فاجعه سوریه و نبود دورنمایی برای پایان خشونت

شعار «مردم سقوط رژیم را می خواهند» مانند ضرب المثلی در اواسط مارچ 2011 بر دیوارهای خانه ها در شهر درعا واقع در جنوب سوریه نوشته شده بود و برخی شاگردان نیز آن را تکرار می کردند. نویسندگان این شعارها زندانی شدند و این موجب گردید که ساکنان شهر علیه این زندانی ساختن ها به جاده ها برآیند. نیروهای امنیتی رژیم اسد بر تظاهرکنندگان آتش گشودند. این حادثه در روزها و هفته های بعدی مردم بیشتری را بر انگیخت که به طور مسالمت آمیز علیه این این اقدامات شدید حکومت واکنش نشان دهند. با اینهم رژیم با این تظاهرات به قاطعانه ترین شکل آن مبارزه کرد و این یک حرکت مارپیچی خشونتبار را به جولان در آورد که تا امروز نزدیک 250 هزار قربانی گرفته است. دیگران کوشیدند از این خشونت های رو به وخامت به جای امنی پناه جویند. پس از این، نزدیک به چهار میلیون سوریایی کشور شان را ترک گفتند و حدود شش و نیم میلیون در داخل سوریه بیجا گردیدند.

با اینهم دیگر مدت ها می شود که سوریایی ها تنها از خشونت رژیم فرار نمی کنند. به عین ترتیب آن ها می کوشند خود را از شر بیرحمی های گروه های جهادی مانند جبهه النصره و به ویژه "دولت اسلامی" یا داعش سابق به جای امنی برسانند. در مناطقی که این گروه ها به تصرف شان در آورده اند، علیه کسانی که "کفر" می خوانند، به صورت بیرحمانه برخورد می کنند.

«لیست برنامه های معیاری جنایتکاران»

ندیم شهادی، سیاستدان و پژوهشگر در مرکز تحقیقاتی "چتم هوس" بریتانیا در مصاحبه ای با دویچه وله گفت، این که جهادی ها توانستند خود را در سوریه و کشور همسایه اش عراق بگسترانند، بلافاصله به خود اسد بر می گردد. برای اسد وسیله ای بهتر از این وجود نداشت تا رژیمش را از خط آتش بیرون بکشد: «چنین اقداماتی متعلق به لیست برنامه های معیاری دیکتاتوران است. زندان ها را باز می کنند، جنایتکاران شرور را رها می کنند. خود اغتشاش را بر می انگیزد، بعد تصمیم می گیرد علیه آن بجنگد و به این ترتیب مشروعیت اش را دوباره به دست آورد».

در واقعیت امر نظر جامعه بین المللی در مورد سوریه بسیار تغییر کرده است. در سال اول جنگ هنوز قساوت های رژیم اسد در قدم اول مطرح بود، در ماه های بعدی مارش پیروزی به میان آمد و پس از آن بیرحمی های "دولت اسلامی" یا داعش سابق در مرکز توجه قرار گرفت. سربریدن ها، سوختاندن یک پیلوت اردنی، انسان های که از طبقات بالایی ساختمان ها به پایین انداخته می شدند، همه اقدامات "دولت اسلامی" بودند که مسلمانان و غیر مسلمانان را به یک اندازه منزجر گردانید. آخرین بار هنگامی که این سازمان تروریستی در تابستان سال 2014 اعلام خلافت کرد، آشکار بود که قدرت طلبی اش مرزی نمی شناسد. این جهادی ها، با به اجرا در آوردن سؤقصدهای تروریستی در کشورهای دیگر منطقه و همچنان اروپا، کاناد و آسترالیا جای تردیدی باقی نگذاشتند که به یک شبکه جهانی هواداران و همفکران بالقوه دسترسی دارند که آماده اند هر وقت و در همه جا ضربت وارد کنند.

