پایان نمایشگاه «دشمنی با کتاب»
۱۳۸۹ اردیبهشت ۲۶, یکشنبه
بسیاری از ناظران و تحلیلگران مسایل فرهنگی معتقدند، نمایشگاه امسال به معنای واقعی کلمه «مکان نمایش» بود؛ مکانی برای نمایش دشمنی با کتاب؛ نمایشی با شرکت ماموران امنیتی علنی و مخفی، و دوربین‌هایی برای کنترل رفت و آمد و رفتار مردم؛ دشمنی‌ای که دامن کتاب‌های منتشر شده در همین حکومت، و حتا در همین دولت، نیز از آتش آن در امان نیستند.
مسئولان دولت محمود احمدی‌نژاد با صراحت بیشتری از مسئولان دولت‌های قبلی نشان می‌دهند، در نظر آنها عنوان«کتاب خوب و مفید» تنها شایسته‌ی بخش کوچکی از کتابهایی است که هر سال منتشر می‌شود.
۱۵۰ سال ترجمه‌ی آثار "بنجل و پست"
محمود احمدی‌نژاد در مراسم پایانی نمایشگاه بیست و سوم کتاب تهران گفت: «۱۵۰ سال بنجل‌ترین و پست‌ترین نوشته‌های مادی را ترجمه كردند و به ایران آوردند و امروز وقت آن است كه اندیشه‌های والای انسانی را ترجمه كنیم و به دنیا بدهیم.» به گزارش خبرگزاری کار ایران، ایلنا، احمدی‌نژاد گفته است، مردم دنیا پیام پیامبران الهی را درک نکرده‌اند. او ادعا می‌کند، فقط مردم ایران حقیقت این پیام را درک کرده‌اند و به همین دلیل آنها هستند که اکنون وظیفه دارند «حقیقت پیام الهی» را به مردم دنیا برساند.
احمدی‌نژاد می‌گوید: «امروز ماموریت بزرگ ملت ایران ماموریت تبیین، شفاف‌سازی و انتشار فرهنگ متعالی انسان در جهان است و در این مسیر تالیف و انتشار کتاب در خط مقدم است.» این سخنان در مراسم اختتام نمایشگاهی ابراز شد که شدت کنترل نیروهای امنیتی بر آن کم سابقه توصیف شده است.
واکسن دولت برای پیشگیری از مرض‌های فرهنگی
سال گذشته تنها نقاطی از مصلای تهران، محل برگزاری نمایشگاه کتاب، زیرپوشش دوربین قرار داشت که حساس ارزیابی شده بود. امسال تمام محوطه بیرونی مصلا از طریق دوربین‌های مدار بسته، و فضای سالن‌ها از سوی نیروهای امنیتی کنترل می‌شد. معاون وزیر ارشاد و دبیر نمایشگاه، محسن پرویز، علت این اقدام را «فضای موجود در کشور» عنوان کرده که منظور از آن، اعتراض‌ها به نتایج اعلام شده‌ی انتخابات ریاست جمهوری در خرداد سال ۸۸ است.
مسئولان پیش از برگزاری بیست و سومین نمایشگاه کتاب تهران، محدودیت‌های فراوانی برای ناشران غیردولتی ایجاد کردند. این محدودیت‌ها پس از افتتاح نمایشگاه نیز ادامه یافت. جمعآوری کتاب‌های صادق هدایت، فروغ فرخزاد و هوشنگ گلشیری نمونه‌ای از این اقدامات است. سختگیری مسئولان حتا شامل کتاب‌های مراجع تقلیدی چون حسین‌علی منتظری و یوسف صانعی نیز شده است.
محمود سالاری، مدیر بخش ناشران داخلی نمایشگاه، این اقدام را واکسینه کردن مخاطبان خوانده و می‌گوید: «هر بچه‌ای که به دنیا می‌آید، الزاما باید برود واکسن بزند؛ چرا هیچ‌کس نمی‌گوید این کار منع آزادی است؟ چرا در حوزه اندیشه و ادبیات و فرهنگ از این فضا دور می‌شویم؟ در حوزه فرهنگ هم برخی از این افکار بهتر است ترویج نشود.»
