرده و می‌گوید: «طالبان یک جریان ایدئولوژیک است. هرچند حامیان طالبان از ظهور و به قدرت رساندن طالبان، اهداف خاص خود را دنبال می‌کنند؛ اما طالبان هم صرفاً مهره‌های شطرنج نیستند که کاملاً در اختیار بازی‌گران باشند.» او می‌افزاید: «طالبان ایدئولوژی و باورهای خاص خود را دارند و برای رسیدن به اهداف‌شان از هیچ‌گونه تلاش دریغ نمی‌ورزند.»
او در مورد اینکه چه نظامی برای افغانستان رقم خواهد خورد، می‌گوید: «راز موفقیت طالبان نیز عجین شدن دو عنصر مذهب و قوم است. نصاب آموزشی و کلاً نظام آموزشی کنونی که بر بنیاد حقوق بشر و کرامت انسانی استوار است، هم از سوی باورهای قبیلوی و هم از سوی باورهای مذهبی طالبان قابل قبول نیستند. نظام آموزشی ایده‌آل برای طالبان، همان مدارس دینی است که پایه‌های فکری و شخصیتی آنان در آنجا پی‌ریزی شده است و طالبان در صدد تغییر نصاب آموزشی هستند.»
او به عنوان یک پدر از احتمال تغییر نصاب آموزشی توسط طالبان ابراز نگرانی کرده و می‌گوید: «بسیار نگرانم. نتیجه نظام آموزشی که طالبان می‌خواهند، افرادی تهی مغز و مذهبی متصلب است که مهم‌ترین هدف خود را جهاد، کشتار، انتحار و انفجار تعریف می‌کنند. فرزندان ما اگر در داخل نظام آموزشی امارت و در گفتمان طالبانی تعلیم و تربیت شوند، انتظار نداشته باشیم که آنان زبان علم را بفهمند، با زبان روز صحبت کنند. انتظار نداشته باشیم که آنها مفاهیم ارزش انسانی و کرامت بشری، حقوق بشر، حقوق زن و اطفال و حقوق اقلیت‌ها را درک کنند، انتظار نداشته باشیم که آنان در توسعه و پیشرفت جامعه بتوانند سهم گرفته و نقش ایفاء کنند.»
با وصف تلاش های مکرر، موفق نشدیم در این زمینه نظر مسئولین وزارت معارف در اداره طالبان را داشته باشیم؛ زیرا آنها نمی خواهند در این زمینه صحبت کنند. اما ذبیح الله مجاهد، سخنگوی اداره طالبان در زمینه احتمال تغییر نصاب آموزشی و اخذ امتحان دینی از آموزگاران و کارمندان وزارت معارف گفت: »این منطقی به نظر نمی رسد، ما در این زمینه تحقیق می کنیم.«
احتمال تغییر نصاب آموزشی توسط طالبان زمانی مطرح شده و نگرانی خلق کرده است که طالبان دروازه‌های مکاتب را بر روی دختران بستند و از معلمان مکاتب امتحان دینی گرفته‌اند که به گفته برخی‌ها، خود این کار نوعی تفتیش عقاید به حساب می‌آید.