نقش تازه رئیس سابق اردوی پاکستان؛ رهبر ائتلاف نظامی عربستان

خواجه محمد آصف، وزیر دفاع پاکستان تایید کرده است که جنرال راحل شریف فرماندهی "ائتلاف نظامی اسلامی" متشکل از 39 کشور را به دوش گرفته است. این ائتلاف توسط عربستان سعودی به منظور مقابله با بحران ها در خاورمیانه، به ویژه در هم کوبیدن شورشیان حوثی در یمن ایجاد شده است. گفته می شود شیعیان حوثی از حمایت ایران، کشور رقیب عربستان سعودی برخورداراند.

آصف گفت که این تصمیم در مشورت با حکومت پاکستان گرفته شده است.

برای بسیاری در پاکستان، جنرال شریف که ماه نوامبر (دو ماه پیش) بازنشسته شد، یک فرمانده لایق اردو بود. او نه تنها علیه تروریست ها اقدام کرد بلکه مصمم به مقابله با فساد در کشورش بود. هواداران جنرال شریف امیدوار بودند که نواز شریف، نخست وزیر وظیفه او را تمدید کند.

جنرال شریف، ریاست اردوی پاکستان را در سال 2013 از جنرال اشفق پرویز کیانی گرفت. مقام کیانی به محبوبیت جنرال شریف نبود طوری که روحیه اردوی پاکستان در دوره او پایین و ضعیف بود. پس از قتل اسامه بن لادن، رهبر پیشین القاعده در ماه می 2011 در شهر ایبِت آباد پاکستان، اردوی پاکستان به شدت زیر انتقاد داخلی و بین المللی قرار گرفت.

جنرال شریف اما وضعیت را مدیریت کرد و به اردوی پاکستان بار دیگر با کارزار شدید رسانه ای اعتبار بخشید. با این همه، احیای اعتبار اردو برای پاکستان هزینه داشت. اردو همواره مهمترین نهاد در پاکستان بوده است اما زیر رهبری جنرال شریف، این نهاد مجبور بود همه جا حضور داشته باشد و همه جا حرف آخر را بزند.

"جنجالی"

حالا تایید شده است که جنرال شریف برای ریاض ( عربستان سعودی)  کار می کند. بسیاری از تحلیلگران می گویند که این مسئله باعث شکاف بیشتر در روابط پاکستان و ایران می شود. کارشناسان همچنان می گویند که چنین اقدامی اقلیت شیعه پاکستان را نیز به خشم می آورد و ممکن است باعث تنش های فرقه ای بیشتر شود.

طلعت مسعود، تحلیلگر امور دفاعی به خبرگزاری آلمانی "دی. پی. ای" گفته است که این تصمیم عواقبی را برای پاکستان به همراه دارد: «... واقعیت دیگر این است که یک جنرال پاکستانی فرماندهی این ائتلاف را به دوش می گیرد. این مسئله جنجالی است و ایران بسیار مخالف آن است».

او در ادامه افزود: «سوال های بسیاری مطرح می شوند؛ از جمله این که آیا این تصمیم خردمندانه است که یک پاکستانی رهبری این ائتلاف جنجالی را به دوش بگیرد و اقداماتی را علیه برخی نیروهایی انجام دهد که تحت حمایت برخی دیگر از کشورهای اسلامی هستند».

روابط پاکستان و عربستان سعودی

در ماه مارچ 2015، ریاض حملات نظامی خود را علیه شیعیان حوثی در یمن آغار کرد که بخش هایی از خاک یمن را به کنترول خود در آورده بودند. این ماجرا باعث نگرانی عربستان سعودی از خیزش شیعیان در مرز جنوبی اش شد. عربستان همچنان هراس دارد که ایران نفوذش را در منطقه گسترش دهد.

یک ماه پسان تر، مقامات عربستان سعودی رسما از پاکستان هواپیمای جنگی، تجهیزات نظامی و سرباز درخواست کردند اما نمایندگان پارلمان پاکستان رای دادند که این کشور در بحران یمن همچنان بی طرف بماند. با این همه، کارشناسان امنیتی می گویند که پاکستان پیش از این بخشی از یک توافق همکاری امنیتی بود که بر مبنای آن حدود یک هزار سرباز پاکستانی نقش "مشورتی" به ریاض دارند و در عربستان سعودی و دیگر کشورهای حاشیه خلیج فارس مستقر هستند.

