برگزاری همه‌پرسی استقلال کردستان به‌رغم مخالفت پارلمان عراق
۱۳۹۶ شهریور ۲۲, چهارشنبه
مسعود بارزانی، رئیس اقلیم کردستان عراق، روز سه‌شنبه (۱۲ سپتامبر/ ۲۱ شهریور) اندک زمانی پس از مخالفت صریح پارلمان عراق با همه‌پرسی استقلال کردستان و دیگر مقاومت‌های شدید داخلی و خارجی در برابر آن، تأکید کرد که این رفراندوم در موعد مقرر برگزار خواهد شد. زمان رفراندوم ۲۵ سپتامبر سال جاری میلادی (۲۰۱۷) برابر با سوم مهرماه تعیین شده است.
رئیس اقلیم کردستان عراق در جریان دیدارش از شهر کرکوک، با نادیده گرفتن مخالفت پارلمان با رفراندوم، همه‌پرسی را موضوعی مربوط به تصمیم کردها و "حق طبیعی" آنان دانست.
بارزانی همچنین در بیانیه‌ای که در سایت رسمی حزب دمکرات کردستان عراق و اندکی پس از رأی‌گیری در پارلمان این کشور منتشر شد، اعلام کرد: «همه‌پرسی در موعد مقرر برگزار می‌شود. گفت‌وگوها با بغداد نیز پس از برگزاری همه‌پرسی از سر گرفته خواهند شد».
به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید
بارزانی در حالی بر برگزاری رفراندوم در موعد مقرر تأکید کرد که ساعاتی پیش از او اکثریت قاطع پارلمان عراق با همه‌پرسی استقلال کردستان مخالفت کرده بود. از مجموع ۳۲۸ کرسی پارلمان، ۲۰۴ نماینده در مخالفت با همه‌پرسی رأی داده بودند.
"تمامی تدابیر لازم" برای مقابله با همه‌پرسی
نمایندگان مخالف در بیانیه‌ای همه‌پرسی کردستان را نقض قانون اساسی عراق و تهدیدی برای امنیت، استقلال و تمامیت ارضی این کشور دانسته‌اند. آنان دولت مرکزی را مأمور کرده‌اند که "تمامی تدابیر لازم" را برای پاسداری از تمامیت ارضی عراق اتخاذ کند. بخش اعظم نمایندگان کرد مجلس عراق رأی‌گیری را تحریم کرده بودند.
سلیم الجبوری، یکی از نمانیدگان عرب سنی پارلمان گفته بود، دولت به این رأی نیاز داشت تا "همه قدم‌ها برای حفاظت از وحدت عراق و باز کردن باب گفت‌وگویی جدی" با رهبران کردهای عراق را بردارد.
همه‌پرسی کردستان عراق نه تنها با مقاومت‌های شدید در داخل عراق و دولت مرکزی این کشور مواجه است، بلکه مخالفانی جدی در خارج از مرزهای عراق هم دارد.
در این میان صداهای موافقی هم شنیده می‌شود. از جمله در اسرائیل که شماری از سیاستمدارانش خواهان حمایت از همه‌پرسی استقلال کردستان عراق شده بودند. بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل هم حدود ۳ سال پیش از استقلال کردستان عراق حمایت کرده بود. بلژیک نیز حدود دو ماه پیش ضمن حمایت از این رفراندوم، اعلام کرده بود که حاضر است بر همه‌پرسی استقلال کردستان عراق نظارت کند.
اما ایران و ترکیه، دو همسایه پرنفوذ عراق، و نیز همسایه جنگزده این کشور سوریه با برگزاری رفراندوم استقلال مخالفت کرده‌اند. آمریکا هم به اقلیم کردستان پیشنهاد کرده که همه‌پرسی را تا شکست کامل گروه تروریستی "دولت اسلامی" (داعش) به حال تعلیق در آورد.
