آنچه در مورد واکسین کرونا باید بدانید

در حال حاضر سه واکسین کرونا در رقابت با انواع دیگر پیشتاز هستند و در بریتانیا، اتحادیه اروپا و ایالات متحده امریکا مجوز دریافت کرده اند: واکسین‌های «پیام رسان آر ان ای» (mRNA) از بایونتیک/فایزر و مودرنا و واکسین نوع «وکتور» که از ویروس تغییریافته (vektor virus) ساخته می‌شود که با همکاری محققان در دانشگاه آکسفورد و شرکت آسترازنکا تولید شده است.

افزون براین، واکسین «اسپوتنیک وی» نیز در روسیه مجوز دریافت کرده است که براساس ویروس تغییر یافته (Vektor Virus) تولید شده و در چین نیز از یک نوع واکسین دیگر استفاده می‌شود. برخی از تولیدکنندگان دیگر نیز قرار است به زودی مجوز لازم را برای واکسین هایشان دریافت کنند.

چه چیز این سه واکسین را از دیگر واکسین‌ها متمایز می‌سازد؟

واکسین هایی که در سازمان های نظارتی در اروپا و امریکا مجوز دریافت کرده اند، معمولاً ایمن و مصنون در نظر گرفته می شوند. نمی شود گفت که یکی از این واکسین ها برای برخی از گروه ها یا گروه های سنی از انواع دیگر آن بهتر است.

واکسین های که توسط بایونتیک/فایزر و مودرنا تولید شده است، واکسین های موسوم به «پیام رسان آر ان ای» هستند. آن ها باعث تکثیر پروتئین های فردی در سلول های انسانی شده و بدن با ایجاد سیستم ایمنی نسبت به آن واکنش نشان می دهد.

مهمترین تفاوت بین این دو واکسین: واکسین مودرنا می تواند به مدت ۳۰ روز در یک یخچال عادی نگهداری شود. لازم نیست که این واکسین در جریان ترانسپورت مانند واکسین بایونتیک/فایزر در دمای منفی ۷۰ درجه منجمد شود. اما واکسین بایونتیک را نیز می توان پیش از استفاده به مدت پنج روز در یخچال نگهداری کرد.

واکسین آسترازنکا از نوع «پیام رسان آر ان ای» نیست، بلکه یک واکسین ساخته شده از ویروس تغییر یافته است. در این واکسین از یک ویروس بی ضرر سرماخوردگی استفاده شده است که معمولا شامپانزه ها را مبتلا می کند. این واکسین پروتئین سطح ویروس سارس کو وی-۲ را به سلول های انسان انتقال می دهد و یک واکنش ایمنی علیه ویروس کرونا ایجاد می کند. یک یخچال عادی نیز برای نگهداری این واکسین کافی است.

چرا این واکسین ها باید در مراکز صحی یا توسط تیم های سیار در خانه های سالمندان تزریق شوند؟

تنها راه برای این که واکسین ها، به گونه مثال واکسین منجمدشده بایونتیک/فایزر، به صورت حرفه ای آماده شده و بعد به سرعت تزریق شود، این است که این کار در یک مرکز واکسیناسیون یا توسط تیم های صحی در خانه سالمندان صورت بگیرد. متخصصان هربار پنج دوز واکسین را گرم می کنند.

به خاطر پیچیدگی لوجیستیکی داکتران برای تزریق واکسین بایونتیک/فایزر به خانه اشخاص سالمندی که تنها زندگی می کنند نمی روند، دست کم در مراحل نخست این کارزار.

با سیستم تاسیس مراکز واکسیناسیون می توان به اشخاصی دست یافت که بیشترین نیاز را به واکسن دارند.

دوز دوم را چه زمانی باید تزریق کرد؟

واکسین بایونتیک/فایزر باید در دو مرحله در فاصله سه هفته تزریق شود، یعنی بین ۱۷ تا ۲۱ روز. براساس رهنمودهای سازمان غذا و داروی ایالات متحده امریکا، دوز دوم این واکسین را پس از این دوره هم می شود تزریق کرد، اما این کار باید در اسرع وقت انجام شود.

مسئولان امور صحی در بریتانیا روش دیگری را اجرا می کنند. حالا دوز دوم در آن جا با ۱۲ هفته تاخیر تزریق می شود تا بتوان در مراحل آغازین تا حدامکان شمار زیادی از مردم را واکسین کرد.

برخی از ویروس شناسان در آلمان از این روش حمایت می کنند. با این وجود کمیسیون واکسیناسیون در آلمان (STIKO) اعلام کرد که دوز دوم واکسین باید در همان فاصله زمانی تزریق شود که تولیدکنندگان واکسین ها و مسئولان صدور مجوز تعیین کرده اند.

