آسیای مرکزی در سیاست خارجی اوباما

استقرار نیروهای بیشتر آمریکا در افغانستان و به مخاطره افتادن ترانزیت محموله های نظامی ناتو در پاکستان سبب شد که ژنرال دیوید پترائوس فرمانده نیروهای مرکزی آمریکا اخیرا به کشورهای ترکمنستان، قرقیزستان و تاجیکستان سفر کند.

کشورهای آسیای مرکزی توسعه روابط با پیمان نظامی ناتو و آمریکا را برای کاستن نفوذ سنتی روسیه مهم تلقی می‌کنند و برای همکاری وسیع‌تر با آمریکا تمایل نشان می‌دهند. فرنگیس نجیب الله، روزنامه نگار و تحلیل گر تاجیک در این رابطه می‌گوید:«در ازبکستان آلمان پایگاه دارد. اما این کشور تمایل نشان داده است با پیمان نظامی ناتوهمکاری‌اش را توسعه دهد. در قرقیزستان و تاجیکستان هم پایگاه‌های ناتو قرار دارند. در تاجیکستان فرانسه، در ماناس قرقیزستان هم آمریکا پایگاه دارد. اکنون این مربوط به آمریکا می‌شود که کدامیک از این کشورها را ترجیح ‌دهد و یا این‌که همه این کشورها را به یک اندازه نگاه ‌کند».

اشتباه سیاست بوش در آسیای مرکزی

برخی دیگر از کارشناسان به این مسئله هم اشاره می‌کنند که نزدیکی بیشترآمریکا به رهبران جمهوری‌های آسیای مرکزی و عدم توجه به اصلاحات اجتماعی و مسئله حقوق بشر در این کشورها، از اشتباهات سیاست خارجی دوران بوش در این منطقه به حساب می‌آید.

علیشیر الهام اف کارشناسان امور آسیای مرکزی به ناموفق بودن سیاست دوران بوش اشاره می کند: «در سیاست بوش نوعی بدگمانی حاکم بود و به کشورهای آسیای مرکزی از نقطه نظر امنیتی اهمیت داده می شد. حال با روی کار آمدن اوباما به اصلاحات دمکراتیک و مسئله حقوق بشر در این منطقه توجه بیشتری خواهد شد».

عادی شدن روابط ازبکستان با آمریکا

در ماه می ۲۰۰۵ نیروهای زرهی ارتش ازبکستان تظاهرات مردم را در شهر اندیجان سرکوب کرد و صدها نفر در این حادثه جان باختند. آمریکا به عملیات دولت ازبکستان اعتراض کرد و این مسئله سبب شد که پایگاه هوائی "قارشی خان آباد" بسته شود و سربازان آمریکائی این کشور را ترک کنند. حال با روی کار آمدن اوباما و استقرار نیروهای بیشتر در افغانستان، انتظار می رود روابط ازبکستان با آمریکا عادی گردد و گفتگوهای دو کشور ادامه یابد.

ولی آیا پیرامون موضوع اصلاحات دمکراتیک و حقوق بشر نیز صحبت خواهد شد؟

حقوق بشر در سایه منافع اقتصادی

به‌نظر فرنگیس نجیب‌الله تحلیل گر تاجیک، حقوق بشر مهمترین موضوع گفتگوهای آمریکا با جمهوری های آسیای میانه خواهد بود: «آمریکا و غرب با هر یک از کشورهای آسیای مرکزی سرو کار داشته باشند، در کنار منافع انرژی و ژئوپلیتیکی، یک نکته مهم دیگری هم هست. این مسئله حقوق بشر است، طوری‌که می‌دانیم همه ۵ کشور آسیای مرکزی از جانب سازمان‌های حقوق بشر داخلی و بین‌المللی انتقاد می‌شوند. این کشورها به دلیل عدم رعایت حقوق‌ بشر و آزادی بیان و آزادی حقوق شهروندی، بارها انتقاد شده اند. انتخابات غیرعادلانه این کشورها هم از طرف ناظران بین المللی همیشه مورد انتقاد بوده است. یعنی برای آمریکا در کنار منافع اقتصادی و ژئوپلیتیکی، مسائل حقوق بشر نیز وجود خواهد داشت».

موافقت تاجیکستان برای ترانزيت كالا به افغانستان

مطبوعات آسیای مرکزی به نقل از ژنرال ديويد پترائوس، فرمانده کل نيروهای آمريكا گزارش می‌دهند که استفاده از مسیر شمالی در آسیای مرکزی، برای تجهیز نظامی نیروهای مستقر در افغانستان، برای آمریکا ضروری و مهم است. با وخامت مرزهای پاکستان وافغانستان، دولت آمریکا و ناتو تلاش می‌کنند از خاک کشورهای آسیای مرکزی برای حمل کالا و محموله های نظامی خود استفاده کنند. آمریکا موفق شده است با دولت تاجیکستان توافقنامه ای را امضا کند. پس از روی کار آمدن اوباما، این نخستین توافقنامه پیرامون ترانزیت جنگ‌افزار از خاک تاجیکستان به افغانستان است.