کارشناسان می گویند که وابستگی اقتصادی پاکستان به عربستان سعودی یکی از دلایل حمایت از ریاض در بحران یمن است. فاروق صلحریا، خبرنگار و پژوهشگر پاکستانی در بریتانیا به دویچه وله گفت: «آمارها نشان می دهند که بیشترین تبادله مالی پاکستان با عربستان سعودی است. بی شمار کارگر پاکستانی در کشورهای عربی کار می کنند. رنجاندن سعودی ها به معنای "خودکشی" است برای پاکستانی ها».

با این همه، اشتیاق اسلام آباد برای خوش خدمتی به ریاضی می تواند روابط پاکستان با ایران را بدتر کند. روابط بین دو کشور همسایه از سال ها به اینسو تنش آلود بوده است. تهران نیز به قول معروف، از حمایت پاکستان از چندین گروه شورشی سنی که در مناطق شرقی ایران دست به حملاتی می زنند، ناخشنود است. این کشور همچنان از قتل شیعیان پاکستان نیز دل خوشی ندارد.

حسن روحانی، رئیس جمهور ایران سال گذشته از اسلام آباد دیدار کرد تا مقامات پاکستانی را قناعت بدهد که در بحران یمن بی طرف باقی بمانند. ایران نیز از نگرانی ها و محدودیت های روابطش با پاکستان مطلع است اما تحلیلگران می گویند که این کشور هنوز می خواهد روابط "عادی" خود را با پاکستان حفظ کند.

میشائل کوگلمن، کارشناس مسائل جنوب آسیا در موسسه "وودرو ویلسون" در واشنگتن می گوید: «پاکستان همچنان محکم و پایدار متحد عربستان سعودی می ماند بی توجه به واکنش شدید تهران. چندین دهه است که همکاری نزدیک نظامی بین عربستان و پاکستان وجود دارد که احتمال ندارد منفعل بماند».

نزاع فرقه ای پاکستان

جامعه مدنی پاکستان نگرانی اش را در قبال مداخله در بحران ایران –عربستان بیان کرده است. مشرف زیدی، مشاور سابق "موسسه توسعه امریکا" (USAID) و کارشناس سیاست خارجی در اسلام آباد به دویچه وله گفت: «پاکستان نباید در رقابت منطقه ای عربستان سعودی و ایران دخیل شود». او توضیح می دهد: «ما باید فراموش نکنیم که ریاض و تهران منافع خود را پی می گیرند؛ بنابراین حکومت پاکستان نیز باید چنین کند و کاری را انجام دهد که برایش بهترین است. پاکستان باید روابط خوب خود را با هر دو کشور عربستان سعودی و ایران حفظ کند».

نزاع فرقه ای شیعه و سنی در پاکستان سال هاست که در این کشور ادامه دارد. گروه های اسلامگرا دست به حملات تروریستی علیه گروه های اقلیت شیعه در بخش هایی از این کشور می زنند. بیشتر مهاجمان به شمول طالبان انگیزه خود را از ایدئولوژی افراطی وهابی – عربستان سعودی می گیرند.

زیگفرید ولف، کارشناس "انستیتوت جنوب آسیا" در دانشگاه هایدلبرگ در مصاحبه با دویچه وله گفت: «برای بنیادگرایان اسلامی پاکستان، این کشور یک "دیوار سنی" در مقابل ایران شیعی است».

با این حال، با حضور جنرال راحل شریف در مقام رهبری ائتلاف نظامی عربستان سعودی، کارشناسان می گویند که اسلام آباد علنا از ریاض در بحران بین دو کشور عربستان و ایران جانبداری کرده است. این کارشناسان می گویند که عواقب چنین سیاستی می تواند به شدت برای پاکستان خطرناک باشد.

شامل شمس/ ع. ح