جلوگیری از "افکار انحرافی"
در بیست و سومین نمایشگاه کتاب تهران جلوگیری از عرضه برخی کتاب‌ها و بستن غرفه‌ها تا روز آخر نیز ادامه داشت. محمد الهیاری، مدیر کل اداره کتاب و کتابخوانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و دبیر نمایشگاه، ادعا می‌کند، کتاب‌های نویسندگانی جمعآوری شده که «افکار انحرافی» دارند. او می‌گوید، کمیته ارزشیابی و نظارت قبلا «فهرستی از کتابهایی که قابل ارائه در نمایشگاه نیستند را به ناشران عرضه کرده است.»
برخی از کتاب‌های جمعآوری شده، از وزارت ارشاد دولت احمدی‌نژاد مجوز انتشار گرفته‌اند. به رغم این، حساسیت مسئولان بیشتر متوجه کتابهایی است که پیش از سال ۸۴ مجوز انتشار گرفته‌اند. یکی از مسئولان «دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله بهشتی» پانزدهم اردیبهشت به خبرگزاری ایلنا گفت، پیش از آغاز نمایشگاه مجوز برپایی غرفه‌ی این دفتر لغو شده است. دو روز پیش از پایان نمایشگاه نیز روابط عمومی جمعیت دفاع از کودکان کار و خیابان با انتشار اطلاعیه‌ای خبر داد، غرفه‌های این جمعیت از سوی ماموران حراست بسته شده‌اند.
احمدی‌نژاد: ایران پرچمدار فرهنگ جهان
محمود احمدی‌نژاد می‌گوید، ملتی که می‌خواهد در مدیریت جهان نقش موثری داشته باشد، «باید فضای فرهنگی جهان را از آن خود کند.» او معتقد است: «علت بیشتر مشکلات کنونی در عرصه جهانی انحرافات فکری و فرهنگی است.» احمدی‌نژاد ادعا می‌کند، ملت ایران تنها ملتی است که «می‌تواند پرچمدار فرهنگی جهان باشد.» او که اعتقاد دارد «نقطه امیدی برای جهان به جز ایران باقی نمانده»، توصیه می‌کند: «باید خود را برای تیراژهای میلیونی تجهیز كنیم.»
از زمان روی کار آمدن دولت محمود احمدی‌نژاد تیراژ کتاب روندی نزولی داشته است. مطابق آمار رسمی موسسه خانه کتاب، در سال ۸۲ هر کتاب به طور متوسط در تیراژ ۴۷۰۰ نسخه منتشر شده است. این تعداد در سال ۸۷ به ۳۹۶۵ و در سال ۸۸ به ۳۵۴۳ نسخه رسیده. اگر شمار کتاب‌های منتشر شده‌ی مذهبی با حمایت دولت و در تیراژهای چند ده هزارتایی را از این آمار کم کنیم، تیراژ متوسط کتاب از این رقم نیز بسیار کمتر است.
آیت‌الله خامنه‌ای: خیلی عقبیم
سه روز پیش از پایان نمایشگاه کتاب تهران، ماموران امنیتی و مسئولان حفاظت از رهبر جمهوری اسلامی سه ردیف از غرفه‌های ناشران در شبستان اصلی مصلا را قرق کردند تا آیت‌الله خامنه‌ای به رسم هر ساله از نمایشگاه بازدید کند. وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، محمد حسینی، در مراسم اختتامیه گفت با دیدن لبخند رضایت خامنه‌ای، «خستگی کار از تن همکاران ما ... در برگزاری این نمایشگاه بیرون شد.»
پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر رهبر جمهوری اسلامی گزارشی از حاشیه‌های بازدید خامنه‌ای از نمایشگاه منتشر کرده است. بنابراین گزارش، او در مورد مسائل نشر و تیراژ کتاب گفته است، این وضعیت قابل مقایسه با قبل نیست، اما «در عین حال خیلی عقبیم.» خامنه‌ای می‌گوید: «دیگر تیراژ دوهزار و سه هزار جلد اصلا معنی ندارد.» او ظاهرا ناخشنود است که همین تعداد اندک نیز خوانده نمی‌شود. حاشیه‌نویس دیدار آیت‌الله خامنه‌ای از نمایشگاه، از قول او می‌نویسد: «از طرفی هم من قدری نگرانم که کتاب خریدن تبدیل به یک پز بشود، کتاب را بخرند و ببرند و بگذارند در ویترین! کاری باید کرد که کتاب خوانده شود.» محمود احمدی‌نژاد در مراسم پایانی نمایشگاه به ناشران توصیه کرد: «نگاهی جهانی داشته باشند» و با ترجمه و ارائه کتاب‌های فارسی به سایر ملت‌ها «فضای فرهنگی جهان را اصلاح کنند.»