آیا می توان برای دوز دوم از یک واکسین متفاوت استفاده کرد؟

نه، دوزهای اول و دوم باید از همان واکسینی باشد که توسط تولیدکنندگان مربوطه و مسئولان صدور مجوز توصیه شده است. در حال حاضر مراجع نظارتی در مورد واکسین های مختلف تجربه کافی ندارند و یا این که در این زمینه به اندازه کافی آزمایش های لازم انجام نشده است. به این خاطر مردم نباید در این زمینه ریسک کنند و دو دوز از دو واکسین متفاوت بگیرند.

آیا من باید واکسین بشوم، حتی اگر قبلا به بیماری کووید-۱۹ مبتلا شده باشم؟

بله، هرکس که به این بیماری مبتلا شده و بهبود یافته است، می‌تواند واکسین شود و باید این کار را بکند. چونکه معلوم نیست که با ابتلا به بیماری کووید-۱۹، بدن در برابر این بیماری چقدر و تا چه زمانی ایمن می‌شود و مواردی از ابتلای دوباره افراد ثبت شده است.

با این وجود، داکتران نباید کسانی را که در زمانی که مبتلا به بیماری کووید-۱۹، آنفلوانزا و یا یک سرماخوردگی عادی اند، واکسین کنند. اشخاصی که به اینگونه بیماری ها مبتلا شده اند، تا زمانی که بهبود نیافته اند، نباید واکسین شوند.

این اصل در مورد اشخاصی هم صدق می کند که در قرنطین هستند. زیرا آن ها با اشخاصی در ارتباط بوده اند که به ویروس کرونا آلوده شده اند. آن ها تا زمانی که دوره قرنطین به پایان نرسیده، نباید واکسین شوند. اگر آن ها به بیماری کووید-۱۹ مبتلا شده باشند، نباید تا زمان بهبودی کامل واکسین شوند.

چه مدتی طول می کشد تا همه اشخاصی که خواهان واکسین هستند، آن را دریافت کنند؟

سال ها به طول خواهد انجامید تا مردم در سراسر جهان واکسین کرونا دریافت کنند. حتی در کشورهای پیشرفته و صنعتی نیز دست کم تا سال ۲۰۲۲ طول می کشد تا همه به نوبت واکسین شوند.

به طور مثال آلمان را در نظر بگیرید: مقام های امور صحی انتظار دارند که ۱۳ میلیون واکسین بایونتیک/فایزر در سه ماه نخست سال ۲۰۲۱ تزریق شود. با توجه به این که هر فرد باید دوبار واکسین شود، این مقدار برای یک دهم جمعیت آلمان نیز کافی نیست. 

اوغور شاهین، مدیرکل شرکت بایونتیک به دویچه وله گفت که شرکتش و فایزر امیدوارند که بتوانند سال آینده ۱.۳ میلیارد دوز واکسین تولید کنند.

حتی اگر واکسین بیشتری به بازار بیاید، برای تزریق به تمام جمعیت ۷.۸ میلیاردی در جهان کافی نخواهد بود. اما شاید بشود کسانی که در گروه های تحت خطر قرار دارند، مانند سالمندان و اشخاصی که بیماری های زمینه ای دارند، تا تابستان سال آینده واکسین شوند.

چه کسانی نباید واکسین شوند؟

معمولاً یک داکتر پیش از واکسین کردن فرد نخست باید اطمینان حاصل کند که او به بیماری های زمینه ای که مانع واکسین کردن می شود، مبتلا نیست.

به طور مثال اشخاصی هستند که از آلرژی یا حساسیت رنج می برند و نسبت به مواد و عناصر مشخصی حساسیت دارند یا این که قبلا دچار شوک انافیلاکسی شده اند.

اما بیشتر اشخاصی که آلرژی دارند، به طور مثال آن هایی که به التهاب آلرژیک مخاط بینی مبتلا هستند و در برابر حیوان یا غذای مشخصی حساسیت دارند، می توانند واکسین شوند.

اشخاصی که به برخی از بیماری های زمینه ای دیگر مانند دیابت مبتلا هستند یا از چاقی رنج می برند یا سیستم ایمنی بدنشان ضعیف است، بهتر است واکسین شوند. چون بیماری های زمینه ای خطر تشدید عوارض بیماری کووید-۱۹ را افزایش می دهد.

آیا کودکان می توانند واکسین شوند؟

واکسین های کنونی فقط برای تزریق به نوجوانان بزرگتر از ۱۶ سال و اشخاص بزرگسال مجوز دریافت کرده است. بنیاد رابرت کوخ که یک نهاد دولتی و موسسه تحقیقاتی آلمان فدرال است، می گوید که کارهای تحقیقاتی در مورد  واکسین کردن کودکان در برابر کووید-۱۹برنامه ریزی شده است و در برخی موارد جریان دارد.

