دانشگاه‌های آلمان؛ از پژوهش تا کرسی استادی
۱۳۹۰ دی ۱۹, دوشنبه
کریستینا وایزن‌باخ از جمله همین پژوهشگران جوان است که به تازگی و در سن ۳۰ سالگی نگارش رساله‌ی دکترای خود را در رشته‌ی علوم سیاسی به پایان رسانده و حالا منتظر نتیجه‌ی آن است. او در مقطع کارشناسی‌ارشد در رشته‌ی علوم سیاسی تحصیل کرده و پس از این دوره، برای گذراندن دوره‌ی دکترا به دانشگاه دویسبورگ-اسن آمده بود.
کریستینا می‌گوید که بسیاری از هم رشته‌ای‌هایش به واسطه‌ی نوع رشته‌ی تحصیلی‌شان وارد دنیای سیاست شده‌اند، اما او می‌خواهد به کار پژوهشی مشغول شود و دانشگاه را به هر مکان دیگری ترجیح می‌دهد. او پیش‌تر در ارتباط با موضوع رساله‌ی دکترایش به کشورهای مختلفی از جمله آفریقای جنوبی و کنیا سفر کرده بود.
این دانش‌آموخته‌ی رشته‌ی علوم سیاسی در همین ارتباط می‌گوید: « من ترجیح می‌دهم بر روی موضوعاتی تحقیق کنم که خود انتخاب کرده‌ام. این کار در دنیای پژوهش به صورت‌های متنوعی صورت می‌گیرد. این تنوع در کار که سفر به کشورهای مختلف را نیز شامل می‌شود، تنها در زمینه‌های شغلی محدودی ممکن است.»
مشکلات پژوهشگران جوان
اما موانعی که بر سر راه فعالیت‌های پژوهشی و اشتغال در دانشگاه وجود دارند نیز کم نیستند. به طور نمونه کریستینا پس از اتمام دوره‌ی کارشناسی‌ارشد و هم‌زمان با ورودش به مقطع دکترا در دانشگاه نیز، به عنوان نیروی پژوهشی مشغول به کار می‌شود.
از آن‌جا که شغل جدید او تمام وقت نبوده است، کریستینا تصمیم می‌گیرد محل زندگی‌اش را از مونیخ به دویسبورگ تغییر ندهد. او می‌بایست هر هفته مسافتی به طول ۶۰۰ کیلومتر را میان مونیخ و دویسبورگ طی می‌کرده. البته مدتی است که او در شهر دویسبورگ ساکن شده، اما هنوز هم از امنیت شغلی خبری نیست. مدت قرارداد او در دانشگاه محدود است و هر بار می‌بایست تمدید شود.
زیلکه گولکر، از مسئولان موسسه‌ای آموزشی در برلین، موقعیت نامطمئن کریستینا را یکی از موارد متداول در بین پژوهشگران جوان می‌داند. او در ارتباط با موانع در پیش روی پژوهشگران جوان می‌گوید: « از یک سو بسیاری از پژوهشگران جوان از ورود به دنیای تحقیقات خوشحال و راضی هستند و از سوی دیگر می‌بایست از موانعی متعددی عبور کنند؛ آن‌ها باید انعطاف‌پذیر باشند و عدم امنیت و ثباتی مالی را به جان بخرند.»
به گفته‌ی این مسئول آموزشی قرارداد پژوهشگران جوان غالبا هر یک سال تمدید می‌شود و از همین رو نیز برنامه‌ریزی درازمدت برای تعیین محل سکونت، تشکیل خانواده و یا خرید مسکن به رویا بدل می‌شود.
دوره‌ی فوق‌دکترا؛ راه حلی مناسب؟
اما برخی از پژوهشگران نیز ادامه تحصیل پس از اخذ مدرک دکترا، در مقطع فوق‌دکترا (Habilitation) را برمی‌گزینند. تحصیل در مقطع فوق‌دکترا یکی از راه‌های کلاسیک دستیابی به کرسی استادی در دانشگاه‌های آلمان است.
البته در مقطع فوق‌دکترا نیز نوشتن رساله اجباری است و علاوه بر آن پژوهشگران به تدریس واحد‌های درسی (غالبا مرتبط با موضوع رساله) نیز مشغول می‌شوند.
به گفته‌ی مسئولان آموزشی پژوهشگرانی که این راه دشوار را برمی‌گزینند، به طور میانگین به هنگام اتمام دوره‌ی فوق‌دکترا بیش از چهل سال از عمرشان می‌گذرد. تازه با مدرک فوق‌دکتراست که می‌توان برای نشستن بر کرسی استادی به دانشگاه‌های مختلف درخواست داد.
KB/JT