بیشتر بخوانید: اقلیم کردستان؛ قطعیت همه‌پرسی و هشدار به حشد شعبی
قدرت‌های غربیِ مخالف همه‌پرسی، نگرانی خود را تشدید تنش میان کردها و دولت مرکزی و در نتیجه‌ی آن تضعیف مبارزه با اسلام‌گرایان افراطی همچون داعش عنوان می‌کنند. اما کشورهایی همچون ایران و ترکیه در عین حال نگران آن هستند که همه‌پرسی کردستان عراق به مناطق کردنشین این دو کشور هم سرایت کرده و آنان را به تلاش برای رسیدن به مطالبه‌ای مشابه ترغیب کند.
رؤیای کردها و جاذبه کرکوک
کردهای عراق در مناطق عمدتا کردنشین شمال این کشور از خودمختاری وسیعی بهره‌مندند، اما سال‌هاست که رؤیای تشکیل کشوری مستقل را در سر می‌پرورانند. آنها با شکست شبه‌نظامیان داعش در اکثر مناطق عراق، اینک زمان را برای برداشتن نخستین گام به سوی استقلال کامل مناسب می‌بینند.
نتیجه همه‌پرسی البته الزام‌آور نیست و پاسخ مثبت به خواست استقلال، به عملی شدن فوری آن نخواهد انجامید. نمایندگان اقلیم کردستان در نظر دارند تا با "برگ برنده" نتیجه‌ی رفراندوم، با دست پر وارد مذاکره‌ای از موضع قدرت با دولت مرکزی شوند.
یکی دیگر از دلایل تشدید مناقشه، ورود کرکوک به جریان همه‌پرسی استقلال بود. این شهر نفت‌خیز جزو خاک اقلیم کردستان عراق نیست و موقعیت ویژه‌ای دارد. همیشه بر سر این منطقه میان دولت مرکزی و حکومت اقلیم کردستان عراق اختلاف نظر وجود داشته است.
از سوی دیگر ۱۱۶ نماینده پارلمان عراق با امضای پیش‌نویس درخواستی در روز چهارشنبه (۱۳ سپتامبر) خواهان برکناری استاندار کرکوک به دلیل "نقض قانون اساسی و حمایت از همه‌پرسی اقلیم کردستان" شدند. ائتلاف ملی عراق که بزرگترین فراکسیون در پارلمان این کشور است نیز با جمع‌آوری امضا از دیگر نمایندگان درصدد برکناری فواد معصوم، رئیس‌جمهور کردتبار به دلیل پشتیبانی از همه‌پرسی عراق است.
از سال ۲۰۰۵ میلادی قرار بوده یک همه‌پرسی با نظارت سازمان ملل سرنوشت کرکوک را تعیین و حقوق کردها و دولت مرکزی را در این شهر روشن کند. این همه‌پرسی اما تا به حال عملی نشده است. بعد از محاصره کرکوک توسط داعش در ۳ سال پیش، پیشمرگه‌های کرد موفق شدند کنترل شهر را در دست بگیرند.
بیشتر بخوانید: پیوستن کرکوک به همه‌پرسی استقلال کردهای عراق و چشم‌انداز آینده
کرکوک شهری است با ترکیبی ناهمگون از کردها، عرب‌ها و ترکمن‌ها که هر یک خود را مالک آن می‌دانند. کردها در این میان این شهر نفت‌خیز را "قلب کردستان" لقب داده‌اند.
با توجه به همین واقعیت‌ها هم بود که مسعود بارزانی در یک گردهمایی در برابر کردها، عرب‌ها و ترکمن‌های این شهر در روز گذشته از جمله گفت، کرکوک از "وضعیتی ویژه" در کردستان جدید و مستقل بهره‌مند خواهد بود. اما به‌رغم ادعای کردها، بعید به نظر می‌رسد که دولت مرکزی عراق به‌راحتی از این منبع مهم اقتصادی خود بگذرد.