آیا در مورد زنان حامله نگرانی هایی  وجود دارد؟

کارشناسان می گویند غیرمحتمل است که واکسین های نوع «پیام رسان آر ان ای» (mRNA) برای زنان باردار و نوزادان متولدنشده خطرناک باشد. اما در این زمینه تحقیقات بر روی حیوانات جریان دارد.

در حال حاضر، داکتران این گزینه را دارند که سود و زیان تزریق این واکسین به زنان حامله را بسنجند. از یک سو حاملگی یک ریسک به شمار می آید و باعث تشدید عوارض بیماری کووید-۱۹ می شود. ممکن نوزادان متولدنشده نیز در صورت ابتلای مادر به این بیماری به صورت جدی صدمه ببینند. از سوی دیگر، زنان باردار باید ببینند که احتمال ابتلای آن ها به کووید-۱۹ چقدر زیاد است؟ 

کمیسیون دائمی واکسیناسیون در آلمان «STIKO» معمولاً واکسین کردن زنان حامله را توصیه نمی کند، اما آن را رد هم نمی کند. این کمیسیون می گوید، زنان حامله با بیماری های زمینه ای و خطر بالای ابتلا به بیماری کووید-۱۹ را می توان پس از سنجش سود و زیان و پس از دادن اطلاعات کافی به آن ها واکسین کرد.

واکسین کووید-۱۹ چه عوارض جانبی می تواند داشته باشد؟

بیشتر مردم پس از واکسین شدن، عوارض جانبی خفیف تا معتدل را تجربه کرده اند. از آن جمله می توان از ورم موقت ناحیه تزریق، سردردی و درد عضلات، خستگی و تب را نام برد. این عوارض جانبی معمولاً در سه روز نخست پس از واکسین شدن بروز و پس از دو روز فروکش می کنند.

در صورت بروز عوارض جانبی بیشتر، فرد واکسین شده باید با مرکز واکسیناسیون یا داکتری که این واکسین را تزریق کرده، تماس بگیرد و او نیز به نوبه خود این وقایع را به مقام های نظارتی گزارش خواهد داد.

آیا این واکسین ها در مقابل انواع جهش یافته ویروس کرونا نیز موثر هستند؟

احتمالاً هر دو نوع واکسین در مقابل انواع جهش یافته ویروس کرونا که به تازگی ایجاد شده اند، کارآمد هستند.

اوغور شاهین، موسس و مدیر عامل بایونتیک گفت که شرکتش واکسین را بر روی ۲۰ نوع جهش یافته ویروس کرونا آزمایش کرده است و آن نوع ویروس جهش یافته که در بریتانیا دیده شده، شامل آن ها بوده است.

چقدر باید برای واکسین شدن در برابر بیماری های دیگر صبر کنم؟

واکسین های دیگر به طور مثال در برابر آنفلوانزا، اوریون، سرخکان، یا کزاز باید با فاصله ۱۴ روز پس از تزریق واکسین کرونا یا پیش از آن تزریق شوند. این فاصله زمانی به عنوان یک اقدام احتیاطی در نظر گرفته شده است.

در حالی که داکتران فکر می کنند، واکسین کردن همزمان مشکلی ایجاد نمی کند، از جانب دیگر هیچ اطلاعاتی وجود ندارد که نشان دهد واکسین کردن همزمان در برابر بیماری های متفاوت بی خطر است. به همین خاطر بهتر است که احتیاط کنیم.

آیا این واکسین حلال است؟

البته عالمان دینی باید به این سوال پاسخ دهند. اما سخنگویان فایزر، مودرنا و آسترازنکا به روزنامه «تایمز آف اندیا» تایید کردند که در واکسین هایشان از محصولات خوک استفاده نشده است.

آیا باید پس از واکسیناسیون نیز دستانم را بشویم و ماسک بزنم؟

در حالی که دو واکسین نام برده پس از تزریق هر دو دوز، تا ۹۵ درصد در برابر ویروس کرونا محافظت می کنند، افراد واکسین شده نیز باید اصول بهداشتی را کماکان در نظر داشته باشند، فاصله گیری اجتماعی را رعایت کنند و به پوشیدن ماسک ادامه دهند.

هنوز هیچ کار تحقیقاتی راجع به این وجود ندارد که واکسین تا چه زمانی می تواند از فرد در برابر ویروس کرونا محافظت کند و با واکسین تا چه اندازه می شود به صورت کارآمد جلو گسترش ویروس را در میان عامه مردم گرفت.

فابیان اشمیت / م. ا.