اقدامات نظامی ضروری اما ناکافی

"دولت اسلامی" جامعه جهانی را مجبور به اقداماتی گردانید. یک ائتلاف بین المللی زیر رهبری ایالات متحده امریکا برای مبارزه علیه جهاد گرایان تشکیل شد. باره میکائیل، تحلیلگر سیاسی از موسسه تحقیقاتی "فراید" در بارسلونا می گوید در حال حاضر راه حل دیگری وجود ندارد، اما در درازمدت این مشکل تنها از طریق نظامی قابل حل نیست :« با اینهم در حال حاضر ما از طریق سیاسی نیز پیش رفته نمی توانیم. زیرا در حال حاضر به نظر نمی رسد که بتوان با "دولت اسلامی" یا داعش سابق مذاکره کرد».

میکاییل در مصاحبه ای با دویچه وله گفت که "دولت اسلامی" جامعه بین المللی را در برابر چالش های درازمدتی قرار داده است. ضرورت است تا شرایطی ایجاد گردد که به طور دایمی جلو پروسه سربازگیری "دولت اسلامی" یا داعش سابق گرفته شود. اما این امر در حال حاضر در رابطه با جنگجویان فعال "دولت اسلامی" آن قدر مفید نمی باشد، زیرا آن ها مصمم اند در صورت ضرورت از جان شان بگذرند.

با وجود این، میکاییل می گوید طرفداران و حامیان بالقوه این گروه را بسیار به خوبی می توان از پیوستن به "دولت اسلامی" یا داعش سابق بازداشت: «اما چنین امری تنها در صورتی می تواند موفق گردد که در غرب بهتر همآهنگ گردد و در مرکز آن حل و فصل شکایت هایی مانند فساد و بیکاری در خاور میانه قرار داشته باشد. با ناکامی در این کار پیوسته افراد بیشتری به "دولت اسلامی" یا داعش سابق جذب خواهند شد».

با توجه به این قساوت ها اسد دیگر برای جامعه دولت های غربی دشمن شماره یک شمرده نمی شود. برعکس جهادی ها، او و رژیمش ولو که غیرمشروع پنداشته می شود، اما به طور نسبی مسئول تر دانسته شده و اگر ضامن صلح ثبات بین المللی خوانده نشود، ضامن صلح منطقه یی محسوب می گردد. ندیم شهادی اظهار داشت که «حکومت اوباما قبلاً تصریح نموده است که می خواهد بشار اسد در قدرت باقی بماند. امریکا کدام حکومت نوی در سوریه نمی خواهد».

زمان به سود اسد کار می کند

در این میان رژیم اسد باز هم علیه مخالفانش اقدام می کند. از این وضعیت کسانی رنج می برند که در مناطق تحت تصرف "دولت اسلامی" یا داعش زندگی می کنند. دستگاه نظامی اسد در جنگ علیه جهادگرایان، توجهی به حال مردم ملکی ندارد. در آن محلات شهر که "دولت اسلامی" حاکم است، هلیکوپترهای حکومت سوریه بمب های بشکه ای پرتاب می کند. البته هدف آن ها مردم نیست بلکه جنگجویان "دولت اسلامی" یا داعش سابق می باشد، با اینهم رژیم به کشته شدن تعداد بیشماری مردم ملکی توجهی نمی کند.

در برابر چنین اقداماتی جامعه بین المللی نیز درمانده است. روزنامه "الشرق الاوسط" اندکی پیش از آغاز مجدد تلخ تلاش های صلح ستیفن دی میستورا فرستاده ملل متحد گزارش داد. سوریایی ها تاکنون از وی چیز دیگری جز یک تصویر خندان ندیده اند که در کنار بشار اسد قرار دارد. این روزنامه نوشته است که «ماموریت وی مانند قطره آبی است بر یک سنگ داغ». روز نامه افزوده است که «او به چهار ماه نیاز داشت تا یک آتش بس را در یک محله شهر حلب برقرار کند. و این در کشوری اتفاق می افتد که در آتش می سوزد و هر روز مجدداً تخزیب می گردد.»